Belgelerle Türk Turizm Tarihi / Osmanlı İstanbul’unda Bir Turizm Destinasyonu: Müze-i Hümâyûn ve Ziyaretçileri

Year 2025, Volume: 36 Issue: 2, 158 - 161, 21.10.2025

Ümit Baki Erdem

https://doi.org/10.17123/atad.1805251

Abstract

Müze-i Hümâyûn , 1869’da İstanbul’da kurulmuş Osmanlı Devleti’nin imparatorluk müzesinin adıdır. Bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzelerinin Osmanlı Dönemindeki temsilcisi olan kurum Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Devri (1839-1876) ile beraber değişmeye başlayan müzecilik, arkeoloji ve eski eser anlayışı ile beraber zamanla ortaya çıkmış, yayınlanan çeşitli nizamnamelerle kurumsal yapısı oluşmuş, en son 1881 yılında Osman Hamdi Bey’in kurumun müdürlüğüne getirilmesiyle giderek uluslararası bir müze olarak tanınmaya başlamıştır. Osmanlı Devleti’nin egemen olduğu Mısır, Irak, Suriye, Anadolu coğrafyaları başta olmak üzere eski medeniyetlerin yaşadığı tarihî coğrafya düşünüldüğünde Müze-i Hümâyûn’un sahip olduğu eski eser envanterinin zenginliği tahmin edilebilir. Bu durum iç ve dış turizmde kurumun merak edilen ve talep gören bir yer olmasını sağlamıştır. Bu açıdan Müze-i Hümâyûn kurulduğu dönemden itibaren yerli ve yabancı turistlerin görmek istediği önemli bir ziyaret mekânı olmuştur. Çalışmada Başkanlık Osmanlı Arşivi’nden dijital görüntü- lerine erişilebilen belgelerle Müze-i Hümâyûn’un ziyaretçileri tanıtılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Turizm Tarihi , Turizm Tarihi Kaynakları , Müze-i Hümâyûn , Müze-i Hümâyun Ziyaretçileri

Turkish Tourism History with Documents / A Tourism Destination in Ottoman Istanbul: The Imperial Museum (Müze-i Hümâyûn)

Abstract

Müze-i Hümâyûn (Ottoman Imperial Museum) was the name of the Imperial Museum of the Ottoman Empire, founded in Istanbul in 1869. As the predecessor of the present-day Istanbul Archaeological Museums, this institution gradually emerged alongside the changing understanding of museology, archaeology, and ancient artifacts that began during the Tanzimat Era (1839–1876) in the Ottoman Empire. Its institutional structure was formalized through published regulations. Following the appointment of Osman Hamdi Bey as the director in 1881, the institution increasingly began to gain recognition as an international museum. Considering the historical geography where ancient civilizations thrived primarily the lands under Ottoman sovereignty, including Egypt, Iraq, Syria, and Anatolia the richness of the ancient artifact inventory held by the Müze-i Hümâyûn can be estimated. This status ensured that the institution became a place of interest and demand in both domestic and international tourism. Accordingly, the Müze-i Hümâyûn has been a significant site that local and foreign tourists wished to visit since its establishment. This study attempts to introduce the visitors of the Müze-i Hümâyûn using documents whose digital images are accessible from the Ottoman Archives of the Presidency.

Keywords

Tourism History , Tourism Historical Resources , İmperial Museum , Visitors of the Imperial Museum

References

• Başkanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri
• Başkanlık Osmanlı Arşivi Sadâret Hususî Maruzât Evrakı: BOA. Y. A. HUS. No: 507/79.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi Zaptiye Kalemi: BOA. ZB. No: 47/9. Başkanlık Osmanlı Arşivi Muhaberât-ı Ûmûmiye İdaresi: BOA. DH. MUİ. No: 77-2/5-2.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi Muhaberât-ı Ûmûmiye İdaresi: BOA. DH. MUİ. No: 77-2/5-5.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi Müze-i Hümâyun Müdüriyeti: BOA. MÜZ. ARK. No: 100/47.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi İstanbul Teknik Üniversitesi Müdüriyeti Kalemi: BOA. İ.T.Ü. MÜM. No: 5/67-1.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi Müze-i Hümâyun Müdüriyeti: BOA. MÜZ. ARK. No: 35/53-1.
• Başkanlık Osmanlı Arşivi Maarif Mektubî Kalemi: BOA. MF. MKT. No: 118/66.