TÜRKİYE'DE KIYI KULLANIMINA YÖNELİK YASA VE DÜZENLEMELERİN TARİIHİ SEYRİ

Year 2015, Volume: 20 Issue: 33, 91 - 110, 26.01.2015

Sumeyra Kurt

https://doi.org/10.17295/dcd.64190

Cited By: 1

Abstract

İnsan yerleşimi için çekici yerler olmaları nedeniyle üzerindeki baskının her geçen gün artarak devam ettiği kıyı alanları küresel düzeyde ele alınması gereken ve yenilenmesi mümkün olmayan doğal kaynaklardır. Anayasa'mızın 43. maddesine göre devletin hüküm ve tasarrufu altında olan kıyılarla ilgili olarak Türkiye'de çok sayıda kanun, yönetmelik ve tüzük bulunmaktadır. Bunlardan birincisi 1984 yılında yapılan ilk Kıyı Kanunu'dur. Bu kanunun 1986 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından kıyının kamu yararına kullanım şartlarını yerine getirmemesi nedeniyle iptal etmesinin ardından 1990 yılında çıkarılan ve halen yürürlükte olan 3621 sayılı yasa yapılmıştır. Ancak günümüzde sanayi ve turizm yatırımı, su ürünleri üretimi, konut, liman, iskele yapımı gibi farklı amaçlarla kullanılmakta olan kıyılarımız, yasa ve yönetmelikler dikkate alınmadan  yapılan yapılar nedeniyle doğal yapısının bozulması tehlikesi ile karşı karşıya bulunmaktadır. Kıyılarımızın doğal yapısının bozulması, gelecekte hem turizm gelirleri hem de su ürünleri yönünden ekonomiyi olumsuz yönden etkileme riski taşımaktadır. Bu nedenle kıyılardan anayasa ve diğer kanunlarda da belirtildiği gibi herkesin eşit bir şekilde faydalanmasının sağlanabilmesi için kıyılarla ilgili yetkili bir idari yapının oluşturulması ve bunun mevcut hükümetlerce de tam olarak desteklenerek koruma ve gelişme planlarının da buna göre uygulanması gerekmektedir.

Keywords

Kıyı, Kıyı Kanunu, Kıyı Yönetmeliği, Kamu Yararı

References

• Agenda 21 - Chapter 17 - United Nations, (1992), Report of the United Nations Conference on Environment and Development, Conference on Environment and Development, Chapter 17/3, 3-14 June 1992, Rio de Janeiro.
• Akıllıoğlu, T., (1991), Kamu Yararı Kavramı Üzerine Düşünceler, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 24sayı: 2, s. 4-6.
• Altaban, Ö., (1998), An Introduction to Antalya 'A Unique Mediterranean City, International Society of City and Regional Planners, Coastal Area Management, International Seminar, 25-29 March 1998, pp. 37, Antalya, Turkey.
• AMK (Anayasa Mahkemesi Kararı), (1990), 17.04.1990 tarihli 3621 Sayılı Kıyı Kanunu’nun İptaline Dair Anayasa Mahkemesi Kararı.
• AMKD (Anayasa Mahkemesi Kararları Dergisi), (1993), Ankara Üniversitesi Basımevi, Cilt: 22, s. 28-65, Ankara.
• Anayasa, (1982), T.C. Anayasası, 9.11.1982, Sayı:17863 (Mükerrer), No: 2709.
• Anayasa, (1982), Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 9.11.1982 Tarih ve 17863 Sayılı Resmi Gazete.
• Atakan, B., (2003), Study İn Regard of Landscape Planning of The Shore Filling Areas Between Kumcular-Pendik and Maltepe-Kartal of the City İstanbul, Istanbul University, Institute of Science and Technology, Landscape Architecture, Graduate Thesis.
• Baykan, G., (2000), Turizm Merkezi Kavramının Gelişimi ve Yargı Denetimi, Mekan Planlama ve Yargı Denetimi, (Der. Melih Ersoy, H. Çağatay Keskinok), Yargı Yayınevi, s. 200-283. Ankara.
• Benevolo, L., (1995), Avrupa Tarihinde Kentler, Çev. Nur Nirven, Afa, pp.22-23, İstanbul.
• Bülent Duru, (2006), Yeni Kıyı Kanunu Tasarısının Götürdükleri, Memleket Mevzuat, s.13.
• Carter, R., W., G., (1991), Coastal Environments: An Introduction to the Physical, Ecological and Cultural Systems of Coastlines, 3. Edt., Academic Press, pp. 1, London.
• Chen, L. C., Rau, J., Y., (1998), Detection of Shoreline Changes for Tideland Areas Using Multi-temporal Satellite Images, International Journal of Remote Sensing, Vol: 19, No: 17, pp. 3383 - 3397.
• Childe, V., G., (2000), The Urban Revolution, Richard T. LeGates, Frederic Stout, The City Reader, 2. Edt., Routledge, pp. 30, New York,
• Cicin-Sain, B., and Knecht, R., W. (1998), Integrated Coastal and Ocean Management, Island Press, pp. 15, Washington.
• Cin, H., H., (1981), Osmanlı Devletinde Kıyıların Hukuki Rejimi, Seha L. Meray’a Armağan, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, s. 85-90 Ankara.
• D.İ.E. (Devlet İstatistik Enstitüsü), Nüfus Sayımı Sonuçları (1965, 1970, 1975, 1980, 1985, 1990, 1997, 2000), Ankara.
• Demirci, A., Karaburun, A., and Kurt, S., (2009), Assessment of Urban Growth in A Natural Protected Area Using Multi-Temporal Satellite Data A Case Study of the Strait of Istanbul (Bosphorus), Fresenius Environmental Bulletin, Vol: 18, No: 9a, pp. 1701-1708.
• Devlet Planlama Teşkilatı, (1999), Türkiye Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı, 2. Baskı, Şubat 1999, Ankara.
• Doğaner, S., (1998), Türkiye Kıyı Kullanımında Turizm Olgusu. Türk Coğrafya Dergisi, 33: 25-52.
• Doğaner, S., (1992), Gemlik Körfezi Kuzey Kıyılarının Turizm Coğrafyası, Türk Coğrafya Dergisi, 27: 59-84.
• Don, H., (1996), Coasts in Crisis, Issues in Science & Technology, Vol:2, pp. 39-48.
• Durant, W., and Durant, A., (1968), The Lessons of History, Simon and Schuster, 1968, pp. 15, New York.
• Duru, B., (2001), Kıyı Yönetiminde Bütünleşik Yaklaşımlar ve Ulusal Kıyı Politikası, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi (Kent ve Çevre Bilimleri) Ana Bilim Dalı, Ph.D. Thesis.
• Durukan, M., (1997), Kıyı Alanları Konusunda Ulusal Mevzuat ve İdari Yapı, Türkiye' nin Kıyı ve Deniz Alanları 1. Ulusal Konferansı, 24-27 Haziran 1997, Türkiye Kıyıları 97 Konferansı Bildiriler Kitabı, s. 59-68, Ankara.
• Ekinci, O., (1997), Kıyılar ve Toplum Yararı, İnsan, Çevre, Toplum, 2. Baskı, Ruşen Keleş (Der.), İmge, s.163-164, Ankara.
• Ergin, A., (2002), Kıyı Mühendisliği TMH – Türkiye mühendislik haberleri, Sayı 420-421-422, s. 4-5-6.
• Final Report, (1998), International Society of City and Regional Planners, Coastal Area Management, International Seminar, 25-29 March 1998, Antalya, Turkey.
• Gary, A., and Klee, (1999), The Coastal Environment: Toward Integrated Coastal and Marine Sanctuary Development, Prentice Hall, pp. 2, New Jersey.
• Geray, C., (1975), Kıyıların Korunmasına İlişkin Düzenlemeler, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, s. 41.
• Geray, C., (1976), Kıyıların Toplum Yararına Kullanılmasına İlişkin Sorunlara Genel Bakış, Mimarlık Dergisi, Sayı: 2, s. 64-69.
• Geray, C., (1979), "Kamu Taşınmazları, Kıyılar ve Sayıştay", A.Ü.SBF Dergisi, C.XXXIV, No:1-4, s. 8-9.
• Geray, C., (1992), Anayasa Mahkemesi'nin Kıyı Yasası'na İlişkin Yeni Bir Kararı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Kıyılarımız, Mevzuat, Planlama ve Uygulama Semineri Bildirileri, (25-29 Mayıs 1992, Trabzon), s. 185, Ankara.
• Geray, C., (1993), Anayasa Mahkemesi'nin Kıyı Yasası'na İlişkin Yeni Bir Kararı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Kıyılarımız, Mevzuat, Planlama ve Uygulama Semineri Bildirileri, (25-29 Mayıs 1992, Trabzon), s. 185, Ankara.
• Goudie, A., (1994), The Nature of the Environment, Blackwell, 3. Edt, Oxford, pp. 203, Cambridge.
• Goudie, A., (2001). The Nature of the Environment, Wiley-Blackwell, pp. 203.
• Grenon, M., ve Batisse M., (1988), Birleşmiş Milletler Çevre Programı, Akdeniz Eylem Planı, Mavi Plan, Çevre Bakanlığı, s. 61-76, Ankara.
• Hudson, B., J., (1996), Cities on the Shore: The Urban Littoral Frontier, Pinter, pp. 14, New York.
• İrtem, E., (2004), Karaman, Erkan. “Edremit Küçükkuyu Arasındaki Turizm Faaliyetlerinin Kıyı Alanlarına Etkisi ve Önerilen Yönetim Programı,” itü dergisi/d, mühendislik, Cilt: 3, Sayı: 1, s. 3-14.
• Jayappa, K., S., Mitra, D., Mishra, A., K., (2006), Coastal Geomorphological And Land-Use And Land-Cover Study Of Sagar Island, Bay Of Bengal (India) Using Remotely Sensed Data, International Journal of Remote Sensing, 10 September 2006, Vol. 27, No. 17, s. 3671–3682
• Jourdin, M., M., (1993), Avrupa ve Deniz, Çev.A. Muhittin Kargın, Afa, 1993, pp. 20, İstanbul.
• Kadıoğlu, M., (2006), Bilime aykırı olan yeni Kıyı Kanunu tasarısı, Türk turizmine darbe vuracak, http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/4226007_p.asp. Erişim Tarihi: 14. 09. 2014.
• Kanun ve Yönetmelikler (1972-1996)
• 07.1972 tarihli 1605 sayılı (6785 sayılı) İmar Kanunu’nda Bazı Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun.
• 01.1975 tarihli İmar Kanunu'nun Ek 7 ve 8 inci Maddelerine İlişkin Yönetmelik.
• 06.1983 tarihli İmar Kanunu'nun Ek 7 ve 8 inci Maddesine İlişkin Yönetmeliğin 4.2 Maddesine Fıkra Eklenmesine Dair Yönetmelik.
• 11.1983 tarihli 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu.
• 12.1983 tarihli İmar Kanunu'nun Ek 7 ve 8 inci Maddesine İlişkin Yönetmeliğin 4.2 Maddesine Fıkra Eklenmesine Dair Yönetmelik.
• 12.1984 tarihli 3086 sayılı Kıyı Kanunu.
• 05.1985 tarihli 3086 Sayılı Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik.
• 07.1986 tarihli 3086 Sayılı Kıyı Kanununun Bazı Maddelerinin İptaline Dair Anayasa Mahkemesi Kararı.
• 10.1989 tarihli 6785 Sayılı İmar Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinin İptaline Dair Anayasa Mahkemesi Kararı .
• 04.1990 tarihli ve 3621 Sayılı Kıyı Kanunu, 20495 sayılı Resmi Gazete.
• 04.1990 tarihli 3621 sayılı Kıyı Kanunu’nun İptaline Dair Anayasa Mahkemesi Kararı
• 08.1990 tarihli Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik.
• 01.1992 tarihli 3621 sayılı Kıyı Kanununun Bazı Maddelerinin İptaline Dair Anayasa Mahkemesi Kararı
• 07.1992 tarihli 3830 sayılı Kıyı Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.
• 10.1992 tarihli Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik.
• 03.1994 tarihli ve 21890 Sayılı Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik.
• 07.1996 tarihli Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Yönetmelik.
• Keleş, R., (1983), Kıyılar ve Toplum Yaran, Türkiye 7. Dünya Şehircilik Günü Kıyılar Kolokyumu, 6-8 Aralık 1983, Trabzon, Bildiriler Kitabı, s.14-26.
• Keleş, R., (1989), Kıyıların Korunması ve Toplum Yararı, A.Ü.SBF Dergisi, Ocak-Haziran 1989, C. XLIV, No:1-2, s. 43.
• Keyder, Ç., Özveren, E., Donald Q., (1994), Doğu Akdeniz'de Liman Kentleri (1800-1914), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 6-7, İstanbul.
• KK (Kıyı Kanunu), (1990), 17.04.1990 tarihli ve 3621 Sayılı Kıyı Kanunu, 20495 sayılı Resmi Gazete.
• KK, (1984), 01.12.1984 tarihli 3086 Sayılı Kıyı Kanunu.
• KKY, (1985), 18.05.1985, Sayı: 18758, 3086 Sayılı Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik.
• Koçtaş, N., (1983), İmar Olayından ve İmar Mevzuatından Kaynaklanan Sorunlar, Kentleşmenin Getirdiği Çevre Sorunları Sempozyumu (İdare Hukuku Açısından), 17-18 Kasım 1983, Danıştay Başkanlığı, s. 59, Ankara.
• Köksal, Yeşim, E. Kocataş, A., Büyükışık, B., (2005), Kıyısal Bölgenin Jeolojik ve Osenografik Kriterlere Göre Bilimsel ve Yasal Tanımlarının Karşılaştırılması, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Sayı: 22, s. 441-449.
• Kuntalp, E., (1981), Deniz Kıyılarının Hukuksal Düzeni, Maya Matbaacılık, s. 9, Ankara,
• Kurt, S., Karaburun, A., and Demirci, A., (2010), Coastline changes in Istanbul between 1987 and 2007, Scientific Research and Essays, Vol. 5, No: 19, pp. 3018-3026.
• Lange, G., M., (1999), Strategic Planning for Sustainable Development in Coastal Zone Regions: Using Natural Resource Accounts, Environmental Science, pp. 55-68.
• Orbach, M., K., (1994), Social Sciences Contributions to Managing Ecosystems", Improving Interactions Between Coastal Science and Policy: Proceedings of the Gulf of Maine Symposium, Kennebunkport, Maine, November 1-3.
• Özkan, K., Yeşim, E., (2000), Kıyısal Bölgenin Jeolojik ve Osenografik Kriterlere Göre Bilimsel ve Yasal Tanımlarının Karşılaştırılması, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Temel Bilimler Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Pala, K., (1974), Kıyılar ve Turistik Alanlar Kanun Tasarısı Hakkında Not, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı Planlama Dairesi Yayını No: 7, s. 1-15.
• Peter, W., F., (1997), Coastal and Estuarine Management, Routledge, London, New York, s. 6.
• Post, J., C., and Lundin, C., G., (1993), Guidelines for Integrated Zone Management, The World Bank, Environmentally Sustainable Development Series, No: 9.
• Resmi Gazete (Değişik), (1973-1995), 20.06.1973, 05.06.1975, 23.09.1983, 05.06.1986, 22.05.1987, 03.11.1988, 04.07.1995.
• Resmi Gazete(a) (Değişik), (1983), 23.9.1983.
• Resmi Gazete(b), (1983), 23.07.1983, Sayı: 18113.
• Resmi Gazete, (1997), 30.12.1997, Ek: 1996/5, Sayı:23216.
• Resmi Gazete, (1972), 20.07.1972 tarihli 1605 sayılı (6785 sayılı) İmar Kanunu’nda Bazı Değişiklikler Yapılması Hakkında Kanun.
• Resmi Gazete, (1975), 18.01.1975 tarihli İmar Kanunu'nun Ek 7 ve 8 inci Maddelerine İlişkin Yönetmelik (16.02.1975 Tarihli ve 15151 Sayılı Resmi Gazete).
• Resmi Gazete, (1983), 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, (18113), 23.07.1983.
• Resmi Gazete, (1983), 2872 Sayılı Çevre Kanunu, (18132), 11.08.1983.
• Resmi Gazete, (1983), 2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu, (18229), 23.11.1983.
• Resmi Gazete, (1986), 10.07.1986 tarihli 3086 Sayılı Kıyı Kanununun Bazı Maddelerinin İptaline Dair Anayasa Mahkemesi Kararı.
• Resmi Gazete, (1992), 11.07.1992, Sayı: 21281, Kanun No: 3830.
• Resmi Gazete, (2014), Kıyı Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 26 Temmuz 2014 tarih ve 29072 sayılı Resmi Gazete.
• Resmi Gazete, (1988), 04.09.1988, Sayı: 19919.
• Resmi Gazete, (1956), 08.09.1956, Sayı: 9402.
• Resmi Gazete, (1985), 09.05.1985, Sayı: 18749.
• Resmi Gazete, (1992), 13.10.1992, Sayı: 21374.
• Resmi Gazete, (1999), 13.10.1999, Sayı: 23785.
• Resmi Gazete, (1989), 13.11.1989, Sayı: 20341.
• Resmi Gazete, (1982), 16.03.1982, Sayı: 17635, 2634 Sayılı Turizmi Teşvik Kanunu.
• Resmi Gazete, (1990), 1990. 03.08.1990, Sayı: 20594.
• Resmi Gazete, (1329), 20.4.1341, Sayı: 95.
• Resmi Gazete, (1997), 23.06.1997, Sayı: 3028 (Değişik)
• Resmi Gazete, (1996), 27.7.1996, Sayı: 22709.
• Russell, D., (1998), Where the Land Meets the Sea, The Environmental, March/April 1998, pp. 36.
• Salomons, W., Turner, K., Lacerda, L., D., Ramachandran, S., (1999), Perspectives on Integrated Coastal Zone Management, Springer, Berlin, pp. 55.
• Schubel, J., R., (1994), Coastal Pollution and Waste Management, Commission on Geosciences, Environment, and Resources National Research Council, Environmental Science in the Coastal Zone: Issues for Further Research, (Prooceedings of a Retreat Held at the J. Erik Jonsson Woods Hole Center, Massachusetts, June 25-26, 1992), National Academy Press, D.C., pp. 126, Washington.
• Sesli, F., A., (2006), Monitoring Changes in Coastal Land Use With Digital Photogrammetriy, T.M.M.O.B. Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, Journal of Geodesy Geoinformation Land Management, July 2006, No: 95, pp.11-17.
• Sesli, F., A., Çete, M., Akyol, N., (2006), Avrupa Birliği Ülkelerinde Kıyı Mevzuatı, Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları VI. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 06 Bildiriler Kitabı, Cilt 1, Sayı: 93-102, s. 7-11
• Srinivas, H., (1998), Expectations, International Society of City and Regional Planners, Coastal Area Management, International Seminar, 25-29 March 1998, s. 15, Antalya/Turkey.
• Tekinbaş, B., (2000), Kıyı Mevzuatının Gelişimi, Mekan Planlama ve Yargı Denetimi, Melih Ersoy, H. Çağatay Keskinok (Der.), Yargı Yayınevi, s.122, 123, Ankara.
• TMMOB, (2006), Kıyı Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı Hakkında Değerlendirme, TMMOB Şehir Plancıları Odası, Yönetim Kurulu, http://www.spo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=2276&tipi=4&sube=0#.VBWbKVVrP3g, Erişim Tarihi: 14. 09. 2014.
• Toynbee, A., J., (1960), A Study of History, Oxford University Press, London, pp.58.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu). (2012), Nüfus Verileri, http://www.tuik.gov.tr, Erişim tarihi: 5 Şubat 2014.
• Turan, A., Hepcan, C., Özkan, M., B., (2008), İzmir İli Çeşme Yerleşimi Kiyilarinda Alan Kullaniminda Gözlenen Değişimlerin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştirma,” Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, s. 131- 139.
• Wallbank, T., W., Taylor, A., M., and Bailkey, N., M., (1967), Civilization: Past and Present, 3. Edt., Scott, Foresman and Company, Glenview, 1967, pp.11.
• Weber, M, (2000), Şehir: Modern Kentin Oluşumu, Çev. Musa Ceylan, Bakış, pp. 170, İstanbul.
• Yavuz, F., Keleş, R., Geray, C., (1973), Şehircilik: Sorunlar-Uygulama ve Politika, A. Ü. SBF Yayınları, s. 420, Ankara.
• Yıldırım, A., (1975), Kıyılar ve Sorunlarımız-II, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Sayı: 39, s.7-12.
• Yüksel, Y., Güler, I., Çevik, E., Kilit, Z., (2005), Kıyı Çizgisi Erozyonuna Karşı Çözüm Yöntemleri ve Antalya Örneği, Antalya Yöresinin İnşaat Mühendisliği Sorunları Kongresi, Bildiriler Kitabı, s. 424-431.