Türk Sinemasında Turizm Olgusunun İşlenişi (1960-1980)

Year 2025, Volume: 36 Issue: 3 - Turizm Tarihi Özel Sayısı, 94 - 105, 01.12.2025

Semih Sarıipek , Erkan Solmaz

https://doi.org/10.17123/atad.1672056

Abstract

Turizm olgusu, öznesinde insanı barındırdığı için birçok bilimsel araştırma alanı ile bağ kurmaktadır. Turizm tarihinin anlaşılması sadece geçmişe bakmayı sağlamaz, aynı zamanda geleceğe yönelik bir projeksiyon da sunar. Sinema ise dönemleri itibariyle çeşitli aşamalardan geçmiş ve özellikle 1960’lı yıllardan itibaren topluma ayna tutan bir özelliğe kavuşmuştur. Bu araştırmanın amacı Türk sinemasında turizm olgusunun işlenişini belirli bir dönemde (1960-1980) inceleyerek günümüzdeki durumla birlikte anlamaya çalışmaktır. Nitel araştırma yöntemi benimsenerek gerçekleştirilen araştırmada veriler doküman incelemesi tekniği ile elde edilmiştir. Amaçlı örneklem tekniği ile seçilen beş filmde, Türk sinemasının ünlü figürleri (Tarık Akan, Filiz Akın, Gülşen Bubikoğlu, Hulusi Kentmen, Sadri Alışık, Zeki Alasya, Metin Akpınar) yer almaktadır. Elde edilen veriler içerik analizine tabi tutularak temalara ulaşılmıştır. Araştırmada elde edilen temalar turizmin sosyolojik etkileri, turizme katılmanın bireye etkileri ve rekreasyon imkanları olarak ifade edilebilir. Bununa birlikte geçmişte sadece belirli bir zümrenin erişiminde olan turizm hareketliliğinin günümüzde tüm toplum tarafından ulaşılabilir olduğu görülmektedir.

Keywords

Film , Film , Turizm , Turizm Tarihi , Türk Sineması

The Depiction of the Tourism Phenomenon in Turkish Cinema (1960-1980)

Abstract

The phenomenon of tourism, rooted in human activity, intersects with many scientific research fields. Understanding the history of tourism not only offers insights into the past but also provides projections for the future. Cinema has gone through various developmental phases and, particularly since the 1960s, has acquired the characteristic of reflecting society. The aim of this research is to examine how the phenomenon of tourism is portrayed in Turkish cinema during a specific period (1960–1980) and to compare these depictions with the present day. Designed as qualitative research, the study employs document analysis based on data from five films selected through purposive sampling. The selected films feature prominent figures of Turkish cinema, including Tarık Akan, Filiz Akın, Gülşen Bubikoğlu, Hulusi Kentmen, Sadri Alışık, Zeki Alasya, and Metin Akpınar. Content analysis revealed themes related to the sociological effects of tourism, the impact of travel on individuals, and recreational opportunities. Compared with the past—when tourism mobility was accessible only to a specific segment of society—tourism today has become available to the wider public.

Keywords

Film , Movie , Tourism , Tourism History , Turkish Cinema

References

• Acar, D. (2020). Turizm Tarihi İncelemelerinin Yaygınlaşması Neden Önemlidir?, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 31(1): 96-100.
• Acar, D. (2021). Turizmin Tarihî Kökenleri–IV, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 32(2): 294-303.
• Altunışık, R., Boz, H., Gegez, E., Koç, E., Sığrı, Ü., Yıldız, E. ve Yüksel, A. (2022). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Yeni perspektifler. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Arslan, S. (2011). Cinema in Turkey: A new critical history. Oxford: Oxford University Press.
• Beeton, S. (2006). Understanding Film-Induced Tourism, Tourism Analysis, 11(1): 181–188.
• Buchmann, A., Moore, K. ve Fisher, D. (2009). Experiencing Film Tourism, Annals of Tourism Research, 37(1): 229-48.
• Burkett, L. (2007). Medical Tourism: Concerns, Benefits and the American Legal Perspective, Journal of Legal Medicine, 28(2): 223-245.
• Cernaianu, S. ve Sobry, C. (2017). The development of Winter Sports Tourism in Romania–A Historical Approach, European Journal of Tourism Research, 16: 8-18.
• Christou, P. A. (2022). The history and evolution of tourism. Wallingford: Cabi.
• Connell, J. (2012). Film Tourism–Evolution, Progress and Prospects, Tourism Management, 33(5): 1007-1029.
• Crooks, V. A., Turner, L., Snyder, J., Johnston, R. ve Kingsbury, P. (2011). Promoting Medical Tourism to India: Messages, Images, and the Marketing of International Patient Travel, Social Science &Medicine, 72(5): 726-732.
• Croy, W. G. (2011). Film Tourism: Sustained Economic Contributions to Destinations, Worldwide Hospitality and Tourism Themes, 3(2): 159-164.
• Çakar Çelik, Ö. (2019). Film Turizmi ve Sığacık’a (İzmir) Etkileri, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31): 432-460.
• Çetin Erus, Z. ve Demoğlu, M. E. (2020) The Transformation of Political Cinema in Turkey since the 1960s: A Change of Discourse. İçinde; G. M. Tezcür (Editör), The Oxford Handbook of Turkish Politics. Londra: Oxford University Press.
• Evren, S. (2021). Türk Sinemasında Uludağ İmajı: Uludağ’da Çekilen Türk Filmlerinin İçerik Analizi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (47): 289-302.
• Gençer, F. (2016). 1969-1973 Yılları Arası Türk Filmlerinin Mitolojik ve Göstergebilimsel Çözümlemesi: Tarkan Filmi Örneği. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güçhan, G. (1993). Sinema-Toplum İlişkileri, Kurgu, 12(2): 49-69.
• Güngör, Ş. ve Uysal, A. (2019). Film Tourism: The Influence of Film and TV Series on the Tourism Activities in Nevşehir. International Journal of Geography and Geography Education, (39): 189-202.
• Herrick D. M. (2007). Medical Tourism: Global Competition in Healthcare. Dallas, Texas: National Centre for Policy Analysis.
• Hudson, S. (2011). Working Together to Leverage Film Tourism: Collaboration Between the Film and Tourism Industries, Worldwide Hospitality and Tourism Themes, 3(2): 165-172.
• İnce, M. ve Yılmaz, M. (2020). Türk Sinemasında Din Adamlarının Sunumu: Kemal Sunal Filmlerindeki Dini Karakterler Üzerine bir İnceleme, Journal of Humanities and Tourism Research, 10(3): 726-741.
• Karataş, M. (2014). Türk Sineması’nda Din Adamı Temsili, Düşünce Dünyasında Türkiz, 5(28): 33-60.
• Kayalı, K. (1994). Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• Kim, B., Kim, S. ve King, B. (2020). Religious Tourism Studies: Evolution, Progress, and Future Prospects, Tourism Recreation Research, 45(2): 185-203.
• Koçer, S. ve Gürer, M. (2021). Film Etkili Turizm Kapsamında TV Dizilerinde Destinasyon Tanıtımı Üzerine Örnek Olay İncelemesi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(40): 121-137. Doi:10.46928/iticusbe.762505
• Kozak, M. A., Evren, S. ve Çakır, O. (2013). Tarihsel Süreç İçinde Turizm Paradigması, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 24(1): 7-22.
• Kuyucak Esen, Ş. (2010). Türk Sinemasının Kilometre Taşları. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Li, S., Li, H., Song, H., Lundberg, C. ve Shen, S. (2017). The Economic Impact of On-Screen Tourism: The Case of The Lord of The Rings and The Hobbit, Tourism Management, (60): 177-187.
• Milliyet (2013). 19.07.2013 tarihli “Kırmızı Karanfilli Centilmen” haberi. https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/kirmizi- karanfilli-centilmen-1738658, Erişim Tarihi: 28.03.2025
• Nochimson, M. P. (2012). Bir dünya Sinema, (Ö. Yaren, Çev.). Ankara: De Ki Yayınları.
• Özgün, A., & Şavk, S. (2020). Club Med Foça: The transformation of leisure culture in Turkey, Kültür ve İletişim, 23(46), 342-375.
• Özdemir, M. (1992). Türk Turizm Tarihi İçinde TURBAN Yeri ve Önemi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(6): 23-34.
• Özön, N. (2010). Türk sineması tarihi: 1896-1960. İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Riley, R. W. ve Van Doren, C. S. (1992). Movies as Tourism Promotion: A ‘Pull’Factor in a ‘Push’Location, Tourism Management, 13(3): 267-274.
• Riley, R.W., Baker, D. ve Van Doren, C.S. (1998) Movie Induced Tourism, Annals of Tourism Research, 25 (4): 919–935.
• Sarıipek, S. (2024). Komşuda Pişer Bize de Düşer: Türk Vatandaşlarının Turizm Destinasyonu Olarak Midilli’yi Tercih Etme Nedenleri. Bildiri Kitabı içinde; 5. BİLSEL International World Scientific and Research Congress: 387-396, İstanbul.
• Sarıipek, S. ve Zengin, B. (2024). Uluslararası Sağlık Turizmi Ülkeler, Uygulamalar. Çanakkale: Paradigma Yayınevi.
• Scognamillo, G. (2003). Türk sinema tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Sığrı, Ü. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Solmaz, A. S. (2019). Turizmin Doğuşu: Sosyolojik Bir Olgu Olarak Turizm Nasıl Ortaya Çıktı?, Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 5(19): 867-882.
• Şentürk, R. (2020). Türk sinema tarihi yazımında dönemselleştirme sorunu, Intermedia International e-Journal, 7(13), 270-285.
• Towner, J. ve Wall, G. (1991). History and Tourism, Annals of Tourism Research, 18(1): 71-84.
• Tugen, B. (2014). 1960-1980 Darbeleri Arasında Türk Sinemasında Düşünce Oluşumu ve Filmlerin Sosyolojik Görünümleri, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 3(7): 159-175.
• TSA (2025). 1960 – 1980 Yılları Arasında Çekilmiş Türk Yapımı Filmler Listesi, https://tsa.org.tr/tr/arama/detaylifil m/1?Name=&pageIndex=1&OrderType=ASC&SearchTy pe=1&startDate=1960&finishDate=1980, Erişim Tarihi: 15.03.2025
• Uzdu, H. (2016). Türk Sineması’nda Din İmgesi Üzerine Din Sosyolojisi Açısından Bir Bakış Denemesi, Kafkas Üniversitesi lahiyat Fakültesi Dergisi, 3(5): 25-40.
• Webster, C. (2017). Zuelow, Eric G. E. (2015). A History of Modern Tourism, European Journal of Tourism Research, (15): 175–177.
• Yağar, F. ve Dökme, S. (2018). Niteliksel Araştırmaların Planlanması: Araştırma Soruları, Örneklem Seçimi, Geçerlik ve Güvenirlik, Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(3): 1-9.
• Yalvaç, A. (2013). Türk Sineması ve Arabesk. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Yılmaz, H. ve Yolal, M. (2008). Film Turizmi Destinasyonların Pazarlanmasında Filmlerin Rolü, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1): 175-192.
• Zeren, U. ve Çavuş, Ş. (2025). Endonezya’dan Türkiye’ye Seyahat Eden Turistlerin Seyahat Motivasyonlarında Türk Dizilerinin Rolü, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 13(1): 957-979.
• Zuelow, E. (2015). A History of Modern Tourism. Londra: Bloomsbury Publishing.