ÇİN TARZI ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN ANALİTİK ÇERÇEVESİ: YENİ-HARAÇÇILIK

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 29 - 44, 30.06.2020

Mürsel Bayram , Hüseyin Emiroğlu

Öz

Bu makalede, Çin’in tarihsel olarak nasıl bir uluslararası ilişkiler anlayışına sahip olduğu ve bu anlayışı hangi unsurlar üzerinden modern döneme aktarabileceği analiz edilmektedir. Mevcut Çin yönetimi, birçok kez Çin’in vizyonunu yansıtan, geçmişteki uygulamalarını ve tecrübesini bir araya getiren, büyük güç rolüne uygun yeni ve fark-lı bir diplomatik yaklaşım geliştirmekten söz etmiştir. Çin’e özgü diplomatik yaklaşımların en önemlisi, ülkenin imparatorluk dönemi diplomasisini yansıtan haraç sistemidir. Çin, halihazırda haraç sistemi ile modern diplomatik yaklaşımları entegre ettiğine dair ipuçları vermektedir. Diğer büyük güçlerin yükseliş ve çöküşlerinden ders çıkarma çabasındaki modern bir büyük güç gibi davranan Çin, aynı zamanda tarihsel tecrübelerinden esinlenen yeni-haraççı bir uluslararası ilişkiler sistematiğinin temellerini atacak ve bu anlamda kendisini istisnaîleştirecek bir model geliştirmeye gayret etmektedir. İstisnacılık, ticarî diplomasi, kültürel nüfuz ve pozitif kimlik inşasına da-yanan Çin’e özgü bir haraççı uluslararası ilişkiler anlayışının tam olarak yerleşmesi, Çin’in de ABD gibi küresel ölçekte bir güç olmasına bağlıdır. Böyle bir anlayış, doğal olarak ilk etapta Çin’in çevresinde uygulanabilir. Çin’in, başta Afrika’dakiler olmak üzere, dünyanın diğer bölgelerindeki zayıf devletler ile ilişkilerinde de bu yeni-haraççı anlayışın etkili olması mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Çin, Yeni-Haraççılık, Ortaklık, Ticarî Diplomasi

Kaynakça

• BACKHOUSE, Sir Edmund & BLAND, John Otway Percy (1914). Annals and Memoirs of the Court of Peking. Boston: Houghton Mifflin.
• BAYRAM, Mürsel (2018). Güç ve Kimlik Perspektifinden Çin-Afrika İlişkileri. Ankara: Savaş Yayınları.
• BREEZE, Victoria & MOORE, Nathan (2017). “Why African students are ditc-hing the US for China”, CNN, http://edition.cnn.com/2017/06/29/africa/african-students-china-us/index.html, 30 Haziran 2017.
• BRZEZINSKI, Zbigniew (1997). The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives. New York: Basic Books.
• CHANGSONG, Niu (2014). “Kǒngzǐ xuéyuàn hé zhōngguó zài fēizhōu de yǔyán wénhuà wàijiāo” (Konfüçyüs Enstitüleri ve Çin’in Afrika’daki Dil ve Kültür Diplomasisi), Xīyǎ Fēizhōu (Batı Asya ve Afrika), 1: 64-78.
• CHENG, Joseph Y. S. (2016). “Xi Jinping’s New Model of Major Power Relati-onships for Sino-American Relations”, Journal of Comparative Asian Develop-ment, 15 (2): 226-254.
• CHUNJIANG, Fu, YEN, F. C. & HOONG, S. Y. (2005). The Great Explorer Cheng Ho: Ambassador of Peace. Singapore: Asiapac.
• EBERHARD, Wolfram (1995). Çin Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• ERGENÇ, Ceren (2014), “Çin’in Yükselişi”, in Ş. Kardaş ve A. Balcı (eds.), Ulus-lararası İlişkilere Giriş, İstanbul: Küre Yayınları.
• FAIRBANK, John (1942). “Tributary Trade and China's Relations with the West”, The Far Eastern Quarterly, 1 (2): 129-149.
• FİDAN, Giray (2011). “Ming Tarih Kayıtlarına Göre 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu-Ming Çin’i İlişkileri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 30: 275-287.
• GAGLIARDONE, Iginio (2013). “China as a Persuader: CCTV Africa's First Steps in the African Mediasphere”, Ecquid Novi: African Journalism Studies, 34 (3): 25-40.
• HARRIS, Stuart (2014). Çin Dış Politikası. İstanbul: Matbuat.
• HU, Weixing (2016). “Xi Jinping’s Big Power Diplomacy and China’s Central National Security Commission (CNSC)”, Journal of Contemporary China, 25 (98): 163-177.
• JACQUES, Martin (2016), Çin Hükmettiğinde Dünyayı Neler Bekliyor: Batı Dün-yasının Sonu ve Yeni Bir Küresel Düzenin Doğuşu. Ankara: Akılçelen Kitaplar.
• KEAY, John (2011). Çin Tarihi. İstanbul: İnkılâp.
• KEELING, Michael (1995). The Mandate of Heaven: the Divine Command and the Natural Order. Edinburgh: T & T Clark.
• KHONG, Yuen Foong (2013), “The American Tributary System”, The Chinese Journal of International Politics, 6 (1): 1-47.
• KISSINGER, Henry (2015). Çin: Dünden Bugüne Yeni Çin. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• LATHAM, Andrew (2007). “The Confucian Continuities of Chinese Geopolitical Discourse”, Macalester International, 18 (27): 243:251.
• LEWIS, Mark Edward (2009). China’s Cosmopolitan Empire: The Tang Dynasty. Cambridge: Belknap Press of Harvard University Press.
• MEDEIROS, Evan S. ve FRAVEL, M. Taylor (2003), “China’s New Diplomacy”, Foreign Affairs, 82 (6): 22-35.
• MINNICK, Wendell (2015), “China’s One Belt, One Road Strategy”, Defense News, http://www.defensenews.com/story/defense/2015/04/11, 11 Nisan 2015.
• MÜHLHAHN, Klaus (2008). The Limits of Empire: New Perspectives on Imperia-lism in Modern China. Zürich: Lit.
• OKAY, Bülent (1993),“Çin Seddi’nin Yapılış Nedeni Hakkında Değişik Bir Gö-rüş”, Belleten, LVII (218): 145-158.
• PAN, Su-Yan & LO, Joe Tin-Yau (2017), “Re-conceptualizing China’s Rise as a Global Power: A Neo-Tributary Perspective”, The Pacific Review, 30 (1): 1-25.
• POH, Angela & Li, Mingjiang (2017), “A China in Transition: The Rhetoric and Substance of Chinese Foreign Policy under Xi Jinping”, Asian Security, 13 (2): 84-97.
• POLLERT, Achim, KIRCHNER, Bernd, POLZIN, Javier Morato (2013). Wirtsc-haft von A bis Z: Grundlagenwissen für Schule und Studium, Beruf und Alltag. Berlin: Dudenverlag.
• PSARRAS, Sophia-Karin (2003-2004), “Han and Xiongnu: A Reexamination of Cultural and Political Relations (I-II), Monumenta Serica, 51-52.
• ROSSABI, Morris (2014). A History of China. West Sussex: Wiley-Blackwell.
• SCHMIDT, Dirk & HEILMANN, Sebastian (2012). Außenpolitik und Außenwirtschaft der Volksrepublik China. Wiesbaden: Springer.
• ŞENSOY, Süleyman, “Bir Kuşak Bir Yol: Çin, Türkiye ve Dünya”, TASAM, http://www.tasam.org/tr-TR/Icerik/25699/, 14 Mayıs 2017.
• XUETONG, Yan (2010), “The Instability of China-US Relations”, The Chinese Journal of International Politics, 3 (3): 263–292.
• XUETONG, Yan (2011), “International Leadership and Norm Evolution”, The Chinese Journal of International Politics, 4 (3): 233–264.
• YU-LAN, Fung (2009). Çin Felsefesi Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• ZHAO, Suisheng (2013), “Chinese Foreign Policy as a Rising Power to Find Its Rightful Place”, Perceptions, XVIII (1): 101-128.