SMINTHEION BÜYÜK ROMA HAMAMI’NDA 2008 YILINDA BULUNAN ÇANDARLI SERAMİKLERİ

Yıl 2022, , 299 - 312, 31.12.2022

Onurcan Yavuz

https://doi.org/10.31455/asya.1177449

Öz

Çanakkale’nin Gülpınar köyünde yer alan Apollon Smintheus Kutsal Alanı, Prehistorik Dönem’den günümüze değin yerleşime sahne olmuştur. Troas Coğrafyasının bir parçası olan Smintheion’da 2008 yılındaki Büyük Roma Hamamı kazılarında hamamın asıl işlevini kaybettikten sonraki evre ile ilişkilendirilen çeşitli seramik grupları ile karşılaşılmıştır. İncelenen bu seramiklerin Geç Roma Dönemi’ne ait olduğu tespit edilmiştir. Bu seramikler içerisinde Çandarlı Seramiklerinin de bulunması, Roma Dönemi’ne ait diğer sigillata gruplarının tespit edilememesi ve Çandarlı örnekleri içerisinde belirli formlara yoğunlaşıldığının görülmesi, bunların Çandarlı Seramiklerinin Geç versiyonlarına ait olabileceğini göstermektedir. Bu çalışmanın konusunu oluşturan Geç Dönem üretimi olduğunu düşündüğümüz Çandarlı Seramiklerine ait 95 adet örnek incelemeye alınmıştır. Örnekler belirli gruplar içerisinde tekrar eden formlardan oluşmaktadır. Tekrardan kaçınabilmek adına ve form ile grup bütünlüğünü bozmayacak şekilde 19 adet örnek seçilerek değerlendirmeye alınmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda 19 adet örneğin Heyes’in Geç versiyonların sınıflandırmasında kullandığı tipolojiye (Form 1-5) karşılık geldiği görülmüştür. Bu doğrultuda örneklerin dört tanesi Form 1, yedi tanesi Form 2, bir tanesi Form 3, beş tanesi Form 4 ve iki tanesi de Form 5’e aittir. Yapılan bu çalışma ile MS 3-4. yüzyıllar arasına tarihlendirdiğimiz Çandarlı seramiklerinin Batı Anadolu ve özellikle de Troas Bölgesi’ndeki diğer kentlerle olan ilişkilerine bakılmıştır. Bu bağlamda Çandarlı Seramiklerinin Geç üretim versiyonları kapsamında hangi formların daha yoğun olarak kullanıldığı, bunların birbirleriyle olan benzerlik ve farklılıkları ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Smintheion, Büyük Roma Hamamı, Çandarlı, Seramik

ÇANDARLI CERAMICS FOUND IN SMINTHEION LARGE ROMAN BATHS IN 2008

Öz

Located in the Gülpınar village of Çanakkale, the Apollon Smintheus Sanctuary has been inhabited since the Prehistoric Period. In the Great Roman Bath excavations in 2008 in Smintheion, which is a part of the Troas Geography, various ceramic groups associated with the phase after the bath lost its original function were found. It has been confirmed that these ceramics examined belong to the Late Roman Period. The presence of Çandarlı Ceramics among these ceramics, the inability to identify other sigillata groups from the Roman Period, and the fact that certain forms are concentrated in Çandarlı samples indicate that they may belong to the late versions of Çandarlı Ceramics. Within the scope of this study 95 samples belonging to Çandarlı Ceramics, which we think are the late period production have been examined. Examples consist of repetitive forms within certain groups. In order to avoid repetition and not to disturb the integrity of the form and the group, 19 samples were selected and evaluated. As a result of the evaluations, it was seen that 19 samples corresponded to the typology (Form 1-5) used by Heyes in the classification of the late versions. In this direction, four of the samples belong to Form 1, seven of them to Form 2, one to Form 3, five to Form 4 and two to Form 5. With this study, the relations of the Çandarlı Ceramics dated between 3th-4th AD with other cities in Western Anatolia and especially in the Troas Region were examined. In this context, it is revealed that the forms are used more intensively within the scope of the late production versions of Çandarlı Ceramics, their similarities and differences with each other.

Anahtar Kelimeler

Smintheion, Large Roman Baths, Çandarlı, Ceramic

Kaynakça

• Abadie-Reynal, C. ve Sodini, J. P. (1992). La Céramique Paléochrétienne De Thasos (Aliki, Delkos, Fouilles Anciennes). Études Thasiennes XIII. Athens.
• Açar, E. (2017). Antandros Nekropolü Geç Roma Yerleşimi, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Yasemin Polat), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aktaş, R. (2018). Antandros Kazısı Yamaç Ev Roma Dönemi Seramikleri, (Yayımlanmış Doktora Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Yasemin Polat), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı.
• Aktaş, R. vd. (2019). ‘İzmir-Karaburun Yüzey Araştırmasında Ele Geçen Roma Dönemi Seramikleri. OLBA, 0(XXVII), 369-412.
• Akyürek, N. E. (1992). Terra Sigillata aus dem Heiligtum des Apollon Smintheios. AMSt 8. Studien Zum Antiken Kleinasien, 0(II), 125-166.
• Anderson, S. ve Stajanović, V. R. (1992). Stobi: The Hellenistic and Roman Pottery. Stobi, Results of the Joint American-Yugoslav Arc. Investigations 1970-1981, Stobi I. Princeton Universty Press, New Jersey.
• Atlı Akbuz, L. (2008). Hadrianopolis Roma Dönemi Seramiği, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Ergün Laflı), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayaz, M. (2014). Assos Kuzey Stoası Kırmızı Astarlı Roma Seramiği, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Nurettin Arslan), Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çelem, M. M. (2009). Apollon Smintheion Terra Sigillataları, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Coşkun Özgünel), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çizmeli Öğün, Z. (2004). Smintheion Kazıları Sikke Buluntuları. Anadolu/Anatolia 26. 25-37.
• Çobanoğulları, M. (2021). Antandros Antik Kenti Yamaç Ev 1 No’lu Dükkan Seramikleri, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Zeynep Koçel Erdem), İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doksanaltı, E. M. (2006). Knidos Kap – Krio Kazı Alanı, (Yayımlanmış Doktara Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Christine Özgan), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergül, G. (2019). Parion Tiyatrosu Geç Dönem Alanları Roma Seramikleri, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışmanlar: Dr. Öğr. Üyesi Üftade Muşkaa, Dr. Öğr. Üyesi Hasan Ertuğ Ergürer), Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergürer, H. E. (2012). Parion Roma Dönemi Seramiği, (Yayımlanmış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Cevat Başaran), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ergürer, H. E. (2016). Sigillata ve Geç Roma Kırmızı Astarlı Seramikleri. (Ed.: C. Başaran ve H. E. Ergürer). Parion Roma Tiyatrosu İçinde (s. 123-164). Ankara: İçdaş Yayınları.
• Erol, D. (2011). Smyrna Devlet Agorasında Ele Geçen Terra Sigillata ve Geç Roma Seramiği, Yayımlanmış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Binnur Gürler), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eyüboğlu, M. A. (2020). Sebaste Antik Kenti Yüzey Araştırmaları’nda Ele Geçen Terra Sigillata ve Geç Roma Kırmızı Astarlı Seramikleri (2016-2019), (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Emre Taştemür), Uşak: Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Fırat, M. (2011). Phokaia Geç Roma Dönemi Mutfak Kapları, (Yayımlanmış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Ömer Özyiğit), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Forster, G. (2005). The Roman City of Knossos, Colonia Julia Nobilis- the Nature of The Imported Fine Wares. (Eds.: M. B. Briese ve L.E. Vaag). Trade Relations in the Eastern Mediterranean from the Hellenistic Period to Late Antiquity: Ceramic Evidence. Halicarnassian Studies III İçinde (s. 124-131). Denmark: University Press of Southern Denmark.
• Gassner, V. (1997). Das Südtor der Tetragonos- Agora. Keramik und Kleifunde, Forschungen in Ephesos XIII/1/1. Wien.
• Hayes, J. W. (1972). Late Roman Pottery. London: British School at Rome.
• Hayes, J. W. (1983). The Villa Dionysos Excavations. Knossos: The Pottery. BSA 78. 97-169.
• Hayes, J. W. (2008). Roman Pottery Fine-Ware Imports, The Athenian Agora XXXII. New Jersey: Princeton.
• Heath, S. and Tekkök, B. (2007-2008). Greek, Roman and Byzantine Pottery at Ilion (Troia), 2007- 2008 Project Troia. http://classics.uc.edu/troy/grbpottery/ adresinden 18.08.2022 tarihinde erişildi.
• Karakaş, G. (2019). Tekirdağ Yeniköy Mermer Höyük Kırmızı Astarlı Seramikleri. (Ed.: Bülent Öztürk vd.). Mnemes Kharin ve Filiz Dönemez-Öztürk Anısına Makaleler İçinde (s. 271-298). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Kenyon K.M. (1957). Terra Sigillata,’ in: J.W. Crowfoot, G.M. Crowfoot & K.M. Kenyon, The Objects from Samaria, Samaria-Sebaste III, London.
• Koçyiğit, O. (2013). Troas Bölgesi Geç Antik Konut Mimarlığı Üzerine Gözlemler. Sanat Tarihi Dergisi, XXIV(1), 152-153.
• Loeschcke, S. (1912). Die Arbeiten zu Bergama 1910-1911. Sigillata-Töpfereien in Tschandarli. AM XXXVII., 344-407.
• Makinist, Ö. (2019). Metropolis Tiyatrosunda Bulunmuş Olan Terra Sigillatalar, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Binnur Gürler), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Malamidou, V. (2005). Four Middle Roman Ceramic Groups from Eastern Macedonia. (Eds.: M. B. Briese ve L.E. Vaag). Trade Relations in the Eastern Mediterranean from the Hellenistic Period to Late Antiquity: Ceramic Evidence, Halicarnassian Studies III İçinde (s. 98-116). Denmark: University Press of Southern Denmark.
• Malfitana, D. (2002). Eastern Terra Sigillata Wares in The Eastern Mediterranean Notes On a Initial Analysis. Ceramiques Hellenistiquees Et Romaines, MOM 35 (s. 133-157). Lyon.
• Mocanu, M. (2014). Considerații Privind Ceramica De Masă de la (L)Ibida (II). Sectorul Extra Muros Nord I. PEUCE, S.N, XII, 147–168.
• Niewöhner P. (2016). The Byzantine Settlement History of Miletus and Its Hinterland – Quantitative Aspects. Stratigraphy, Pottery, Anthropology, Coins, and Palynology. Archaologischer Anzeiger, 0(2), 225-290.
• Özgünel, C. (1982). Chryse-Apollon Smintheus Tapınağı 1980-1981 Yılı Kazıları. KST, IV, 207-224.
• Sekban, M. B. (2007). Antandros Yamaç Ev Terra Sigillata Buluntuları, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Gürcan Polat), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sezgin, K. (2010). Assos Kuzey Stoasının İnşası ve Kullanım Evreleri, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Nurettin Arslan), Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekkök-Biçken, B. (1996). The Hellenistic and Roman Pottery From Troia: Second Century B.C. To Sixth Century A.D. UMI Company, Columbia.
• Topoleanu, F. (2000). Roman and Roman-Byzanthine Pottery from Halmyris (1st – 7th centuries AD). Tulcea.
• Tüzün, B. (1998). Alexandria Troas Yüzey Seramikleri, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Coşkun Özgünel), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uygun, Ç. (2011). IV. 2 Tepecik Kırmızı Astarlı Seramikleri (İ.Ö. 2. YY – İ.S. 4. YY). İstanbul: Ege Yayınları.
• Yavuz, O. (2021). Smintheion Büyük Roma Hamamı 2008 Yılı Kazılarında Bulunan Geç Roma Seramikleri, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Davut Kaplan), Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Zelle, M. (1990). Terra Sigillata von Assos. AMSt 2. 97-13.
• Zelle, M. (1997). Die Terra Sigillata aus der Westtor- Nekropole in Assos. Bonn: AMSt 27.