Hükümet Sistemleri Üzerinden Mukayeseli Bir Analiz (Parlamenter Sistem–Başkanlık Sistemi)

Year 2023, Volume: 27 Issue: 4, 329 - 340, 01.12.2023

Muhammet Yasin Elitok Fatih Değirmenci

https://doi.org/10.5152/JSSI.2023.23472

Abstract

Bu çalışmanın amacı, hükümet sistemleri üzerinden hareketle parlamenter sistem ile Başkanlık
sisteminin irdelenmesidir. Dünyanın pek çok yerinde sistem tartışmaları, mevcut sistemde aksamaların yaşandığı dönemlere rastlamaktadır (Göç & Kayıkcı, 2021, s. 57). Anayasal hareketlerle
başlayan değişim çabaları, doğru sistem bulununcaya kadar kendi doğrularını üretmek mecburiyetindedir, sonuçta toplumun gereklerine en uygun sistem ötekini dışlayarak, bir şekilde yeni
sistemin uygulanacağı alanı yaratır. Yeni sistem ile eski sistem arasında sağlıklı kıyas yapabilmenin
yolu her iki sisteminde uygulanmış olması gerekliliğinde yatar. Parlamenter sistem ve başkanlık sistemi genel anlamda biri diğerinin yerine ikame edilecek şekilde uygulanmıştır. İki sistemin
mukayesesi açısından her iki sistem bu çalışmada teferruatlı olarak irdelenecektir. Başkanlık sistemi, temsili rejimin hükümet şekillerinden biridir ve yazılı anayasaların ilklerinden sayılan 1787
tarihli “Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’nın” kurucu meclisinin uzun müzakereleri sonucunda
üzerinde mutabık olunan bir hükümet şeklidir. Parlamenter sistem ise yine temsili demokrasinin
tezahürü olarak karşımıza çıkmakta, parlamentonun güçlü bir şekilde sistemin yürütülmesinde rol
aldığı, başbakanlık ve bakanlıkların sistemde önemli payının olduğu hükümet şeklidir. Bu çalışma
sayesinde her iki hükümet sistemi detaylı bir şekilde irdelenecektir.

Keywords

Demokrasi, başkanlık, parlamenter sistem

References

• Akıncı, B. (2017). Türkiye’de hükümet sistemi tartışmaları ve cumhurbaşkanlığı (Yayımlanmış Doktora Tezi). Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aktaş, M., & Coşun, B. (2013). Başkanlık sistemi, karşılaştırmalı bir inceleme ve Türkiye için değerlendirmeler. Nobel Yayınları.
• Alkan, H. (2013). Karşılaştırmalı siyaset başkanlık ve parlamenter sistemler ışığında yarı başkanlık modelleri. Açılım Kitap Yayınları.
• Beceren, E., & Kalağan, G. (2007). Başkanlık ve yarı-başkanlık sistemi; Türkiye’de uygulanabilirliği tartışmaları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 161–183.
• Carey (1999). Presidential versus parliamentary government.Springer Publishing.
• Duverger, M. (1995). Siyasal rejimler. İletişim Yayınları.
• Erdoğan, M. (2007). Anayasa hukuku. Orion Yayınevi.
• Eren, K. E. (2002). Başkanlık sisteminin Türk parti sistemi açısından Türkiye’de uygulanabilirliği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3, 135–162.
• Eroğul, C. (2012). Anatüzeye giriş. İmaj Yayıncılık.
• Fendoğlu, H. T. (2010). Başkanlık sistemi tartışmaları. Stratejik Düşünce Enstitüsü. Fendoğlu, H. T. (2015). Türkiye’de başkanlık sistemi. Yetkin Yayınları.
• Göç, E., & Kayıkcı, D. (2021). Türkiye’de parlamenter sistemden başkanlık sistemine, multidisipliner araştırmalar. Legal Yayıncılık.
• Gözler, K. (2000). Anayasa değişikliği bağlamında temel hak ve özgürlüklerin sınırlanması. AYMKD, (Sayı 31), 23–37.
• Gözler, K. (2014). Anayasa hukukuna giriş (22. Baskı). Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2017). Anayasa hukukuna giriş. Ekin kitabevi.
• Gözübüyük, A. Ş. (2013). Anayasa hukuku. Turhan Yayınevi.
• İncioğlu, N. (2000). Siyasal rejimler: Başkanlık, yarı-başkanlık ve seçilmiş başbakanlık seçenekleri Türkiye’ye neler sunabilir? Siyasal Rejim Tartışmaları içinde. TESEV Yayınları.
• Kaboğlu, İ. Ö. (2018). Anayasa hukuku dersleri. Legal yayıncılık.
• Kamalak, İ. (2007). Başkanlık sistemi ve Türkiye. Kalkedon Yayınları.
• Kuzu, B. (2012). Her yönü ile başkanlık sistemi. Babıali Yayınları.