The First Journey of The Orient Express from Paris to İstanbul (4-17 October 1883)

Year 2023, Volume: 34 Issue: 1, 34 - 46, 30.04.2023

Musa Demir Murat Hanilçe

https://doi.org/10.17123/atad.1152526

Cited By: 2

Abstract

Rapidly developing railway vehicles since the middle of the 19th century were first designed to carry load and goods. The railway, which became one of the important symbols of economic development in a short time, soon began to be used for passenger transportation. People's search for luxury and comfortable journey opportunities has led to great innovations in railway transportation. One of these innovations is “sleeping cars”. These wagons were first used in America; It later spread to Europe. Interaction between countries has increased rapidly with railway transportation, which is a tool of political and cultural interaction, especially economy. In this study, the first journey of the “Orient Express”, which connects the continents of Europe and Asia, is discussed. The observations of the writer Edmond About, who personally participated in this trip, about the train’s first journey and its route were conveyed, supported by different sources. Thus, it has been tried to fill the gaps that were not mentioned in the previous studies about the train’s first journey, which were not discussed in detail and were left incomplete. The events witnessed in Istanbul, where most of the travel took place, were also confirmed by utilizing the sources of the period.

Keywords

Orient Ekspress, Railway, Sleeping cars, Luxury journey

Şark Ekspresi’nin Paris’ten İstanbul’a İlk Seferi (4-17 Ekim 1883)

Abstract

19. yüzyıl ortalarından itibaren hızla gelişen demiryolu araçları ilk olarak yük ve eşya taşımak için tasarlanmıştır. Kısa sürede ekonomik gelişmişliğin önemli simgelerinden birisi haline gelen demiryolu çok geçmeden yolcu taşımacılığı için de kullanılmaya başlanmıştır. İnsanların lüks ve konforlu seyahat imkânı arayışları demiryolu ulaşımında büyük yenilikler yaşanmasına yol açmıştır. Bu yeniliklerden birisi de “yataklı vagonlar”dır. Bu vagonlar ilk olarak Amerika’da kullanılmış; daha sonra Avrupa’ya yayılmıştır. Başta ekonomi olmak üzere siyasi ve kültürel etkileşimin aracı olan demiryolu ulaşımıyla ülkeler arası etkileşim hızla artmıştır. Bu çalışmada, Avrupa’yla Asya kıtalarını birbirine bağlayan “Orient Ekspress” treninin ilk seferi ele alınmıştır. Bu seyahate bizzat katılmış olan yazar Edmond About’un trenin ilk seferi ve güzergâhı hakkındaki gözlemleri farklı kaynaklarla desteklenerek aktarılmıştır. Böylece trenin ilk yolculuğu hakkında daha önce yapılmış olan çalışmalarda değinilmeyen, etraflı bir şekilde ele alınmayan ve eksik bırakılan boşluklar doldurulmaya çalışılmıştır. Seyahatin büyük kısmının geçmiş olduğu İstanbul’da, şahit olunan olaylar da dönemin kaynaklarından faydalanılarak teyit edilmiştir.

Keywords

Demiryolu, Orient Ekspress, Yataklı vagon, Lüks seyahat

References

• About, E. (1884). De Pontoise à Stamboul. Paris: Librairie Hachette Et Cie.
• Akıncı, T. (2018). Beyoğlu Yapılar, Mekânlar, İnsanlar (1831-1923). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Beydilli, K. (2020). Helmuth Von Moltke. TDV İslam Ansiklopedisi. (30: 267-268). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi.
• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, (BOA), İrade Dâhiliye, (İ.DH.) 899-71502, H. 08.12.1300. (M. 10.10. 1883); İ.H.897-71326, H.09.12.1300 (M. 11.10.1883); İrade Hariciye (İ.HR.) 2-15, H. 29.02.1298 (M. 31.01.1881).
• Çallı, D. S. (2015). Uluslararası Seyahatlerin Tarihi Gelişimi ve Son Seyahat Trendleri Doğrultusunda Türkiye’nin Konumu, Turizm ve Araştırma Dergisi, 4 (1): 4-28.
• Çilli, Ö. (2009). Tanzimat Sonrası Osmanlı Otel Mimarisi ve Pera Palas. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Deleon, J. (1991). The Pera Palas a Historical Hotel Overlooking the Golden Horn. İstanbul: Gözlem Gazetecilik ve Basın Dağıtım ve Yayın A.Ş.
• Gavand, E. H. (2011). İstanbul Tüneli-Tunel De Constantinople. (çev. Vahdettin Engin). İstanbul: İETT Yayınları.
• Geddie, M. A. ve Geddie J. L. (Ed.). (1929). Chambers Biographical Dictionary. London: W. R. Chambers Limited.
• Glendinning, G. V. (2002). The Chicago & Alton Railroad; The Only Way. De Kalb, IL: Northern Illinois University Press.
• Greene, G. (2004). Stamboul Train. U.K: Vintage Green.
• Guboğlu, M. (1995). Osmanlı İmparatorluğu’nda Karadeniz-Tuna Kanalı Projeleri (1836-1876) ve Boğazköy-Köstence Arasında İlk Demiryolu İnşası (1855-1860). İçinde E. İhsansanoğlu (Editör), Çağını Yakalayan Osmanlı (ss. 217-248). İstanbul: IRCICA.
• Erdem, Ü. B., Hanilçe, M. (2019). Mıgırdıç Tokatlıyan, Tokatlıyan Otelleri, Gazinosu ve Lokantası Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (1): 1367-1390.
• Freely, B., Freely, J. (2014). Galata, Pera, Beyoğlu: Bir Biyografi. (çev. Yelda Türedi). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hogg, G. (1968). Orient Ekspress The Birth, Life and Death of a Great Train. New York: Walker and Company.
• Husband, J. (1917). The Story of the Pullman Car. Chicago: A. C. Mcclurg & Co.
• Kılıç, M. (2014). Osmanlı Hâriciyesi’nin Ermeni Elçi ve Maslahatgüzarları, Yeni Türkiye, 60 (1): 687-697.
• Nurdoğan A. (1999). Dersaadet-Selanik İltisak Demiryolu. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mansel, A. M. (1960). Osman Hamdi Bey, Belleten, 24 (94): 291-301.
• Kâhya, E. (1988). Osmanlı’da İlk Demiryolları, Belleten, 52 (202): 209-218.
• Kılıçlıoglu, S., Araz, N., Devrim, H. (1992). Demiryolu. Meydan Larousse. (5: 146-150) İstanbul: Sabah Yayınları.
• Koloğlu, O. (1995). Hicaz Demiryolu (1900-1908) Amacı, Finansmanı, Sonucu. İçinde E. İhsansanoğlu (Editör), Çağını Yakalayan Osmanlı (ss. 289-334). İstanbul: IRCICA,
• Küçükkalay, M. (1997). Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (Güz): 51-68.
• Ortaylı, İ. (1996). Gospodarlık. TDV İslam Ansiklopedisi. (14: 115-116). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• O’brien, A. (2012). Little Book of The Orient Express. U.K: Demand Media Limited.
• Önsoy, R. (1983). Osmanlı İmparatorluğu’nun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumi-i Osmani (1863 İstanbul Sergisi), Belleten, XLVII (185): 230-233.
• Öztürk, C. (1995). Tanzimat Devrinde Bir Devletçilik Teşebbüsü: Haydarpaşa-İzmit Demiryolu. İçinde E. İhsansanoğlu (Editör), Çağını Yakalayan Osmanlı (ss. 271-287). İstanbul: IRCICA.
• Özdemir, M. (1992). Turizmin Türkiye’nin Sosyo-Ekonomik Yapısına Etkileri. Ankara: [Yayl. y.].
• Özdemir, M. (2012). “Tren Gelir, Hoş Gelir…” Kara Trenin Hikâyesi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 23 (1): 117-123.
• Sansar, M. F. (2020). Bağımsızlıktan Balkan Savaşlarına Osmanlı-Romanya İlişkileri. (Basılmamış Doktora Tezi). Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sözen, M. (1994). Dolmabahçe Sarayı. TDV İslam Ansiklopedisi. (9: 503-507). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Tanman, M. B. (2012). Üsküdar Mevlevîhânesi. TDV İslam Ansiklopedisi. (42: 372-374) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayını.
• Tollu, C. (1967). Şeker Ahmet Paşa. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Yazıcı, M. (2010). Mudanya-Bursa Demiryolunun Yapımı ve İşletilmesi (1873-1908). (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Yıldız, M. (2014). Türk Resmî Ziyafet Kültüründe Zirve: Fransa İmparatoriçesi Eugénie Onuruna Verilen Muhteşem Ziyafetler (1869), Milli Folklor, 26 (102): 124-137