ESKİ ORTA ASYA’DA TABİAT, İKLİM VE İNSAN UNSURU

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 18, 10.10.2017

Salim Koca

Öz

    Türkler hiç kuşkusuz tarihin tanıdığı en eski ve en köklü milletlerin başında gelir.

İlk yurtları, Orta Asya’da Altay ve Sayan Dağları ile bu dağların güney-batı bölgeleri

idi. Onlar bu bölgelerde, Orta Asya tarihine yön veren büyük devletler kurarak tarih

sahnesine çıkmışlardır.

    Orta Asya’nın Tarih Öncesi devirleri M.Ö. 5000 yıllarına kadar geriye gider. Bu

devir Yontma Taş Devridir. Rus arkeologları, “Anav, Kelteminar, Afanesyovo, Andronovo,

Karasuk, Tagar ve Taştık” gibi yerlerde ortaya çıkardıkları buluntular ve

kalıntılar, Türklerin Orta Asya kültür tarihinde ne kadar büyük rol oynadıklarını bize

açık bir şekilde göstermiştir.

    Jeopolitik Tarih Anlayışına göre, coğrafya ve iklim, kültürlerin doğuşunda ve gelişmesinde

başlıca rol oynar. Başka bir deyişle, her kültür, içinde doğduğu coğrafyanın

ve iklimin damgasını üzerinde taşır. Bu duruma göre, Orta Asya’nın alabildiğine

olumsuz tabiat ve iklim şartları eski Türk hayat tarzını, eski Türk karakterini, eski

Türk inancını, eski Türk sanat anlayışını, eski Türk geleneklerini, kısaca eski Türk

kültürünü belirleyici bir rol oynamıştır. Bilim dünyasında bu kültüre, Atlı göçebe veya

Bozkır Kültürü denmiştir. Bu kültürün en önemli özelliği, gününüze kadar özü ve temeli

korunmuş olan sağlam ve ölmez değerler yaratmış olmasıdır.

    Biz bu kısa yazımızda, Orta Asya’nın tabiat ve iklim şartlarının Türklere nasıl bir

hayat tarzı (Atlı-Göçebe) ve karakter kazandırmış olduğunu belirtmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Orta Asya, Atlı-Göçebe Hayat, Türk Karakteri, Akın, Çin Seddi

The Elements o f Nature, Climate and Human in Ancient Central Asia

Öz

The Turks are without doubt at the head o f the oldest nations history has ever

known. Their earliest homelands were the Altai and Sayan Mountains and their

southwestern regions in Central Asia. They entered the stage o f history here by establishing

great empires that dominated Central Asian history.

The Pre-Historic periods o f Central Asia go back to the years around 5000 BC. This

was the Paleolithic Age. Finds and remains discovered by Russian archaeologists in sites

like “Anau, Kelteminar, Afanas’evo, Andronovo, Karasuk, Tagar and Tashtyk” demonstrate

us clearly how much the Turks played a role in Central Asian cultural history.

According to the Geopolitical Understanding o f History, geography and climate play

the primary role in the birth and development o f cultures. In other words, each culture carries on itself the mark o f the geography and climate it was born in. Thus, the extremely

unfavorable natural and climactic conditions o f Central Asia has played a determining

role on Ancient Turkic life style, character, belief, understanding o f art and

traditions, in short Ancient Turkic culture. This culture has been named as the Horse

Nomadic or Steppe Culture in the scientific world. The most significant characteristic

of this culture is that it has created sturdy and immortal values whose essence and

fundamentals have been preserved up to this day.

In this short study of ours, we will try to express how the natural and climactic

conditions of Central Asia have shaped a life style (Horse-Nomadic) and character

for the Turks.

Anahtar Kelimeler

The Elements o f Nature, Climate and Human in Ancient Central Asia

Kaynakça

• Kaynaklar Bacon Elizabeth E., Esir Orta Asya, trc., T. Say, Tercüman 1001 Temel Eser, tarihsiz.
• De Groot J. J. M., (1921).Die Hunnen der vorchristlichen Zeit, Berlin-Leipzig.
• Durmuş İlhami., (2016). Türk kültürüne Giriş, Ankara.
• Eberhard Wolfram., (1947, 1987). Çin Tarihi, Ankara.
• Ebû Hayyân.,(1931) Kitâb al-İdrâk li-Lisân al-Atrâk, İstanbul.
• Esin Emel., (1978) İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslâma Giriş, İstanbul..
• Franke Otto., (1930) Geschichte des chinesischen Reiches, I, II, Berlin-Leipzig .
• Grousse René., (1980), Bozkır İmparatorluğu, trc. R. Uzmen, İstanbul, (1975), Die Steppenvölker, Essen.
• Gumilev L. N., (2002) Hunlar, trc. A. Batur, İstanbul.
• Julien Stanislas., (1864) “Documents Historiques sur les Tou-kıoue (Turcs)”, Journal Asiatique, 6/3; 6/4.
• Kafesoğlu İbrahim.,(1977), Türk Millî Kültürü, Ankara
• Kaplan Mehmet., (1985), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar, 3, Tip Tahlilleri, İstanbul.
• Kaşgarlı Mahmûd., (1939, 1940, 1941) Divanü’l-Lugati’t-Türk, I, II, III, trc. B. Atalay, Ankara.
• Koca Salim., (1990) Türk Kültürünün Temelleri, I, İstanbul.
• Koca Salim., (2005), Selçuklular’da Ordu ve Askerî Kültür, Ankara.
• Koca Salim., (2010); Türk Kültürünün Temelleri, II, Ankara.
• Kurat Akdes Nimet., (1972), IV-XVIII. Yüzyılda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara.
• Ligeti ., (1986) Bilinmeyen İç Asya, Ankara.
• Liu Mau-tsai., (1958), Die Chinesischen Nachricten zur Geschichte der Ost-Türken (T’uküe), I, Wiesbaden.
• Okladnikov A. P., (2000), Tarihin Şafağında İç Asya, Erken İç Asya Tarihi, İstanbul.
• Orkun Hüseyin N., (1987), Eski Türk Yazıtları, Ankara.
• Ögel Bahaeddin., (1981), Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi, I, II, Ankara.
• Ögel Bahaeddin., (1948), “Çin Kaynaklarına Göre Wusunlar ve Siyasî Sınırları Hakkında Bazı Problemler”, DTCFD, VI.
• Ögel Bahaeddin., (1984), İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara.
• Radloff W., (1976),Sibirya’dan (Seçmeler) trc.A. Temir, İstanbul.
• Rasonyi Laszlo., (1970), Tarihte Türklük, Ankara.
• Read Herbert., (1981),Sanat ve Toplum, trc.S. Mülayim, Ankara
• Roux Jean-Paul., (1995), Türklerin Tarihi, İstanbul.
• Togan Zeki Velidi., (1972), Oğuz Kağan Destanı, İstanbul.