Akdeniz’le Ege’nin Buluşma Noktası Datça’da Turizmin Gelişimi: Bir Sözlü Tarih Çalışması

Year 2025, Volume: 36 Issue: 3 - Turizm Tarihi Özel Sayısı, 63 - 81, 01.12.2025

Emine Şimşek Evren

https://doi.org/10.17123/atad.1665364

Abstract

Turizm destinasyonlarının hangi süreçlerden geçerek günümüze geldiğinin incelenmesi geleceğin inşası açı- sından oldukça önemlidir. Bu noktadan hareketle çalışmada Türkiye’nin önemli turizm destinasyonlarından biri olan Datça’nın turizm tarihi incelenmiştir. Sözlü tarih yöntemiyle yürütülen çalışmada Datça’da yüz yüze yapılan görüşmeler ve belge incelemeleriyle veri toplanmıştır. Butler’ın Turizm Bölgesi Yaşam Döngüsü Modeli kapsamında yapılan betimsel analizler; destinasyonun günümüzde olgunluk aşamasını yaşadığını göstermiş- tir. 1950’lere tekabül eden keşif aşamasında Ege adalarından gelenlerin öncü ziyaretçiler olduğu, ziyaretçi- lerin ücretsiz bir şekilde evlerde ağırlandığı görülmüştür. 1960’larda gelişen katılım aşamasında ise yerel halk evlerinin odalarını kiralayarak ve restoranı da olan birkaç odalı otel işletmeleri kurarak turizm arzına katılmışlardır. 1970’lerin başında kurulan büyük otellerle gelişim aşamasına geçen Datça’da bu süreçte ikincil konut turizmine ağırlık verildiği, 2000’ler itibariyle ise olgunluk sürecinin yaşanmaya başladığı anlaşılmaktadır. Pandemi sonrasında en popüler destinasyonlardan biri haline gelen Datça’da günümüzde en önemli tartışmalardan biri ikincil konut temelli çarpık yapılaşma ve turizmin sürdürülebilirliğidir.

Keywords

Turizm Tarihi , Sözlü Tarih , Destinasyon Yaşam Döngüsü , Datça

Development of Tourism in Datça, the Meeting Point of the Mediterranean and the Aegean: An Oral History Study

Abstract

Examining the processes through which tourism destinations have evolved to the present day is critical for shaping their future. Based on this premise, the study investigates the tourism history of Datça, one of the most important tourism destinations in Türkiye. Using the oral history method, data were collected through face-to-face interviews conducted in Datça, as well as document reviews. Descriptive analyses carried out within the framework of Butler’s Tourism Area Life Cycle Model indicate that the destination is currently in the consolidation phase. In the exploration phase of the 1950s, individuals coming from the Aegean islands were the pioneering visitors, staying in local homes free of charge. The involvement phase of the 1960s refers to the participation of residents in tourism supply, first by renting rooms in their houses and later by establishing small hotels and restaurants. The findings reveal that Datça entered the development phase in the early 1970s with the establishment of larger hotels, followed by the emergence of secondary housing tourism, which led to the consolidation phase as of the 2000s. Today, one of the most significant debates in Datça— one of the most popular post-pandemic destinations—centres on irregular construction driven by secondary housing development, which poses a risk to the sustainability of tourism.

Keywords

Tourism History , Oral History , Destination Life Cycle , Datça

References

• Acar Gürel, D. (2018). Ankara’nın İlk Beş Yıldızlı Oteli: Büyük Ankara. İçinde; N. Kozak (Editör) Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 379-404). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Acar, D. (2020). Turizm Tarihi İncelemelerinin Yaygınlaşması Neden Önemlidir?, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 31(1), 96-100.
• Agarwal, S. (1997). The Resort Cycle and Seaside Tourism: An Assessment of its Applicability and Validity, Tourism Management, 18(2), 65–73.
• Aksöz, O. (2018). Turizm Sektörünün 60 Yıllık Okulu İstanbul Hilton Oteli. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 459-468). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Altun Pekmezci, G. (2007). Yitik Zamanın Ardında Mehmet Ali Ambarcı’nın Anılarında Datça. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Anka Haber Ajansı (25 Şubat 2025). Datça Yat Limanı için verilen “ÇED Olumlu” kararı iptal edildi. https://ankahaber.net/haber/detay/datca_yat_limani_icin_verilen_ced_olumlu_karari_iptal_edildi_222544#:~:text=(MU%C4%9ELA)%2D%20Ula%C5%9Ft%C4%B1rma%20ve%20Altyap%C4%B1,%C4%B0dare%20Mahkemesi%20taraf%C4%B1ndan%20iptal%20edildi, Erişim tarihi: 20 Mart 2025.
• Arslan, E. (2023). Kuşadası Turizminin Gelişimi: Tarihsel Bir Değerlendirme, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 34(3), 10-28.
• Atakuman, Ç. (2008). Cradle or Crucible: Anatolia and Archaeology in the Early Years of The Turkish Republic (1923—1938). Journal of Social Archaeology, 8(2), 214-235.
• Aydın, B. (2020). Destinasyon Yaşam Döngüsü Kapsamında Turizm Destinasyonlarında Yeniden Canlandırma Stratejilerinin Belirlenmesi: Kaş Örneği (Basılmamış Doktora Tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baum, T.G. (1998). Taking The Exit Route: Extending the Tourism Area Life Cycle Mode, Current Issues in Tourism, 1(2), 167-175.
• Bayrakçı, S. ve Zencir, E. (2018). Muz Bahçelerinden Turizm Cennetine: Alanya’nın Turizm Yolculuğu. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 53-72). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Baysal, K. ve Alkan, Ö. (2019). Ev Pansiyonculuğunun Kırsal Turizme Katkısı: Datça Örneği. Uluslararası Kırsal Turizm ve Kalkınma Dergisi (IRTAD), 3(2), 60-68.
• Biçici, F. (2013). Datça Yerel Halkının Sürdürülebilir Turizm Gelişimine ve Turizm İşletmelerine Yönelik Tutumları. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 10(1), 19-36.
• Butler, R. (2024). Tourism Destination Development: The Tourism Area Life Cycle Model, Tourism Geographies, 1-9. DOI: 10.1080/14616688.2024.2325932.
• Butler, R. W. (1980). The Concept of a Tourist Area Cycle of Evolution: Implications for Management of Resources, Canadian Geographer, 24, 5-12.
• Butler, R. W. (2000). The Resort Cycle Two Decades On. In; B. Faulkner, G. Moscardo ve E. Laws (Eds). Tourism in the 21st Century: Reflections on Experience (ss. 284-299). London: Continuum.
• Butler, R. W. (Ed.). (2006). The tourism area life cycle, Vol. 1: Applications and modifications. Aspects of Tourism. Channel View Publications.
• Büyüközer, A. (2012). Knidos Limanları (Basılmamış Doktora Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Christaller, W. (1964). Some Considerations of Tourism Location in Europe, Papers of the Regional Science Association, 12(1), 95-105.
• Cohen, E. (1972). Toward a Sociology of International Tourism, Social Research, 39(1), 164-182.
• Coles, T. (2006). Enigmavariations? The TALC, Marketing Models and the Descendants of the Product Life Cycle. In; R. Butler (Ed.), The Tourism Life Cycle: Conceptual and Theoretical Issues (ss. 49-66). Clevedon: Channel View Publications.
• Cooper, C. (1992). The Life Cycle Concept And Tourism. London: Mansell Publishing.
• Çakır, O., Tören, E. ve Evren, S. (2018). Bir Yeryüzü Cennetinin Turizm Cennetine Dönüşme Hikayesi: Kapadokya. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 263-296). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Çiçek, D. (2018). Türkiye’de İç Turizmin Öncüsü Erdek. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 155-174). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Çiçek, D. ve Kozak, N. (2022). İstanbul Park Otel (1930-1979). Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 33(2), 19-29.
• Datça Belediyesi (2024). Datça Hakkında. https://datca.bel.tr/datca-hakkinda/, Erişim tarihi: 10 Aralık 2024.
• Esen, F. Ö., Yüksel, F. ve Kılıç, B. (2020). Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Datça Badem Çiçeği Festivali. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(2), 1206-1221.
• Evren, S. ve Güldemir, O (2016). Türkiye’de Kış Turizminin Başladığı Yer: Uludağ. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 263-296). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Gilbert, E.W. (1939). The Growth of Island and Seaside Health Resorts in England, Scottish Geographical Magazine, 55(1), 16-35.
• Gülenç, S. ve Doğantan, E. (2018). Pamfilya’nın Tarihi Liman Kenti: Antalya. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 73-92). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Karaman, S. ve Dinç, O. (2022). İç Turizm ve Datça Yöresinde Bir Uygulama. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 14(2), 146-179.
• Kaya, B. (2018). İzmir’in İncisi: Büyük Efes Oteli (1964-2002). İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 405-428). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Konurhan, Z. ve Ceylan, M. A. (2024). Turizmin Arazi Kullanımı Üzerindeki Etkileri ve Arazi Kullanım Senaryoları: Bodrum-Datça Örneği. Turkish Academic Research Review, 9(1), 1-32.
• Korkmaz, E. (2019). Ekoturizm Alanındaki Gelişmelerden Glamping'in Uygulanabilirliği: Datça Yöresinde Bir Araştırma (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kozak, M. ve Duman, T. (2011). İkinci Konutların Turizm Sektörüne Kazandırılması: Muğla İli Datça İlçesi Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(2), 226-242.
• Kozak, M. ve Duman, T. (2011). İkinci Konutların Turizm Sektörüne Kazandırılması: Muğla İli Datça İlçesi Örneği. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(2), 226-242.
• Kurnaz, A. ve Babür, T. E. (2018). Flora-Fauna ve Endemik Türlerin Ekoturizm Ürünü Olarak Kullanılması: Datça Yöresi Örneği. Mesleki Bilimler Dergisi (MBD), 7(2), 410-419.
• McKercher, B. (2005). Destinations as Products? A Reflection on Butler’s Life Cycle, Tourism Recreation Research, 30(3), 97-102.
• Merrriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. (Çev: S. Turan). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Oppermann, M. (1998). Destination Threshold Potential and the Law of Repeat Visitation. Journal of Travel Research, 37(2), 131-137.
• Oruç, A. (2010). Deniz Koruma Alanlarının Etkili Yönetimi: Datça Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü.
• Özalp, Y. Z. (2019). Datça Kazan Betçe Kepçe: İnsan Hikayeleri. Datça: Datça Belediyesi Kültür Yayınları.
• Özcan, E. S. (2014). Dünyanın En Eski ve En Büyük Tapınma Alanı. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 30-39.
• Özel, Ç. H. (2018). Süngerci ve Balıkçı Kasabasından Turizm Kentine: Marmaris. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 175-192). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Özgürel, G., Alkan, Ö. ve Ok, S. (2018). Datça Badem Çiçeği Festivali’nin Yöre Turizmine Olası Etkileri: Yerel Esnaf Üzerine Bir Araştırma. International Journal of Social and Economic Sciences, 8(2), 10-19.
• Pearce, D. (1989). Tourist Development. Harlow: Longman.
• Plog, S.C. (1974). Why Destinations Areas Rise and Fall in Popularity?, Cornell Hotel and Restaurant Association Quarterly, 15, 13-16.
• Sezerel, H. ve Karagoz, D. (2023). The Challenges of Sustainable Tourism Development in Special Environmental Protected Areas: Local Resident Perceptions in Datça-Bozburun. Sustainability, 15(4), 33-64.
• Sözel, S. (2023). Knidos’un Geç Antik Dönem Seramikleri (Basılmamış Doktora Tezi), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Stansfield, C. A. (1972). The Development of Modern Seaside Resorts, Parks and Recreation, 5(10), 14–46.
• Stansfield, C. A. ve Rickert, J. E. (1970). The Recreational Business District, Journal of Leisure Research, 2(4), 213–225.
• Taşlıgil, N. (2008). Datça–Bozburun Özel Çevre Koruma Bölgesi ve Turizm, Ege Coğrafya Dergisi, 17(1-2), 73-83.
• Toker, A. (2018). İkinci Hayatların Kenti “Didim”. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 119-154). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Toker, A., Yılmaz, A. ve Yetgin, D. (2018). Bin Yıllık Uykusundan Uyanan Kent: Side. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 175-192). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Tören, E. (2018). Evlerde Turizm Ağırlanan Günlerden Yamaç Paraşütüne: Fethiye Turizminin Gelişimi. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 175-192). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Unbehaun, H. (2006). Türkiye Kırsalında Kliyentalizm ve Siyasal Katılım: Datça Örneği 1923-1992. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Unur, K. ve Kınıklı, A. (2017). İkincil Konut Sorunu: Mersin Örneği. 1st International Sustainable Tourism Congress Bildiri Kitabı içinde (ss. 468-477) / November 23-25, 2017 / Kastamonu-Turkey.
• Üzümcü, T. P. ve Özmen, A. (2018). İkincil Konutların Turizme Kazandırılması: Sapanca Örneği, Uluslararası Turizm Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi, 2(2), 149-164.
• Wolfe, R. I. (1952). Wasaga Beach – The Divorce from the Geographic Environment, Canadian Geographies, 1(2), 57–66.
• Yakut, K. ve Obuz, Ö. (2018). Evlerde Turizm Ağırlanan Günlerden Yamaç Paraşütüne: Fethiye Turizminin Gelişimi. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 469-480). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmazdoğan, G. (2018). Karadeniz’in Devrik İncisi Akçakoca’da Turizm. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 35-52). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.
• Yücel, C. (2020). Mekânım Datça Olsun. İstanbul: İşbankası Kültür Yayınları.
• Zencir, E. ve Çiçek, D. (2018). Turizmin Değiştirdiği Hikâye: Bodrum. İçinde; N. Kozak (Editör), Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm: Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri, Meslekler (ss. 93-118). İstanbul: Yıkılmazlar Basın Yayın.