TÜRK SİYASİ HAYATININ GELİŞİMİ BAĞLAMINDA İTTİHAT VE TERAKKİ PARTİSİ İLE BAB-I ALİ BASKINI (1913)

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 12, 91 - 106, 30.06.2020

Hasan Acar , Şenol Bayram

https://doi.org/10.31455/asya.709414

Öz

Osmanlı Devleti, XIX. yüzyılın son çeyreğinde imparatorluğun ihtişamlı günlerinden oldukça uzak bir durumdaydı. Uzun yıllar süren savaşlar, merkezi sistemin bozulmaya başlaması, devlet kademelerinin ehil olmayan kişilerce doldurulması, rüşvet ve iltimasın artması, Osmanlı Devleti’nin otoritesini ciddi anlamda etkilemiş ve devletin düzenini bozacak isyanların başlamasına neden olmuştur. Gelişen sürecin doğru analiz edilemeyişi ve yapılan hatalar imparatorluğu kaçınılmaz bir sona doğru yaklaştırmıştı. Bunun yanında, söz konusu süreçte Osmanlı devlet adamlarının batı hayranlığı, Osmanlı Devleti’ni dış devletlerin baskıları sonucunda batılılaşma çabalarına girişmeye sevk etmiştir. XIX. yüzyılın sonlarında bu hadiseler yaşanırken, toplumda da fikir ayrılıklarıyla sebebiyle bölünmeler yaşanmıştır. Bunlara bir de meşrutiyet sözüyle tahta getirilen fakat bu düşünceden farklı bir yönetim uygulayan II. Abdülhamid’in politikaları eklenince, Osmanlı Devleti’nde bir takım siyasi krizler kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’ni bulunduğu durumundan kurtarmak, Batılı devletlerin Osmanlı siyasetine karışmasını engellemek ve toplumda eşitliği sağlamak amacıyla kurulan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni, Babıâli Baskını ekseninde inceleyeceğiz. Bu çalışmanın amacı, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin nasıl kurulduğunu, genel siyasetinin ne olduğunu, devletin mevcut durumunda nasıl ve hangi değişikliklere sebebiyet verdiğini, mevcut yönetimin bu cemiyete karşı izlediği politikaları, cemiyetin kurulmasında ve gelişmesinde hangi şahsiyetlerin etkili olduğunu izah ederek, Osmanlı-Türk siyasal hayatında önemli hadiselerden biri olan Babıâli Baskını’nı aydınlatmaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Siyasal Hayatı, Osmanlı Modernleşmesi, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Babıali Baskını, Meşrutiyet

Партия «Иттихад и Теракки» и государственный переворот от 1913 г. в контексте развития турецкой политической жизни

Öz

Османское государство, в последней четверти XIX века, переживала свои последние дни, которые привели к упадку имперского могущества. Длившиеся долгие годы военные действия, дестабилизация центральной системы управления, заполнение государственных постов некомпетентными чиновниками, рост взяточничества и покровительства, серьезно подорвали авторитет Османского государства и создали почву для появления восстаний, приведших к разрушению системы государственного управления. Допущенные ошибки, исходившие из не соответствующего анализа происходящих процессов, привели к неизбежному приближению конца империи. К тому же, «западное восхищение» государственных деятелей Османской империи в вышеупомянутом процессе, а так же как оказавшееся под влиянием давления иностранных государств, Османское государство, было вынуждено усиленно ориентироваться на запад, превратившего его в полуколонию европейских держав. В то же время, события, происходившие в конце XIX века, привели к расхождениям во мнениях и появлению раскольнических движений в обществе. Помимо всего, что было упомянуто выше, после восшествия на престол Абдулхамида II, обещавшего провозгласить конституционное правление, однако управлявшего государством совсем иными методами не соответствующего, первоначальным понятиям вложенного в конституционную монархию, привели к неизбежному появлению в Османской империи целого ряда политических кризисов. В данной работе предпринята попытка рассмотреть вопросы связанные с попытками, предпринятыми по спасению Османского государства, предотвращения вмешательства западных государств в политику Османской империи и рассмотрения деятельности Партия «Иттихад и Теракки», созданного в целях обеспечения равноправия в обществе, проводимых на фоне событий штурма резиденции «Государственный переворот от 1913 г». Данная работа ставит перед собой задачу обзора вопросов создания Партия «Иттихад и Теракки», по сути общей политики общества, а так же проводимой политики существующего на то время государственного правления в отношении общества, и причин приведших за собой определенные изменения. Раскрытие роли основателей общества и сути развития общества, а так же освещение значения штурма резиденции «Государственный переворот от 1913 г» в Турецкой политической жизни.

Anahtar Kelimeler

Турецкая политическая жизнь, Модернизация в османской империи, Партия «Иттихад и Теракки», Государственный переворот от 1913 г, Конституционализм

Kaynakça

• Ahmad, F. (1971).İttihat ve Terakki 1908-1914 (Jön Türkler), (Çeviren: Nuran Ülken), İstanbul: Sander Yayınları.
• Ahmad, F. (2012). Modern Türkiye’nin Oluşumu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Afyoncu, E.; Demir, U. ve Önal, A. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri İsyanlar ve Darbeler. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Akgündüz, A. ve Öztürk, S. (2000). Bilinmeyen Osmanlı. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Aksoy, A. Ş. (2008). İttihat ve Terakki. İstanbul: Nokta Yayınları.
• Akşin, S. (2009). Çağdaş Türkiye Tarihi 1908-1980. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Arıkan, Z. (2006). İttihat ve Terakki’de On Sene. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Alkan, N. (2009). Mutlakıyetten Meşrutiyete II. Abdülhamid ve Jön Türkler. İstanbul: Selis Kitaplar.
• Alkan, N. (2011). Selanik İstanbul'a Karşı: 31 Mart Vak'ası ve II. Abdülhamid'in Tahttan İndirilmesi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Alkan, N. (2012). Selanik’in Yükselişi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Aydemir, Ş. S. (2008). Tek Adam. C.II, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aydoğan, E. (2005). İttihat ve Terakki’nin Doğu Politikası 1908-1918, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayraktar, B.; Karakuş, M. ve Özsoy, H. (2002). Çağdaş Türkiye Tarihi. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Berkes, N. (2011). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bowen, H. (2011). Türkiye Hakkında İngiliz Tetkikleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Castellan, G. (1993). Balkanların Tarihi 14.-20. Yüzyıl, (Çeviren: Ayşegül Yaraman-Başbuğu), İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Çınarlı, Ö. ve Safi, İ. (2019). İngiliz Yazılı Basınına Göre Bab-ı Ali Baskını ve Uluslararası Sonuçları. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17): 1786-1808.
• Çulcu, M. (2011). İttihat ve Terakki. İstanbul: E Yayınları.
• Demirtaş, B. (2007). Jön Türkler Bağlamında Osmanlı’da Batılılaşma Hareketleri. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13): 389-408.
• Dündar, F. (2001).İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Engin, V. (2009). Kurtlar Sofrasındaki Osmanlı. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Engin, V. (2011). II. Abdülhamid ve Dış Politika. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Ersaydı, A. (2011). Türklüğün Anadolu’dan Tasfiyesi - Alemdar Gazetesine Göre Mütareke Döneminde İttihatçılık. Uşak: Uşak Akademi.
• Findley, C. V. (2011). Modern Türkiye Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Garnier, J. P. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nun Sonu / 2. Abdülhamit'ten Mustafa Kemal'e. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gündüz, T. (2012). Osmanlı Tarihi El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Gökalp, Z. (1918). Yeni Hayat Ziya Gökalp. İstanbul: Yeni Mecmua.
• Hanioğlu, M. Ş. (2001). “İttihat ve Terakki Cemiyeti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi İçinde (s. 476-484), C. XXIII, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karabekir, K. (2011). İttihat ve Terakki Cemiyeti. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Karpat, K. H. (2011). Türk Siyasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kılıç, M. (2010). Türkiye Siyasal Hayatında Bir Muhalif İsim Ve Hareket: Prens Sebahattin ve Meslek-i İçtima. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (12): 1-14.
• Kinross, L. (2008). Osmanlı- İmparatorluğun Yükselişi ve Çöküşü. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Koloğlu, O. (2000). Aydınlarımızın Bunalım Yılı 1918. İstanbul: Boyut Yayın Grubu.
• Koloğlu, O. (2004). Kim Bu Mustafa Kemal. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Kuyaş, A. (2013). Bab-ı Ali Baskını 100. Yıl. NTV Tarih Dergisi, (48): 26-35.
• Lewıs, B. (2007). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Mantran, R. (2011). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi II Duraklamadan Yıkılışa. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Mardin, Ş. (2004). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mehmed Selahaddin Bey (1989). İttihad ve Terakki’nin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti’nin Yıkılışı Hakkında Bildiklerim. İstanbul: İnkılab Yayınları.
• Örs, O. (2013). Kuruluşundan Birinci Dünya Savaşına Kadar İttihat ve Terakki Cemiyeti. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (51): 679-716.
• Özbozdağlı, Ö. (2005). İttihat ve Terakki’nin Balkan Siyaseti (1908-1914), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Polat, F. ve Derer, G. (2016). Türk Siyasi Tarihinde Muhafazakâr Batılılaşma Yanlısı Bir Jöntürk: Mizancı Murad. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (43): 882-890.
• Ponting, Cç (2000). Yeni Bir Bakış Açısıyla Dünya Tarihi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Said Paşa ve Tahsin Paşa (2008). İkinci Meşrutiyetin İlanı. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Sertoğlu, M. (2011). Mufassal Osmanlı Tarihi. C.VII, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Seyfettin, Ö. (2011). Balkan Harbi Hatıraları. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Şener, A. (1990). İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin İktisadi ve Mali Politikaları (1908-1918). Hacettepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 8(1): 203-232.
• Temel Britannica (?). C.9, s.152, İttihat ve Terakki Maddesi.
• Temo, İ. ve Rıza, A. (2009). Biz İttihatçılar. İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Toprak, S. V. (2015). Fizan’da Sürgün Bir İttihatçı: Cami Bey. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20): 683-710.
• Tunaya, T. Z. (1952). Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952. İstanbul: Arba Yayınları.
• Uçarol, R. (2010). Siyasi Tarih (1789-2010). İstanbul: Der Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1956). 1908 Yılında 2. Meşrutiyetin Ne Suretle İlân Edildiğine Dair Vesikalar. Belleten, C. XX, S. 77, s.103-174.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2003). Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi Hatıratı - Hatırat-ı Niyazi. İstanbul: Örgün Yayınları.
• Yalçın, D. (2012). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2003). Milli Mücadelede İttihatçılık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2005a). Savaş, Devrim ve Ulusallaşma Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi (1908-1928). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2005b). Jön Türkler, Müslüman Osmanlılar ve Türk Milliyetçileri: Kimlik Politikaları, 1908-1938. (Derleyen: Kemal Haşim Karpat). Osmanlı’nın Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si. İstanbul: İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.