A LOAN EXAMPLE RANGING FROM CONSTITUTIONAL ERA II TO THE REPUBLIC: CITY OF CONSTANTINOPLE MUNICIPAL LOAN 1909

Yıl 2020, Sayı: Special Issue (Özel Sayı) 1 - Prof. Dr. Bayram Bayrakdar Özel Sayısı, 39 - 50, 25.12.2020

Irmak Karabulut

https://doi.org/10.31455/asya.794695

Öz

Municipalities in the Ottoman Empire had the right to take out a loan independently, subject to certain conditions. Using this right, Constantinople Municipality contracted a loan business in 1909 and signed a loan agreement of 1,100,000 liras with the newly established National Bank of Turkey. The process of entering into force of this agreement, in which the Golden Horn bridges tolls and Pasabahce gas storages were secured against the loan and the Ottoman Government was the guarantor, has been controversial due to the provisions and the issue of surety. A bigger discussion took place during World War I and the following Armistice. During World War I, Turkey stopped the payment of coupons hold by the Allies. Even though the Municipality stopped paying coupons during the war and the difference between Turkish lira and British lira widened after the war, the insistence of the Bank to pay in British lira and gold was the reason for the dispute. Due to the increasing foreign exchange difference, even the principal amount of the debt could not decrease. Starting from the period of Lausanne negotiations, the fact that Trust stopped paying the bridge toll fees to the Bank several times increased the tension, and the domestic and foreign press showed great interest in the whole process. The dispute was first brought to the Mixed Arbitral Tribunal, and then it was decided to resolve the process out of court and an agreement was reached in 1929. In our study, this whole process has been addressed by making use of the Ottoman and Republic archives and Turkish and foreign press.

Anahtar Kelimeler

Constantinople Municipality, National Bank of Turkey, Loan, Golden Horn Bridges, Anglo-Turkish Relations

II. MEŞRUTİYET’TEN CUMHURİYET’E UZANAN BİR BORÇLANMA ÖRNEĞİ: 1909 İSTANBUL ŞEHREMANETİ İSTİKRAZI

Öz

Osmanlı Devleti’nde belediyelerin belirli koşullara bağlı olmak kaydı ile kendi başlarına istikraz akdetme hakları vardı. İstanbul Şehremaneti de bu hakkını kullanarak 1909 yılında bir kredi alma işine girişmiş ve yeni kurulmuş olan Türkiye Milli Bankası ile 1,100,000 liralık bir kredi anlaşması imzalamıştır. Haliç köprüleri geçiş ücreti ile Paşabahçe gaz depolarının karşılık gösterildiği ve Osmanlı Hükümetinin kefil olduğu bu anlaşmanın yürürlüğe girmesi süreci gösterilen karşılıklar ve kefillik meselesi yüzünden tartışmalı olmuştur. Daha büyük bir tartışma I.Dünya Savaşı ve takip eden Mütareke Dönemi’nde gerçekleşmiştir. Türkiye, I.Dünya Savaşı boyunca Müttefik devletlerin elindeki kupon ödemelerini durdurmuştur. Şehremanetinin de savaş süresince kupon ödemesini durdurması, savaş sonrası ise Türk lirası ile İngiliz lirası arasındaki farkın açılmasına karşın bankanın İngiliz lirası ve altın ile ödeme yapılması konusundaki ısrarı anlaşmazlığın nedenini oluşturmuştur. Artan kambiyo farkı nedeniyle borcun ana parası dahi azalamaz duruma gelmiştir. Lozan görüşmelerinin yapıldığı dönemden başlayarak Emanetin köprü geçiş ücretlerini çeşitli kereler bankaya ödemeyi durdurması gerginliği arttırmış, yerli ve yabancı basın da tüm bu sürece oldukça ilgi göstermiştir. Anlaşmazlık önce Karma Hakem Mahkemesine gitmiş ardından da sürecin mahkeme dışında çözülmesine karar verilmiş ve 1929 yılında anlaşma sağlanmıştır. Çalışmamızda tüm bu süreç Osmanlı ve Cumhuriyet arşivi ile Türk ve yabancı basından yararlanılarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Şehremaneti, Türkiye Milli Bankası, İstikraz, Haliç Köprüleri, Türk-İngiliz İlişkileri

Kaynakça

• Bayrakdar, B. (2009). Atatürk İlkeleri ve Türk İnkılâp Tarihi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Esirgen, S.Ö. (2019). Lozan’ın Ardından Başlayan Bir Hukuki Mücadele: Karma Hakem Mahkemeleri. Avrasya İncelemeleri Dergisi-Journal of Eurasian Inquires, 8 (2): 309-338.
• Oktay, T. (1911). Osmanlı’da Büyükşehir Belediye Yönetimi İstanbul Şehremaneti. İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1985). Tanzimatdan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği. Hil Yayını.
• Ortaylı, İ. (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. Ankara: Cedit Neşriyat.
• Satan, A. (der.) (2012). İngiliz Yıllık Raporlarında Türkiye 1923, (Çeviren: Sevtap Demirci). İstanbul: Tarihçi Kitapevi.
• Toprak, Z. (1999). Tanzimattan Cumhuriyet’e İstanbul’un Yönetimi Şehremâneti. Tombak, 23: 32-40.
• Yeniay, H. (1964). Yeni Osmanlı Borçları Tarihi. İstanbul: Ekin Basımevi.