EDAT GRUPLARINDA İSİM UNSURUNU OLUŞTURAN KELİME GRUPLARI

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 15, 1 - 10, 31.03.2021

Salim Küçük , Sabri Muratcan Kandemir

https://doi.org/10.31455/asya.889014

Cited By: 1

Öz

Edatlar, tek başına anlamı olmayan sözcükler olarak varlıkları ve hareketleri karşılamazlar. Ancak kelime, kelime grubu veya cümlelerle bir arada kullanıldıklarında farklı anlam ilişkileri kurabilirler. Bu özelliklerinden dolayı edatlar görevli, yardımcı, manasız kelimeler vs. olarak bilinirler. Ayrıca söz diziminde isim unsurundan sonra gelip edat grubu denilen kelime grubunu oluştururlar.
Bu çalışmada edat gruplarında “isim unsuru”nu oluşturan ilk kelime grubunun türünün belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma, giriş bölümü hariç iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde edat türünden bahsedilmiştir ve Türkiye Türkçesinde kullanılan bazı çekim edatları verilmiştir. Daha sonra birinci bölümde edat grubu ve özellikleri açıklanmıştır. Ayrıca bu bölümde Türkçenin grameri kapsamında çalışma yapan araştırmacılar tarafından edat grubu bağlamında yapılan farklı adlandırmalar gramer kitapları, dil bilim sözlükleri ve gramer sözlükleri incelenerek Tablo 1 ve Tablo 2’de verilmiştir. İkinci bölümde ise tüm kelime grupları, edat gruplarında isim unsuru olabilmeleri açısından incelenmiştir. Çalışma kapsamında edat gruplarıyla ilgili teorik hususlarda Türkiye Türkçesinin söz dizimiyle ilgili kitap, tez ve makale gibi kaynaklardan yararlanılmıştır. Teorik hususların örneklendirilmesinde ise alanla ilgili akademik eserlere başvurulmuş, bazı edebî eserler taranmış ve eserlerdeki ilişkili örnekler çalışmaya dâhil edilmiştir. Bazı örnek cümleler ise tarafımızca oluşturulmuştur. Çalışmanın sonunda on dört kelime grubundan on üçünün edat gruplarında isim unsuru olabildiği saptanmıştır. Edat gruplarında isim unsuru olamayan tek kelime grubunun ise birleşik fiil olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edat, Çekim Edatı, Edat Grubu, Kelime Grubu, İsim Unsuru

WORD GROUPS FORMING THE NOUN ELEMENT IN PREPOSITIONAL GROUPS

Öz

Prepositions do not correspond to entities and movements as words that do not have meaning alone. However, when used together with words, phrases, or sentences, they can establish different meaning relationships. Because of these properties, prepositions are known as an attendant, auxiliary, meaningless words, etc. They also come after the noun element in the syntax and form a group of words called a preposition group.
This study aims to determine the type of the first-word group that constitutes the "noun element" in preposition groups. The study consists of two parts except for the introduction part. The preposition type is mentioned in the introduction part and some inflectional prepositions used in Turkey Turkish are presented. Next, in the first part, the preposition group and its properties are explained. Also, grammar books, linguistics dictionaries, and grammar dictionaries are given in Table 1 and Table 2 by examining different denominations made in the context of the preposition group by researchers who study the grammar of Turkish in this section. In the second part, all word groups were examined in terms of being noun elements in the prepositions group. Within the scope of the study, in the theoretical issues related to preposition groups books related to the syntax of Turkey Turkish were benefited from sources such as thesis and articles. In the sampling of theoretical considerations, academic works related to the field were applied, some literary works were reviewed, and related examples in the works were included in the study. Some example sentences were constructed by the researchers of this study. At the end of the study, thirteen out of the fourteen-word groups were found to have noun elements in prepositional groups. It has been concluded that the only group of words that cannot have a noun element in prepositional groups is a combined verb.  

Anahtar Kelimeler

Preposition, Inflection Preposition, Preposition Group, Word Group, Noun Element

Kaynakça

• Ali, S. (2015). İçimizdeki Şeytan (38. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ali, S. (2016). Kağnı, Ses, Esirler (14. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atabay, N.; Özel, S. ve Kutluk, İ. (1983). Sözcük Türleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Atay, O. (2008). Tutunamayanlar (42. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Atsız, H. N. (2014). Dalkavuklar Gecesi, Z Vitamini (10. Baskı). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Banguoğlu, T. (2019). Türkçenin Grameri (11. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bekiroğlu, N. (2009). LÂ Sonsuzluk Hecesi (6. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Bekiroğlu, N. (2014). Nar Ağacı (12. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Bekiroğlu, N. (2016). Yûsuf ile Züleyha (60. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Bilgegil, M. K. (2014). Türkçe Dilbilgisi (2. Baskı). Konya: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Çakır, S. (2020). Peyami Safa’nın Matmazel Naroliya’nın Koltuğu Romanında Yüklem ve Yüklemi Oluşturan Kelime Grupları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Salim Küçük), Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, N. ve Yılmaz, E. (2009). Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Doğan, N. (2020). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Sodom ve Gomore Romanındaki Kelime Gruplarının İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Bilal Aktan), Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Ediskun, H. (2017). Yeni Türk Dil Bilgisi (13. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, S. (2015). Çağdaş Türk Dili (9. Baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (2012). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Göztepe, A. (2019). Sabahattin Ali’nin Değirmen Adlı Öykü Kitabında Kelime Grupları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Uğur Gürsu), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürsoy Naskali, E. (1997). Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hatipoğlu, V. (1978). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (3. Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınları.
• Hengirmen, M. (2006). Türkçe Temel Dilbilgisi (5. Baskı). Ankara: Engin Yayınları.
• İmer, K.; Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• İpek, Z. (2004). Reşat Nuri Güntekin’in “Acımak” İsimli Eserindeki Kelime Gruplarının İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Dr. Öğr. Ü. Nasrullah Özsoy), Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaçar, M. (2019). Yaşar Kemal’in Sarı Sıcak Adlı Eserinin Kelime Grupları Yönünden İncelenmesi ve Türkçe Eğitimine Katkısı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Rezan Karakaş), Siirt: Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karahan, L. (2010). Türkçede Söz Dizimi (15. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karaörs, M. Metin (1993). Türkçenin Söz Dizimi ve Cümle Tahlilleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Karay, R. H. (2015). Memleket Hikâyeleri (10 Baskı). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Kerimoğlu, C. (2018). Dilbilgisi ve Dilbilim Yazıları (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Kısakürek, N. F. (2007). Çile (62. Baskı). İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
• Koç, N. (1990). Yeni Dilbilgisi. İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2019). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü (6. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Namık Kemal (2016). İntibah (Hazırlayan: Seyit Kemal Karaalioğlu). İstanbul: İnkılâp Yayınları.
• Özkan, M. ve Sevinçli, V. (2013). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi (5. Baskı). İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Pala, İ. (2010). Şah & Sultan. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pala, İ. (2014). Abum Rabum. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Sarraç, D. (1995). Türkiye Türkçesinde Çekim Edatları ve Çekim Edatı Olarak Kullanılan İsimler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Leylâ Karahan), Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sever, M. (2013). Türk Halk Şiiri. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Sözer, H. (2016). “Diye” Edatının Kullanımı ve İşlevleri. XI Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı Bildirileri Kitabı 26-27 Eylül 2016 İçinde (s. 208-220). Budapeşte, Macaristan. Tanpınar, A. H. (2019). Saatleri Ayarlama Enstitüsü (42. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Topaloğlu, A. (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Usta, H. İ. (2000). Türkiye Türkçesinde Kelime Grupları İle İlgili Bir Sınıflandırma. Türk Dili, 579, 209-216.
• Usta, H. İ. (2007). Kelime Gruplarını Nasıl Tasnif Edelim? (Ed. Develi, H.). İstanbul Kültür Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi-Bildiriler Kitabı (Cilt 1) 27-28 Ağustos 2007 İçinde (s. 413-421). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınevi.
• Uzuner, B. (2012). Uzun Beyaz Bulut Gelibolu (46. Basım). İstanbul: Everest Yayınları. Vardar, B. vd. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü (2. Baskı). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Vural, H. ve Böler, T. (2011). Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yılmaz O. (2019). Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Kiralık Konak Romanında Kelime Grupları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Salim Küçük), Ordu: Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.