Ahmet Ağaoğlu’nun Düşünce Dünyası ve Teşkilat-ı Esasiye Kanunları Değerlendirmesi

Year 2025, Volume: 14 Issue: 2, 46 - 57, 01.12.2025

Şeyma Nur Özden

https://doi.org/10.5281/zenodo.17721744

Abstract

Ahmet Ağaoğlu, Türk siyasal düşüncesi ve anayasal gelişmeler tarihinde öne çıkan isimlerden biridir. Hayatı, anayasa çalışmalarındaki katkıları ve özellikle 1921 ile 1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunları’na ilişkin görüşleri, dönemin entelektüel ve siyasi atmosferini anlamak açısından dikkat çekicidir. Gençlik yıllarında Rusya ve Fransa’da aldığı eğitim, basın faaliyetleri ve İttihat ve Terakki Fırkası’ndaki deneyimleri onun siyasi düşüncelerinin oluşumunda belirleyici olmuştur. Milli Mücadele sürecinde Ankara’ya giderek Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görev alan Ağaoğlu, anayasa tasarısının hazırlanmasında aktif rol üstlenen komisyon üyelerinden biri olarak sürece önemli katkılar sağlamıştır.1924 Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun hazırlık sürecinde Ahmet Ağaoğlu’nun devletin teşkilatlanması, egemenlik anlayışı ve yerinden yönetim ilkeleri üzerine geliştirdiği düşünceler öne çıkmaktadır. Ağaoğlu, egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu ilkesini de anayasal düzen içinde güçlü bir biçimde vurgulamıştır. Bu çalışmada, 1924 Anayasası sürecinde Ağaoğlu’nun Cumhuriyet rejiminin kurumsallaşması, kuvvetler ayrılığı ilkesi ve bireysel özgürlükler konusundaki yaklaşımları ele alınmıştır. Ahmet Ağaoğlu’nun anayasa hukukuna ve erken Cumhuriyet dönemi siyasal kültürüne yaptığı katkılar kendi yazıları ışığında analiz edilerek, hem dönemin siyasal yapısı hem de bir aydının bu yapıya etkisi bütüncül biçimde değerlendirilmiştir.

Keywords

Ahmet Ağaoğlu , Teşkilat-ı Esasiye Kanunları , Anayasa Tasarı Komisyonu.

Ahmet Ağaoğlu's World of Thought and Evaluation of the Constitutional Laws

Abstract

Ahmet Ağaoğlu is one of the prominent figures in the history of Turkish political thought and constitutional developments. His life, contributions to constitutional studies, and particularly his views on the Constitutional Laws of 1921 and 1924 are noteworthy for understanding the intellectual and political atmosphere of the period. The education he received in the Russia and France during his youth, his press activities, and his experiences in the Committee of Union and Progress were decisive in the formation of his political views. Ağaoğlu traveled to Ankara during the War of Independence and served in the Grand National Assembly of Turkey, making significant contributions to the process as one of the commission members who played an active role in the drafting of the constitution. Ahmet Ağaoğlu's ideas on the organization of the state, the concept of sovereignty, and the principles of decentralization stand out during the preparation of the 1924 Constitutional Law. Ağaoğlu also strongly emphasized the principle that sovereignty unconditionally belongs to the nation within the constitutional order. This study examines Ağaoğlu's approach to the institutionalization of the Republican regime, the principle of separation of powers, and individual freedoms during the 1924 Constitutional process. Ahmet Ağaoğlu's contributions to constitutional law and the political culture of the early Republican period are analyzed in light of his own writings, providing a holistic assessment of both the political structure of the period and the influence of an intellectual on that structure.

Keywords

Ahmet Ağaoğlu , Constitutional Laws , Constitutional Drafting Commission

References

• A. Holly Shissler, A. H. (2002). Between Two Empires “Ahmet Ağaoğlu and The New Turkey”. I.B. Tauris Publishers.
• Ağaoğlu, A. (1 Teşrinisani 1339). Teşkilat-ı Esasiye Kanunu.
• Ağaoğlu, A. (2010). Mütareke ve Sürgün Hatıraları. Doğu Kitabevi.
• Ağaoğlu, A. (2013). Üç Medeniyet. Doğu Kitabevi.
• Ağaoğlu, A. (24 Teşrinievvel 1339). Teşkilat-ı Esasiye Kanunu-Vaziyet-i Hazıra.
• Ağaoğlu, A. (28 Teşrinievvel 1339). Teşkilat-ı Esasiye Kanunu-Muhtelif Cereyanlar.
• Ağaoğlu, S. (1940). Babamdan Hatıralar. Zerbamat Matbaası.
• Akçura, Y. (1928). Türk Yılı 1928. Yeni Matbaa.
• Akçura, Y. (1978). Türkçülük “Türkçülüğün Tarihi Gelişimi”. Türk Kültür Yayını.
• Akçura, Y. (2001). Yeni Türk Devletinin Öncüleri (1928 Yılı Yazıları). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Göküş, Ş. (2013). Ahmet Ağaoğlu: Hayatı, Eserleri ve Din Eğitim-Öğretimi Görüşleri. Toplum Bilimleri Dergisi, 7(13), 193-210.
• Gündoğdu, A. (2007). Ümmetten Millete. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Sakal, F. (1999). Ağaoğlu Ahmet Bey. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Schmitt, C. (2005). Siyasi İlahiyat “Egemenlik Kuramı Üzerine Dört Bölüm”. (Çev. Zeybekoğlu, E.). Dost Kitabevi.
• Şimşir, B. (1985). Malta Sürgünleri. Bilgi Yayınevi.
• TBMM Zabıt Ceridesi, D. 2, C. 1, 16.08.133.
• Ülken, H. Z. (2013). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Kültür Yayınları.
• Zenkovsky, S. A. (1971). Rusya’da Pan-Türkizm ve Müslümanlık, (Çev. Kantemir, İ.). İpek Matbaacılık.