Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Siyasal Modernleşmesi Açısından Milliyetçi Cephe Hükümetleri (1975-1978)

Year 2020, Volume: 2 Issue: 1, 48 - 85, 23.06.2020

Çağhan Uyar , Esen Ertuğrul

Abstract

Milliyetçi Cephe Hükümetleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde grubu bulunan merkez sağ partiler tarafından kurulmuştur. Türk siyasi hayatının 1975-1978 devresini kapsayan Milliyetçi Cephe Hükümetleri, toplamda iki ayrı hükümetten meydana gelmiştir. Birinci Milliyetçi Cephe Hükümeti olarak adlandırılan ilk kabine Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel önderliğinde; Milli Selamet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi ve Cumhuriyetçi Güven Partisi ortaklığıyla oluşturulmuştur. İkinci Milliyetçi Cephe Hükümeti, gene Demirel’in liderliğinde; Adalet Partisi, Milli Selamet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi’nden müteşekkildir. Cumhuriyet Dönemi Siyasal Modernleşmesi açısından Milliyetçi Cephe Hükümetleri, merkez solun devlet idaresinde söz sahibi olmasını engellemek amacıyla kurulmuştur. Otoriterizm-demokrasi çelişkisi, siyasi kamplaşma ve politik çatışma dönemin öne çıkan olgularındandır.

Keywords

Milliyetçi Cephe, Süleyman Demirel, Adalet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, Milli Selamet Partisi

References

• 1. Resmi Yayınlar Dünden Bugüne Başbakanlık, “1920-2004”, (Ankara: T. C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2004). Millet Meclisi Tutanak Dergisi. Resmi Gazete. 2. Kitaplar Ağırbaş, Ali Murat, Milli Görüş Siyaseti, “Milli Nizam Partisi’nden Fazilet Partisi’ne”, (İstanbul: Kopernik Kitap, 2019). Ağırel, Murat, Sarmal, (İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2020). Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye, “1945-1980”, Çeviren: Ahmet Fethi, (İstanbul: Hil Yayınları, 2015). Ahmad, Feroz, İttihatçılıktan Kemalizme, Çeviren: Fatmagül Berktay (Baltalı), (İstanbul: Kaynak Yayınları, 2016). Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çeviren: Yavuz Alogan, (İstanbul: Kaynak Yayınları, 2012). Akşin, Sina, 31 Mart Olayı, (Ankara: İmge Kitabevi, 2015). Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, (Ankara: İmge Kitabevi, 2017). Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2015). Akşin, Sina (Ed.), Türkiye Tarihi, “Çağdaş Türkiye 1908-1980”, C. 4, (İzmir: Cem Yayınevi, 2018). Akyol, Taha, Onlar da Kahramandı, “Güce Boyun Eğmediler”, (İstanbul: Doğan Kitap, 2020). Albayrak, Mustafa, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Tarihsel Gelişimi, (Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 2010). Albayrak, Sadık, Türk Siyasi Hayatında MSP Olayı, (İstanbul: Araştırma Yayınları, 1989). Altuğ, Kurtul, 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, (İstanbul: Koza Yayınları, 1976). Arpacı, Işıl, Türk Siyasetinde Erbakan, (İstanbul: Kopernik Kitap, 2017). Arslan, Murat, Süleyman Demirel, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2019). Aydın, Mesut, Gensoru, (Ankara: Orient Yayınları, 2010). Aydın, Suavi ve Taşkın, Yüksel, 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2018). Bardakçı, Murat, Yıkılış ve Kuruluş, “Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluş Belgeleri”, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018). Bilâ, Hikmet, CHP 1919-1999, (İstanbul: Doğan Kitap, 1999). Bilâ, Hikmet, CHP Tarihi, “1919-1979”, Ankara: Doruk Matbaacılık Sanayi, 1979). Bilâ, Hikmet, Sosyal Demokrat Süreç İçinde CHP ve Sonrası, (Basım yeri belirtilmemiş, Milliyet Yayınları, 1987). Bilbilik, Erol, Öncesi Sonrasıyla 9 Mart-12 Mart Süreci, (İstanbul: -Profil Yayıncılık, 2013). Bora, Tanıl, Türk Sağının Üç Hâli, “Milliyetçilik, Muhafazakârlık, İslâmcılık”, (İstanbul: Birikim Kitapları, 2018). Burns, Emile, Marksizm Nedir?, Çeviri: Mehmet Dikmen, (İstanbul: Yordam Kitap, 2015). Cem, İsmail, Siyaset Yazıları, “1975-1980 Türkiyesi”, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011). Cizre, Ümit, AP-Ordu İlişkileri, “Bir İkilemin Anatomisi”, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2002). Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, “1950’den Günümüze”, (Ankara: İmge Kitabevi, 2013). Çolak, Mustafa, Bülent Ecevit, “Karaoğlan”, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2016). Çınar, Ömer, Türk Siyasi Hayatında Milli Nizam Partisi, (Ankara: Kitap Dostu Yayınları, 2016). Çiçek, Atıl Cem, Milliyetçilik Bayrağını Sosyalistler Taşır!, “Türk Siyasal Yaşamında Yön Dergisi (1961-1967)”, (İstanbul: Tezkire Yayıncılık, 2016). Demirel, Ahmet, Birinci Meclis’te Muhalefet, “İkinci Grup”, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2003). Demirel, Tanel, Adalet Partisi, “İdeoloji ve Politika”, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2017). Duman, Doğan, Demokrasi Sürecinde Türkiye’de İslamcılık, (İzmir: Dokuz Eylül Yayınları, 1997). Ecevit, Bülent, Bu Düzen Değişmelidir, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2009). Ecevit, Bülent, Ortanın Solu, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Basım tarihi belirtilmemiş). Ergin, Muharrem, Milliyetçiler Korkmayınız Birleşiniz, (Ankara: Ekonomik ve Sosyal Yayınlar A. Ş., 1976). Eroğul, Cem, Demokrat Parti, “Tarihi ve İdeolojisi”, İmge Kitabevi, Ankara, 1990. Ersan, Vehbi, 1970’lerde Türkiye Solu, (İstanbul, 2014). Gaytancıoğlu, Kaan, Politik Liderlik ve Bülent Ecevit, (Edirne: Paradigma Akademi Yayınları, 2014). Gezici, Aytekin, Bir Karaoğlan Masalı Bülent Ecevit, (İstanbul: Akis Kitap, 2006). Gezici, Aytekin, İslamköy’den Türban Karşıtlığına Süleyman Demirel, (İstanbul: Akis Kitap, 2006). Gündoğmuş, Bekir, Siyasal Tercihler, (İstanbul: Düzey Yayınevi, 2014). İnalcık, Halil, Atatürk ve Demokratik Türkiye, (İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2017). İnalcık, Halil, Osmanlı ve Modern Türkiye, (İstanbul: Timaş Yayınları, 2017). İnalcık, Halil ve Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Tanzimat, “Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu”, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017). Kahraman, Hasan Bülent, AKP ve Türk Sağı, (İstanbul: Agora Kitaplığı, 2009). Kahraman, Hasan Bülent, Sosyal Demokrasi Türkiye ve Partileri, (Ankara: İmge Kitabevi, 1993). Kahraman, Hasan Bülent, Türk Siyasetinin Yapısal Analizi, “Kavramlar, Kuramlar, Kurumlar”, C. 1, (İstanbul: Agora Kitaplığı, 2010). Kara, Muzaffer Ayhan, Türk Siyasal Yaşamında Koalisyon, (Ankara: BigBang Yayınları, 2015). Karpat, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, “Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller”, (İstanbul: Timaş Yayınları, 2010). Kayalı, Kurtuluş, Ordu ve Siyaset, “27 Mayıs-12 Mart”, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2018). Kayalı, Kurtuluş, Türk Kültür Dünyasından Portreler, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2018). Kaynar, Mete Kaan, Türkiye’nin 1950’li Yılları, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2016). Kızılkaya, Ahmet, Atatürkçü Milliyetçiliğin İki Yüzü Kadro ve Ülkü, “Devrim İdeolojisinin Rakip Müellifleri”, (İstanbul: Vadi Yayınları, 2020). Kili, Suna, 1960-75 Döneminde Cumhuriyet Halk Partisi’nde Gelişmeler, (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 1976). Koloğlu, Orhan, Kim Bu Ecevit, (İstanbul: Boyut Yayıncılık, 2001). Komsuoğlu, Ayşegül, Siyasal Yaşamda Bir Lider Süleyman Demirel, (İstanbul: Bengi Yayınları, 2008). Kongar, Emre, 21. Yüzyılda Türkiye, “2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı”, (Remzi Kitabevi, Basım yeri ve basım tarihi belirtilmemiş). Lewıs, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çeviri: Boğaç Babür Tuna, (Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2013). Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasî Fikirleri, “1895-1908”, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2017). Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, Derleyenler: Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2017). Mardin, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, (İstanbul: İletişim Yayınları, 1993). Mardin, Şerif, Türkiye’de Toplum ve Siyaset, Derleyenler: Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2017). Mardin, Şerif, Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, Çevirenler: Mümtaz’er Türköne, Fahri Unan ve İrfan Erdoğan, (İstanbul: İletişim Yayınları, 1996). Mert, Nuray, Hep Muhalif Olmak, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2001). Mert, Nuray, İslâm ve Demokrasi, “Bir Kurt Masalı”, (İstanbul: İz Yayıncılık, 1998). Mert, Nuray, Merkez Sağın Kısa Tarihi, (İstanbul: Selis Kitaplar, 2007). Mütercimler, Erol, Komplo Teorileri, “Aynanın Ardında Kalan Gerçekler”, (İstanbul: Alfa Yayınları, 2016). Neziroğlu, İrfan ve Yılmaz, Tuncer, Türkiye Büyük Millet Meclisi Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri, Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, C. 2, (Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Yayınları, 2015). Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, (İstanbul: Kronik Kitap, 2018). Ortaylı, İlber ve Küçükkaya, İsmail, Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı, “1923-2023”, Kronik Kitap, İstanbul, 2017. Ortaylı, İlber, Türkiye’nin Yakın Tarihi, (İstanbul: Timaş Yayınları, 2014). Örs, H. Birsen, 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, (İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016). Öymen, Altan ve Mumcu, Uğur, Mobilya Dosyası, (Ankara: Anka Yayınları, 1975). Sanal, Türker, Demirel Hükümetleri, (Ankara: Sim Matbaacılık, 2000). Sanal, Türker, Türkiye Cumhuriyeti ve 50 Hükümeti, (Ankara: Sim Matbaacılık, 1995). Sanal, Türker, Türkiye’nin Hükümetleri, (Ankara: Sim Matbaacılık, 1997). Sarı, Eren, Çoban Sülü, (Antalya: Net Medya Yayıncılık, 2016). Shaw, Stanford J. ve Kural Shaw, Ezel, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, “Reform, Devrim ve Cumhuriyet: Modern Türkiye’nin Doğuşu 1808-1975”, C. 2, Çeviren: Mehmet Harmancı, (İstanbul: E Yayınları, 2010). Somel, Ali, Devletçilik ve Planlama Tartışmalarına Damga Vuran Forum Dergisi, (İstanbul: Yazılama Yayınevi, 2010). Şahin, Remzi, Ecevit ve Çevresi, (Ankara: Hitit Ajans Doğuş Matbaası, 1974). Şener, Mustafa, Türkiye Solunda Üç Tarz-ı Siyaset: Yön, MDD ve TİP, (İstanbul: Yordam Kitap, 2010). Tanör, Bülent, Anayasal Gelişme Tezleri, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018). Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017). Tanör, Bülent, Türkiye’de Kongre İktidarları, “1918-1920”, (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002). Teazıs, Chrıstos, İkincilerin Cumhuriyeti, “Adalet ve Kalkınma Partisi”, (İstanbul: Mızrak Yayınları, 2010). Toprak, Zafer, Türkiye’de Milli İktisat, “1908-1918”, (İstanbul: Doğan Kitap, 2017). Tosun, Tanju, Türk Parti Sisteminde Merkez-Sağ ve Merkez-Solda Parçalanma, (İstanbul: Boyut Yayınları, 1999). Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyasî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, (İstanbul: Yedigün Matbaası, 1960). Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması, “1923-1931”, (Ankara: Yurt Yayınları, 1981). Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, “İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe”, C. 1, (Ankara: Bilgi Yayınevi, 2008). Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, “Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938)”, C. 3/1, (Ankara: Bilgi Yayınevi, 2013). Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, “Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (27 Mayıs 1960-12 Eylül 1980)”, C. 5, (Ankara: Bilgi Yayınevi, 2002). Uçar, Fuat, Türk Siyasi Hayatında Milliyetçi Cephe Hükümetleri, (Ankara: Berikan Yayınevi, 2015). Uyar, Hakkı, 1923’ten Günümüze CHP Tüzükleri Üzerine Genel Bir Değerlendirme, (İstanbul: TÜSES Yayınları, 2000). Uyar, Hakkı, Demokrat Parti İktidarında CHP, “1950-1960”, (İstanbul: Doğan Kitap, 2017). Uyar, Hakkı, İki Darbe Arasında CHP, “1960-1971”, (İstanbul: Doğan Kitap, 2017). Uyar, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, (İstanbul: Boyut Yayıncılık, 2012). Uyar, Hakkı, Türk Siyasal Yaşamında Cepheleşmelere Bir Örnek Vatan Cephesi, (İstanbul: Boyut Yayıncılık, 2012). Yalçın, Soner, Erbakan, (İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2013). Yaltırık, Ünal, Onbirler Olayı, (İstanbul: İleri Yayınları, 2005). Yerasimos, Stefanos, Az Gelişmişlik Sürecinde Türkiye, “I. Dünya Savaşından 1971’e”, C. 3, (İstanbul: Gözlem Yayınları, 1976). Yetim, Fahri, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Düşüncesinde Arayışlar, (İstanbul: Tezkire Yayıncılık, 2017). Yıldız, Ahmet, Cumhuriyetin Demokrasiyle İmtihanı, (İstanbul: Etkileşim Yayınları, 2012). Zürcher, Erık Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çeviren: Yasemin Saner, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2016). 3. Makaleler ve Bildiriler Arslan, Esat, “1980 Öncesi İstikrarsızlık Döneminin Demokrasimize Olumsuz Yansımaları”, Cumhuriyet Dönemi Demokratikleşme Faaliyetleri Sempozyumu Bildirileri, “28 Ekim 2005-İstanbul”, (Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, 2010), s. 111-212. Çavdar, Tevfik, “Adalet Partisi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 8, (İstanbul: İletişim Yayınları, Basım tarihi belirtilmemiş), s. 2089-2101. Çavdar, Tevfik, “Cumhuriyet Döneminde Türk İktisadi Düşüncesi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, (İstanbul: İletişim Yayınları, Basım tarihi belirtilmemiş), s. 1074-1084. Dursun, Soner, “Türk Siyasal Hayatında Milliyetçi Cephe Hükümetleri (1975-1977)”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C. 7, S. 20, (Yaz 2018), s. 425-440. Ertuğrul, Esen ve Uyar, Çağhan, “Sıradışı Bir Yeni Osmanlı Aydını: Ali Suavi”, Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Çağdaş Düşünce Hayatı Dergisi, C. 2, S. 2, (2019), s. 44-68. Genç Yılmaz, Ayfer, “I. Milliyetçi Cephe Hükümeti: Siyasal Şiddet ve Devlet”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, C. 3, S. 2, (Eylül 2015), s. 221-246. Ilıman, Arif ve Dönmez, Cengiz, “12 Mart 1971 Muhtırası Sonrasında Kurulan Koalisyonlara Örnek: Birinci ve İkinci Milliyetçi Cephe Hükümetleri”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, S. 21, (Bahar 2015), s. 163-198. Kaya, Yakup ve Şahin, Hüseyin, “Türk Siyasal Yaşamında Milliyetçi Cephe Hükümetleri”, Tarihin Peşinde, S. 19, (2018), s. 515-540. Uçar, Fuat, “Türk Siyasal Hayatında İktidarların Dil ve Sanat Politikalarına Bir Örnek: Milliyetçi Cephe Hükümeti Dönemi”, Asya Studies, (Winter 2017), s. 17-25. Yetim, Fahri, “Modern Bir Aydın Hareketi Olarak Yeni Osmanlılar ve İslam Dünyası”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 34, (Nisan 2015), s. 1-18. 4. Tezler Bozkır, Gürcan, Türk Siyasal Hayatında Güven Partisi-Milli Güven Partisi-Cumhuriyetçi Güven Partisi (1967-1980), (İzmir: T. C. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996). Uyar, Çağhan, Türk Siyasi Hayatında Mehmet Altan Öymen, (Eskişehir: T. C. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2019). Yalansız, Nedim, Türk Siyasal Yaşamında Koalisyon Hükümetleri (1961-1980), (İzmir: T. C. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002). 5. İnternet Kaynakları Şen, Ersan, “1924 Anayasası”, Haber7.com, (24 Ocak 2017), Erişim Tarihi: 14 Nisan 2020. 6. Süreli Yayınlar Cumhuriyet. Hürriyet. Milliyet. 7. Siyasi Parti Yayınları Faşizm Milliyetçi Cephe ve Görevlerimiz, (İstanbul: Türkiye Sosyalist İşçi Partisi Yayını, 1975). Milliyetçi Cephe Ne Dedi Ne Yaptı, (Adalet Partisi). Sel, N., 20. Yüzyılın Şakası Milliyetçi Cephe, (İstanbul: Habora Kitabevi, 1975). Tok, Şükriye, İşte Milliyetçi Cephe, Cumhuriyet Halk Partisi Yayın No: 1, (İstanbul: Güryay Matbaacılık, 1976). Tuncer, Acar, Demirel’in Çizdiği Hedef Milliyetçi Cephe Birliği, (İzmir: Karınca Matbaacılık, Basım tarihi belirtilmemiş).