FACTORS THAT MAKE POLYSEMY IN SULEYMAN-NAME-I KEBIR (40. VOLUME): IDIOM QUOTES (METAPHOR) AND NAME QUOTES (METONYM)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 20, 113 - 122, 30.06.2022

Hayrettin Yiğit

https://doi.org/10.31455/asya.1077856

Öz

Idiom quotes, one of the essential elements of polysemy, are semantic events that occur as the words gain new meanings in order to make a strong and impressive expression in the context. It has been a subject that linguists have been researching because it causes meaning changes. It has been included in semantics studies since the studies of Reisig and Breal and has been discussed under the headings of idiom quotes (metaphor) and name quotes (metonym). Many elements that provide artistic expression appear in the 81-volume work called suleiman-name, that includes the features of didactic and narrative expression at the end of the 15th century and the beginning of the 16th century. In this work, which has gathered all the religious narrations and stories about Hz. Suleiman, many stories about historical, legendary and mythological figures and their adventures are included. Also, St. While describing the life of Suleiman, information is given in many fields related to fiqh, hadith, tafsir, mysticism, hendese, nucum, geometry, philosophy, medicine, botany, zoology and astronomy. In this work, in which the features of Turkish, Arabic and Persian languages are blended, Firdevsî has included many semantic events that reveal the creative and productive side of Turkish. In the verse and prose sections of the work, meaning transfers were used to strengthen the artistic side of the work and to make the narration impressive. The metaphors and metonymy examples in the text were created in accordance with the characteristics of the social and cultural life of the Prophet Suleiman. In this article, the features of idiom transfers (metaphor) and name transfers (metonym) that affect the meaning of the text are revealed with examples taken from the 40th volume of Suleiman-name-i Kebir.

Anahtar Kelimeler

Suleyman-Name (Volume 40), Semantic Quoates, Polysemy, Idiom Quotes (Metaphor), Name Quotes (Metonym)

SÜLEYMAN-NÂME-İ KEBİR (40. CİLT)’DE ÇOKANLAMLILIĞI SAĞLAYAN UNSURLAR: DEYİM AKTARMALARI (METAFOR) VE AD AKTARMALAR (METONİM)

Öz

Çokanlamlılığın temel unsurlarından olan anlam aktarımları, bağlam içerisinde güçlü ve etkileyici bir anlatım gerçekleştirmek amacıyla kelimelerin yeni anlamlar kazanmasıyla meydana gelen anlam olaylarıdır. Anlam değişmelerine yol açtığı için de dilbilimcilerin üzerinde araştırma yaptığı bir konu olmuştur. Reisig ve Breal’in çalışmalarından itibaren anlambilim çalışmaları içerisinde yer almış ve deyim aktarmaları (metafor) ve ad aktarmaları (metonim) başlıkları altında ele alınmıştır. 15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın başında didaktik ve öyküleyici anlatımın özelliklerini içeren 81 ciltlik Süleyman-nâme adlı eserde sanatsal anlatımı sağlayan birçok unsur karşımıza çıkmaktadır. Hz. Süleyman ile ilgili bütün dinî rivâyetleri, hikâyeleri bir araya toplamış olan bu eserde, tarihî, efsanevî ve mitolojik şahıslara ve onların maceralarına ilişkin birçok hikâyeye yer verilmiştir. Ayrıca Hz. Süleyman’ın hayatı anlatılırken fıkıh, hadis, tefsir, tasavvuf, hendese, nücūm, geometri, felsefe, tıp, botanik, zooloji, astronomiyle ilgili birçok alanda bilgiler aktarılmıştır. Firdevsî Türkçe, Arapça, Farsça dillerinin özelliklerinin harmanlandığı bu eserinde Türkçenin yaratıcı ve üretici yönünü ortaya çıkaran birçok anlam olayına yer vermiştir. Eserin manzum ve mensur bölümlerinde eserin sanatsal yönünü güçlendirmek, anlatımı etkileyici hâle getirmek için anlam aktarmalarına başvurmuştur. Metinde yer alan metafor ve metonim örnekleri, Süleyman Peygamber’in sosyal ve kültürel yaşamının özelliklerine uygun bir şekilde oluşturulmuştur. Bu makalede de Süleyman-name-i Kebir’in 40. cildinden alınan örneklerle deyim aktarmaları (metafor) ve ad aktarmalarının (metonim) metnin anlamını etkileyen özellikleri ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Süleyman-nâme (40. Cild), Anlam Aktarması, Çokanlamlılık, Deyim Aktarmaları (Metafor), Ad Aktarmaları (Metonim)

Kaynakça

• Akgül, A. (2008). Bir Mit Olarak Şarabın İcadı ve Anlamı. Milli Folklor, 20(80), 13-20.
• Aksan, D. (1999). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili. Ankara: Engin Yayınevi.
• Aksan, D. (2016). Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Aydın, M. (2014). Dilbilim El Kitabı. İstanbul: Akademik Kitaplar.
• Biçer, B. (2005). Firdevsî-i Rûmî ve Tarihçiliği, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Doç. Dr. İlhan Erdem), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilgegil, K. (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri, Belâgat. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Cruse, D. A. (1986). Lexical Semantics. Cambridge-Sydney.
• Erdem, M. (2014). Mağrupi’nin Şiirlerinde Metonimi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1(1), 55-63.
• Gök, A. (2019). Firdevsî-İ Rûmî, Süleymân-Nâme-i Kebîr (37. Cilt), İnceleme, Tenkitli Metin, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Selami Turan), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Guiraud, P. (1975). Anlambilim, (Çeviren: B. Vardar). İstanbul: Gelişim Yayınları.
• Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Hayakawa, S. I. (1968). Semantik. Sprache im Denken und Handeln, (2. Basım), (Çev. G. Schwarz). Darmstadt: Darmstätter Blätter Verlag.
• Hengirmen, M. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• İçel, H. (2011). Deyimlerin Metaforik Yapısı. Türk Dünyası Araştırmaları, 98(194), 207-215.
• Kemal, M. (2003). Buddhist Türk Çevresi Eserlerinde Metafor, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. F. Sema Barutcu Özönder). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Köprülü, F. (1997). Firdevsî. İslam Ansiklopedisi, (C. 13) İçinde (s. 127-129). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Leech, G. (1981). Semantics: The Study of Meaning. London: Penguin Books.
• Levend, A. S. (2000). Gazavat nameler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavat namesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Nerlich, B. (2006). Metonymy. Encyclopedia of Language & Linguistics, (Second Edition), 0(8), 108-112.
• Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri, (Çeviren: B. Vardar). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Subaşı, L. (1988). Dilbilimi Açısından Deyim Kavramı ve Türkiye Türkçesindeki Örneklerin İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Doğan Aksan), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Taylor, J. R. (1995). Linguistic Categorization-Prototypes in Linguistic Theory, (Second Edition). Oxford.
• Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ullmann, S. (1978). Anlambilimi. (Çeviren: A. Kocaman). Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, XXXVIII(324), 355-363.
• Üçok, N. (2004). Genel Dilbilim (Lengüistik). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yaylagül, Ö. (2010). Divânu Lugâti’t-Türk’te Yer Alan Atasözlerindeki Metaforlar. Millî Folklor, 22(85), 112-121.
• Yiğit, H. (2021). Süleymannâme-i Kebîr (40. Cilt)-Semantik İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkı Basım (Yayınlanmamış Doktora Tezi), (Danışman Doç. Dr. Mahmut Sarıkaya), Kırşehir: Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yunusoğlu, M. K. (2006). Türkiye Türkçesi Bilgisayar Metaforları. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3(2), 51-60.