RUSYA’NIN KIRIM’I İLHAKI (1783)

Year 2019, Volume: 3 Issue: 2, 217 - 226, 30.12.2019

Sinan Yüksel

Abstract

Rusya, 18.
Yüzyıla kadar kendisi için önemli bir tehdit konumunda olan Kırım Hanlığını
Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden bağımsız hale getirdi. Kırım
Hanlığının bağımsız hale geldiği tarihten 1783’teki Rusya’nın ilhakına kadar
geçen süreçte Rusya ile Osmanlı Devleti arasında Kırım üzerinde nüfuz
mücadelesi yaşandı. Hanlık içerisinde yaşanan taht mücadeleleri ve
karışıklıklar da iki devlete Hanlığa müdahale imkânı verdi.

Rusya, Kırım Hanlığının
başına Şahin Giray’ın geçmesini sağlayarak ve bunu Osmanlı Devleti’ne kabul
ettirerek, Kırım’ın Osmanlı etkisine girmesini engellediği gibi kendi nüfuzunun
Kırım’da artmasını sağladı. Kırım’da Şahin Giray’a karşı çıkan isyanı bastırmak
ve Şahin Giray’ın hanlığını devam ettirmek için askeri güç kullanan Rusya,
Kırım’ı ele geçirmek için hazırlıklarını tamamladıktan sonra Nisan 1783’te
Kırım’ı ilhak etti. Bu ilhakla Karadeniz’de daha güçlü bir konum kazandı.

Keywords

Osmanlı Devleti, Rusya, Kırım Hanlığı, Küçük Kaynarca Antlaşması

References

• Ahmet Cevdet Paşa, (1972), Cevdet Tarihi, cilt II, Hazırlayan: Dündar Günday-Mümin Çevik, İstanbul.ANDERSON, Matthew Smith, (2001), Doğu Sorunu, 1774-1923 Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme, Çeviren: İdil Eser, İstanbul. BAJOVA, A. P., (1998), “Diplomatiya Pri Ekaterine II. İ Pavle I (1762-1801 gg) :V Gornile Voyni Revolyutsionnıh Potryasenniy ”, İstoriya Vneşnoy Politiki Rossii XVIII vek, Moskova.BİRİKNER, Aleksandr G., (2004), İstoriya Ekaterinı Vtoroy, Moskva.DRUJİNİNA, E. İ., (1955), Kyuçuk Kaynardjiyskiy Mir, Moskova.DRUJİNİNA, E. İ., (1959), Severnoe Prichernomore v 1775-1800 gg., Moskva.ERİM, Nihat, (1953), Devletler Arası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri (Osmanlı İmparatorluğu Antlaşmaları), cilt:1, Ankara.FİSHER, Alan W., (1973), “Rusya’nın Kırım’ı İlhakı”, Çeviren: Refhan Dedeoğlu, Emel, yıl 13, sayı 77, Temmuz-Ağustos.FİSHER, Alan W., (1978), The Crimean Tatars, California.KIRIMLI, Hakan, (1996), Kırım Tatarlarında Milli Kimlik Ve Milli Hareketler (1905-1916), Ankara. KÖSE, Osman, (2006), 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, Ankara.KRYUÇKOV, A. V., (2009), Prisoedinenie Krıma k Rossii i Poslednyaya Tret XVIII- Naçalo XIX vv., Saratov 2009. LOPATİN, V. S., (1992), Potemkin i Suvorov, Moskova.MASAEV, M. V., (1997), Prisoedinenie Krıma k Rossii, Simferopol.TİMOFEENKO,V. İ.,(1984), Goroda Severnogo Priçernomoryavo Vtoroy Polovine XVIII veka, Kiev. UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, (1995), Osmanlı Tarihi, c.IV. kısım: 1-2, Ankara.ÜLKÜSAL, Müstecib, (1980), Kırım Türk Tatarları (Dünü-Bugünü-Yarını), İstanbul. YÜKSEL, Sinan, (2011), Rusların Karadeniz Devleti Olma Süreci ve Bu Süreçte Rus-Osmanlı İlişkileri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.YÜKSEL, Sinan, (2017) “1781 Rus-Avusturya İttifakı ve Grek Projesi”, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, yıl 2013-1, sayı:23, İstanbul.