Çizgi Filmler ile Kültürel Mirasın Gelecek Nesillere Aktarımı: Aybek Çizgi Filminde Somut ve Somut Olmayan Türk Kültürel Unsurların Analizi

Year 2025, Volume: 29 Issue: 4, 1 - 20

İbrahim Karataş , Enderhan Karakoç , Seher Karataş

https://doi.org/10.53487/atasobed.1670977

Abstract

Kültürel mirasın muhafazası ve gelecek nesillere aktarımı, toplumların öz kimliklerini ve değerlerini sürdürebilmesi açısından hayati bir öneme sahiptir. Geçmiş ile gelecek arasında bir köprü vazifesi gören bu miras, hem somut hem de somut olmayan unsurlarıyla kültürel kimliğin temel yapı taşlarını teşkil etmektedir. Kültürel mirasın aktarımında çizgi filmler, bilhassa çocuklar için tesirli ve eğlenceli bir vasıta olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışma, TRT Çocuk kanalında yayınlanan Aybek çizgi filmini tetkik ederek, Türk kültürünün çizgi filmler aracılığıyla nasıl temsil edildiğini analiz etmektedir. Çalışmada
nitel veriler doküman analizi metoduyla, nicel veriler ise içerik analizi metoduyla değerlendirilmiş; 19 kısım sistematik bir çerçevede incelenmiştir. Netice olarak, çizgi filmde Türk kültürüne ait 110 somut ve somut olmayan miras unsuru tespit edilmiştir. Bulgular, Aybek çizgi filminin Türk kültürel mirasının zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtan mühim bir yapım olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda, çocuklarda kültürel şuur oluşturmak ve kültürel değerleri tanıtmak maksadıyla daha fazla çizgi film üretilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Zira çizgi filmler çocukların dünyasına nüfuz ederek onların değer
yargılarını ve kültürel kimliklerini şekillendirmede mühim bir rol oynamaktadır.

Keywords

Türk Kültürü , Çocuk , Çizgi Film , Kültürel Unsurlar , Kültür Aktarımı

Transfer of Cultural Heritage to Future Generations with Cartoons: Analysis of Tangible and Intangible Turkish Cultural Elements in Aybek Cartoon

Abstract

The preservation and transfer of cultural heritage to future generations is vital for societies to maintain their identity and values. This heritage, which serves as a bridge between the past and the future, constitutes the basic building blocks of cultural identity with both tangible and intangible elements. In the transmission of cultural heritage, cartoons stand out as an effective and entertaining means, especially for children. This study analyzes how Turkish culture is represented through cartoons by examining the Aybek cartoon broadcast on TRT Çocuk channel. In the study, qualitative data were evaluated by document analysis method and quantitative data were evaluated by content analysis method; 19 parts were analyzed in a systematic framework. As a result, 110
tangible and intangible heritage elements of Turkish culture were identified in the cartoon. The findings show that Aybek cartoon is an important production that reflects the richness and diversity of Turkish cultural heritage. In this context, there is a need to produce more cartoons in order to create cultural awareness in children and to introduce cultural values. This is because cartoons play an important role in shaping children's value judgments and cultural identities by penetrating their world.

Keywords

Turkish Culture , Children , Cartoon Film , Cultural Elements , Culture Transfer

References

• Alizade, R. (2020). Türk dünyası halk edebiyatında oba inancı. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(30), 670-679.
• Altmış, Z. G., & Altun, M. (2021). Pırıl çizgi filminin değerler eğitimi açısından değerlendirilmesi. Opus International Journal of Society Researches, 17(38), 5382-5411. https://doi.org/10.26466/opus.752885
• Alyılmaz, C. (2004). Petroglifler (kaya üstü tasvirler). Journal of Turkic Civilization Studies, 1(1), 157-163.
• Arığ, A. S. (2006). Türklerde kıyafetin kısa tarihi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22(64-66), 141–160.
• Artun, E. (2015). Türk halkbilimi. Karahan Kitabevi.
• Aslan, E. (2021). Animasyon (çizgi film) tarihine kültür aktarımı açısından bir bakış. Folklor/Edebiyat, 27(108), 1059–1074. https://doi.org/10.22559/folklor.1953
• Bandura, A. (2007). Albert Bandura. In G. Lindzey & W. M. Runyan (Eds.), A history of psychology in autobiography, Vol. 9, pp. 43–75). American Psychological Association
• Büken, N. R. O. (2005). El dokumacılığının ve el dokuma tezgâhının tarihçesi, el dokuma tezgâhı çeşitleri. Sanat Dergisi, 8, 63-84.
• Cuche, D. (2004). Sosyal bilimlerde kültür kavramı (Çev. Turgut Arnas). Bağlam Yayınları.
• Çolak, M. (2018). Türkçe’nin söz varlığında kılıç. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(4), 2154–2188.
• Çoruhlu, Y. (2002). Hun sanatı. H. C. Güzel, K. Çiçek & S. Koca (Ed).Türkler Ansiklopedisi içinde (ss. 54-76). Yeni Türkiye Yayınları.
• Demirarslan, D. (2019). Türk yaşam kültüründe oturma mobilyasının değişimi ve gelişimi. The Journal of Turk-Islam World Social Studies, 16(16), 71–85. https://doi.org/10.16989/tidsad.1484
• Deniz, G. (2021, 15–16 Nisan). Çizgi filmlerde kültür aktarımı ve The Book of Life çizgi filminin sosyolojik eleştiri yöntemiyle çözümlenmesi. In Uluslararası Anadolu Sanat Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 1622–1636). Dipnot Yayınları.
• Durbilmez, B. (2017) Türk kültürü dünyası. Ötüken Yayınları.
• Durmuş, İ. (2019). Eski Türk savaş araç-gereç ve taktiği. Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 4, 49-70.
• Enkhbaatar, B. (2013). Geleneksel Moğol çadırından bağımsız konut yaşamına geçişte mekânsal gereksinimler ve ilişkiler (Yaın No. 418111002). [Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Eravşar, R. (2012). Âşıklık geleneği bağlamında “bağlama”nın Anadolu’daki yayılma alanları. International Journal of Social and Economic Sciences, 2(1), 31–35.
• Erdem, G. (2020). “Maysa ve Bulut” örneğinde yemek kültürü inşası. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 4(1), 82–99.
• Eşitti, Ş. (2016). Çizgi filmlerde küresel ve yerel kültürün inşası: Caillou ve Pepee örneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergisi, 32(32), 125–144.
• Feyzioğlu, N. (2006). Türk dünyasında ve Anadolu’da kopuz. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 12(31), 233–245.
• Gümüşçü, O. (2018). Tarihi coğrafya ve kültürel miras. Erdem, (75), 99–120.
• Güngör, E. (2021). Bozkır Türk kültüründe mitolojik demir ve kutsal efendileri (demirciler). Orta Çağ Araştırmaları Dergisi, 4(2), 235–243. https://doi.org/10.48120/oad.1019992
• İslim, F., & Kılıçarslan, H. (2020). Maysa ve Bulut çizgi dizisi “yapıcı eleştiri” bölümünün geleneksel dokuma kültürü açısından incelenmesi. Art-E Sanat Dergisi, 13(25), 422–442. https://doi.org/10.21602/sduarte.685188
• Kaplan, M. (2001). Kültür ve dil (14. baskı). Dergâh Yayınları.
• Karakuş, N. (2012). Türkçe Öğretiminde Kaynak Metin Kullanımı. PegemA Yayıncılık.
• Karakuş, N. (2016). Maysa ve Bulut isimli animasyon çizgi filmin kültürel ögeler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), 134–149.
• Kılıç Karatay, S. (2019). Aksaray ahşap işçiliği ve oyma sanatı. Journal of Awareness, 3(5), 145–150. https://doi.org/10.26809/joa.2018548624
• Koç, F., & Koca, E. (2023). Orta Asya’dan Anadolu’ya Türklerde giyim kuşam kültürü ve tarihsel kökenleri. G. Erdoğan (Ed.), Güzel sanatlarda yenilikçi çalışmalar içinde (ss. 229–259). Duvar Yayınları.
• Koçan, N. (2007). Geleneksel sporlarımızdan ciritin rekreasyon amacı ile günümüze uyarlanması. Spor Yönetimi ve Bilgi Teknolojileri, 2(1), 31–39.
• Küçük, M. A. (2018). İslâm öncesinden sonrasına Türk geleneğinde bir yaşam stili: Okçuluk. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 178–191.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research – Airy fairy or fundamental? The Qualitative Report, 8(1), 100–103. https://doi.org/10.46743/2160-3715/2003.1901
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273–294. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227356
• Oğuz, M. Ö. (2001). Küreselleşme ve ulusal kalıt kavramları arasında Türk halk bilimi. Milli Folklor Dergisi, 13(50), 5–8.
• Oğuz, M. Ö. (2010). Türk halk edebiyatı el kitabı. Grafiker Yayınları.
• Ong, W. J. (2013). Sözlü ve yazılı kültür: Sözün teknolojileşmesi (S. Postacıoğlu Banon, Çev.). Metis Yayınları.
• Özdal, A. (2023). Kültürel unsurların elektronik ortamda aktarımına bir örnek olarak Aybek çizgi filmi. The Journal of Social Sciences, 64(64), 223–236. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.70371
• Rüstemov, R. (2019). Zencan ve Hemedan ostanlarının geleneklerinin öğrenilmesinin önemi ve güncelliği. TURAN-SAM, 11(41), 135–143. http://dx.doi.org/10.15189/1308-8041
• San, İ. (2019). Kültür aktarımı ve çağdaş kültür sorunu içinde sanat eğitiminin yeri. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 16(2), 137–145. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000976
• Selanik, A. T., & Korkmaz, Ç. (2017). Sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve kültürel ögeler bağlamında Küçük Hezarfen çizgi filmi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 49–62.
• Şahin, Ş. U. (2005). Türk kültüründe at arabası (At arabalarının dili). Bilig, (32), 165–178.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. (t.y.). Yaşayan kültür: Ahlat. https://ekitap.ktb.gov.tr/tr-80985/giris.html TRT Çocuk. (t.y.). Aybek. https://www.trtcocuk.net.tr/aybek
• Tuzcuoğulları, T. (2022). Osmanlı Devleti’nde topuz kullanımı üzerine bir araştırma. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 7(4), 446–454. https://doi.org/10.31680/gaunjss.1203985
• Türkmen, N. (2013). Çizgi filmlerin kültür aktarımındaki rolü ve Pepee. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), 139–158. http://cujos.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/4347/59453
• Tylor, E. B. (1958). Religion in primitive culture. Harper Torchbooks.
• Uçan, B. (2018). Türk çizgi filmlerinde kültürel kodlamalar. Journal of International Social Research, 11(55), 1133–1144. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20185537283
• UNESCO. (2003, 17 Ekim). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi. https://www.unesco.org.tr/Pages/181/177/
• Ünal, S. (2021). Son ustasının ardından Hüyük çömlekçiliği. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(34), 679–690. https://doi.org/10.12981/mahder.909080
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis (Version 1). The Institute of Development Studies and Partner Organisations. https://hdl.handle.net/20.500.12413/2989
• Wulf, C. (2023). Mimesis. In N. Wallenhorst & C. Wulf (Eds.), Handbook of the Anthropocene (pp. 1445–1450). Springer.
• Yardımcıel, F., & Kılıç, D. (2023). Çizgi filmlerin ilettikleri etik değerler bakımından incelenmesi: Doru örneği. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9(1), 21–32. https://doi.org/10.29065/usakead.1257817
• Yiğit, A. (2007). XIV–XVI. yüzyıllarda Menteşe livasında değirmenler. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 97–155.