FÂTIMÎ-BİZANS SİYASÎ İLİŞKİLERİ (971-1069)

Year 2022, , 4 - 21, 01.08.2022

Hüseyin Ali

https://doi.org/10.56448/ataddergi.1112456

Abstract

Bu araştırmada amaç, Bizans İmparatorluğu ile Fâtımî devleti arasındaki siyasi ilişkilere ışık tutmaktır. Fâtımî halifesi Muiz-Lidînillâh döneminde nüfuzlarını genişleterek Mısır’ı yönetimleri altına geçiren Fâtımîler, Bizanslıların Suriye’nin kuzeyinde ele geçirdiği şehirleri geri almaya çalıştılar. Bu siyasetin uygulanması için Fâtımî komutanlarından Cafer b. Felah görevlendirildi. Aralarında Antakya’nın da bulunduğu söz konusu şehirleri Bizanslıların elinden geri almak için büyük bir ordu hazırlayan Cafer b. Felah, çeşitli girişimlerde bulunduysa da amacına ulaşmayı başaramadı. Böylece Fâtımî devleti ile Bizans İmparatorluğu arasındaki anlaşmazlıklar ve askeri hamleler 988 yılına kadar süregeldi. 988’de Mısır’a gönderilen imparator II. Basileios’un elçileri halife Fâtımî Azîz-Billâh’a çeşitli armağanlar sunarak iki devlet arasında barış anlaşması yapma talebini iletti. İki devlet arasında ateşkes anlaşması yapıldıysa da anlaşma uzun ömürlü olmadı ve çok geçmeden bozuldu. Bu arada Bizanslılar, her fırsatta Fâtımîleri hedef alırken iki taraf arasındaki silahlı çarpışmalar halife Müstansır-Billâh döneminin sonlarına kadar sürdü. Bu dönemde Suriye’deki birçok bölge ve şehir, Fâtımîlerin elinden çıkarak Fâtımîlerin Suriye’deki nüfuzu gerilemiş oldu.

Keywords

Fâtımîler, Bizanslılar, II. Basileios, Azîz-Billâh, Antakya

FATIMID-BYZANTINE POLITICAL RELATIONS (971-1069)

Abstract

This research was meant to describe the political relationship between the Byzantine and Fatimid states. Due to the influence of the Fatimids extended to Egypt during the reign of the Fatimid Caliph Muizz Li-Dinillah, they tried to return the cities that the Byzantines had conquered in the north of the Levant. The effort was made by the Fatimid leader Jaafar bin Falah, as he prepares alarge army to return these cities from the Byzantines, including Antakya, but the mission failed to be accomplished.Conflicts and military attacks continued between the Fatimid state and the Byzantine Empire until the year 988, when the messenger of the Byzantine came to Egypt. II. Basileios Came with the gifts to the Fatimid Caliph Aziz-Billah requesting for a peaceful agreement between the two states, an agreement to stop fighting and attacking each other that last only for limited period and then Byzantines continued to seize opportunities to undermine the Fatimids. The reason why a military confrontations between the two sides were repeated until the end of the Fatimid Caliph Mustansır Billah’s reign , where Many parts and cities of the Levant came out from under his rule, and the influence of the Fatimids receded from the Levant.

Keywords

Fatimids, Byzantines, II. Basileios, Aziz-Billah, Antakya

References

• Alican, Mustafa. “Fâtımî Halifesi el-Müstansır Billah Döneminde Mısır’da Yaşanan Sosyo-Ekonomik ve Siyasi Buhran Üzerine Bir İnceleme”, İstanbul: Tarih Dergisi, 2014. 59/6.
• İnân, Muhammed Abdullah. el-Hâkim Biemrillâh. Kahire: Mektebetu’l-Hancî, 1983.
• Aydın, Yunus Emre “Fâtımî Ordusunda Türk Unsuru”, Selçuk Üniversitesi: Selçuklu Araştırmaları Dergisi, Bahar 2020, 12/345.
• Çelik, Aydın. Fâtımîler Devleti Tarihi (909-1171), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2018.
• Ebu’l-Fida, İmaduddin İsmail b. Ali b. Şahinşah b. Eyyub. el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer. Kahire: el-Matbaatu’l-Huseyniyye, 1907.
• el-Antakî, Yahya b. Said. Tarihu’l-Antakî. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmüri, Trablus: Gross Press, 1990.
• el-Ebşihî, Şehabeddin Muhammed b. Suheyl b. Ahmed b. Mansûr el-Mustatraf fî kulli fenn mustazraf. Beyrut: Dâru Alemi’l-Kutub, 1998.
• el-Harbûtlî, Ali Hasan. el-Azîzubillâhi’l-Fâtımî. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1968.
• er-Rahilî, Suleymân. es-Sefarâtu’l-İslamiyye ile’d-Devleti’l-Bizantiyye. Riyad: Mektebetu’t-Tevbe, 1994.
• Habeşî, Hasan. el-Harbu’s-Salibiyyeti’l-Uvla. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1947.
• Hasan, Ali İbrahim. Misru fî’l-Usûri’l-Vusta. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Misriyye, 1947.
• Hasan, İbrahim Hasan. ed-Devletu’l-Fâtımîyye. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Misriyye, 1958.
• İbn el-Cevzî, Cemaluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman. el-Muntazam fî Tarihi’l-Umemi ve’l-Mulûk. thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1992.
• İbn el-Kalânsî, Hamza b. Esed b. Ali. Tarihu Dimaşk. thk. Suheyl Zekkâr, Şam: Dâru Hassân, 1983.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Tarihu İbn Haldûn. thk. Halil Şehade, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
• İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf. en-Nücûmü’z-zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kahire. Kahire: Darü’l kütüb, 1963.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed el-âmil fî’t-Tarih. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmüri, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
• Kılıç, Mustafa. “Fâtımi Halifesi el-Hâkim’e Karşı Ebu Revke İsyanı ve Abbasî Fâtımi Rekabetinin Bir Örneği Olarak Dâru’l-Hikme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8/1 (2008), 200.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali b. Abdilkadir Takiyyuddîn. el-Mevaizu ve’l-İtibar bi-Zikri’l-Hutati ve’l-Asâr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali b. Abdilkadir Takiyyuddîn. el-Munteka min Ahbâri Mısr li'bn Müyesser. thk. Eymen Fûad Seyyîd, Kahire: el-Mahedu’l-İlmiyu’l-Ferensî, 1981.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali b. Abdilkadir Takiyyuddîn. İtti'âzü'l-hunefâ bi-ahbâri'l-eimmeti'l-Fâtımiyyîn el-hulefâ. thk. Cemaleddin eş-Şeyyâl, Kahire: el-Meclisu’l-Ala li’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1996.
• Öz, Mustafa. “Hâkim-Biemrillâh”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/199 .İstanbul: TDV Yayınları,1997.
• Özaydın, Abdülkerim. “Mûstansır-Billâh el-Fâtımî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/120 .İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Öztürk, Murat. “Zâhir el-Fâtımî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/88. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Seyyîd, Eymen Fûad. “Fâtımîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/230.İstanbul: TDV Yayınları,1995.
• Seyyîd, Eymen Fûad. ed-Devletu’l-Fâtımîyye. Kahire: el-Heyetu’l-Misriyyetu’l-Ammetu li’l-Kitab, 2007.
• Surûr, Cemaleddin. Siyâsetu’l- Fâtımîyîn el-Hariciyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1994.
• Surûr, Cemaleddin. en-Nufûzu’l- Fâtımî fî bilâd’ş-Şami ve’l-İrak. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1957.
• Takkûş, Muhammed Suheyl. Tarihu’l- Fâtımîyîn. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2007.
• Tok, Gülendam. Fâtımilerlin Dini ve Siyasi Düşünceleri. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, 2018.
• Yazılıtaş, Nihat. Fâtımî Devleti’nde Türkler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2009.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Târîhu'l-İslâm ve Vefeyâtü'l-Meşâhîr ve'l-A'lâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmüri, Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-Arabî, 1993.