LOZAN KONFERANSI SÜRECİNDE İZMİR LİMANI VE İZMİT KÖRFEZİ HADİSESİ / İZMİR PORT AND İZMİT GULF ISSUES IN THE PERIOD OF LOZAN CONFERENCE

Year 2014, Volume: 3 Issue: 2, 0 - , 31.12.2014

Asaf Özkan , Hüseyin Kalemli

Abstract

İzmir Limanı ve İzmit Körfezi meseleleri Lozan Konferansı’nın kesilmesi ile birlikte ortaya çıkan bir sorundur. 20 Kasım 1922’de toplanan Lozan Konferansı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ve İtilaf Devletleri arasındaki sorunların birçoğunu çözemeyince 4 Şubat 1923’te kesildi. Lozan Konferansı’nın kesilmesi üzerine güvenlik konusunda bir takım tereddütler yaşayan Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, 6 Şubat 1923’te İtilaf Devletleri Yüksek Komiserleri ve Hükümetlerine verdiği notada İzmir Limanı ve İzmit Körfezi’nin 1000 tondan daha ağır olan Müttefik Devletler savaş gemilerine kapatıldığını duyurdu. İtilaf Devletleri Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’nin bu kararını kabul etmek istemediler. Harp gemilerinin çekilmeyeceğini, gemilere saldırılması halinde kendilerini savunacaklarını Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ne bildirdiler. Bundan dolayı taraflar arasında bir süre gerginlik yaşandı. Bu konuda Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti yetkilileri ile İtilaf Devletleri yetkilileri arasında yapılan müzakereler neticesinde mesele diplomatik yollardan halledildi. İtilaf Devletleri 1000 tondan ağır harp gemilerini limanlardan çekmeyi kabul ettiler. Nihayet 27 Şubat 1923’te bu gemilerini çektiler.

Anahtar Kelimeler: Türkiye Büyük Millet Meclisi, İtilaf Devletleri, Lozan, İzmir, İzmit, liman, körfez, savaş gemisi.

 

ABSTRACT
İzmir Port and İzmit Gulf issues are the problems come out with the interruption of Lausanne Conference. When Lausanne Conference, held in November 20, 1922, could not solve the most of the problems between Turkish Grand National Assembly Government and Allied Powers, it was interrupted on 4 February 1923. Upon the interruption of negotiation, Turkish Grand National Assembly Government which had some hesitations about security announced with a memorandum to the High Commissioners of Allied Powers and Allied Powers that İzmir and İzmit Ports were closed to the war ships carrying loads over a gross ton belonged to the Allied Powers. Allied Powers did not want to accept Turkish Grand National Assembly Government’s decision. They reported to Turkish Government that they would not withdraw and defend themselves in case of an assault to the ships. For this reason there was a period of tension between the parties. As a result of the negotiations between the Allied Powers and Turkish Grand National Assembly Government, the issue was overcome through diplomatic channels. Allied Powers accepted to withdraw the war ships heavier than a gross ton. Finally, they withdraw these ships on February 27, 1923.

Key words: Turkish Grand National Assembly, Allied Powers, Lausanne, İzmir, İzmit, port, gulf, warship.

Keywords

Türkiye Büyük Millet Meclisi, İtilaf Devletleri, Lozan, İzmir, İzmit, liman, körfez, savaş gemisi

References

• Arşivler
• - Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• - Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• - Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi (ATASE)
• Yayımlanmış Belgeler
• - Documents On British Foreign Policy (DBFB) 1919 – 1939, (Edited By: W. N. Medlicott, Douglas Dakin, M. E. Lambert), First Series, Volume (Vol.) XVIII, London 1972. Gazeteler - Akşam
• - Hâkimiyet-i Milliye - İkdam - Sabah - Tanin - Tevhid-i Efkâr
• Resmi Yayın ve Tutanaklar
• - Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre: I, Cilt: 24, TBMM Matbaası, Ankara 1960.
• Yayımlanmış Kitap ve Makaleler
• - Bıyıklıoğlu, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele, I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1992.
• - Demirci, Sevtap, Belgelerle Lozan,(Çev. Mehmet Moralı), Alfa Yayınları, İstanbul 2011.
• - Eyyupoğlu, İsmail Mudanya Mütarekesi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2002.
• - İnönü, İsmet, Defterler (1919 - 1973), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
• - Karacan, Ali Naci, Lozan, (Hazırlayan: Hulûsi Turgut), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2011.
• - Kürşad, Cengiz, “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Lozan Murahhas Hey’etine Verilen Talimatlar”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Temmuz 1970, Sayı: 34, s. 12 - 32.
• - Meray, Seha L., Lozan Barış Konferansı Tutanaklar - Belgeler, Cilt: 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001.
• - Satan, Ali, İngiliz Yıllık Raporlarında Türkiye 1923, Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2012.
• - Sonyel, Salâhi R., Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2006.
• - Sonyel, Salâhi R., Mustafa Kemal (Atatürk) ve Kurtuluş Savaşı, III, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2008.
• - Şimşir, Bilal N., Lozan Telgrafları (1922 - 1923), I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1990.
• - Türk İstiklal Harbi (T.İ.H.), İstiklal Harbi’nin Son Safhası, II nci Cilt Batı Cephesi, 6 ncı Kısım 4 ncü Kitap, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1995.
• Elektronik Kaynaklar
• - Güncel Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi:28.12.2014).