BATILILAŞMA DÖNEMİ İSTANBUL MİMARİSİNDEN EKLEKTİK ÜSLUPTA BİR YAPI: GALATA RÜSUMAT (GÜMRÜK) BİNASI (ESKİ PAKET POSTANESİ)

Year 2012, Issue: 28, 1 - 17, 18.11.2013

Ali Aktemur

Abstract

Galata Rüsumat (Gümrük) Binası (1907-1911)’nın güneybatı (deniz)
ve kuzeydoğu (Kemankeş Caddesi) cephelerinde beş adet frontonun
belirlediği bir mimari düzen söz konusudur. Cephede iç-içe profillerden
oluşan yuvarlak kemerli fronton uygulamalarıyla, Kars çevresindeki Kafkas
ve Baltık mimarisi etkili çok sayıda sivil mimarlık örneği ile büyük bir
benzerlik gösterir. Galata Rüsumat (Gümrük) Binası’nın zemin kat
cephesinde taş taklidi kabartma sıva yapılarak, rustik duvar görünümü
oluşturulmuştur. Bu görünümü ile zemin kat cephesi, Rönesans ve Neoklasik
dönemi yapılarının zemin katlarını akla getirmektedir.
Galata Rüsumat (Gümrük) Binası’nda yatay saçakların ve dikey
plasterlerin cepheyi eşit ve aksiyal yüzeylere bölmesi ile Neoklasik üslubun
simetrik cephe düzeni sağlanmıştır. Kapı frontonlarında, uçları volüt
biçiminde sonlanan, yüzeyleri iç-içe silmelerle yivlendirilmiş triglifler,
Rönesans’ın antik Yunan ve Roma mimari geleneğinden alarak kullandığı
mimari öğelerdir. İkili triglifin ortasındaki geniş boşluk (metop) ta yer alan
ve iç-içe silmelerden plastik bir şekilde işlenmiş yuvarlak kemer ve içinde
yer alan aşırı plastik formda işlenmiş bitkisel motiflerle çerçeveli çelenk
motifi, Barok dönem kapı ve pencere alınlıklarının süslemelerini akla
getirirken, yanlardaki askı çelenk motifleri Art Nouveau üslubunu yansıtır.

Keywords

Paket Postanesi, Fronton, Galata, Art Nouveau

References

• Aktemur, A.M. (2005). “Osmanlı Bankasının Tarihçe ve Mimarisi”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. XV, Erzurum, 1-21.
• Aktemur, A.M. (2007). “Art Nouveau Üslubunun Önemli Bir Temsilcisi: Ziraat Bankası İstanbul-Karaköy Şubesi Hizmet Binası”. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, S. XIX, Erzurum, 1-22.
• Aktemur, A.M. (2009). Batı Etkisinin Türk Mimarisine Yansıyış Süreci ve İstanbul-Karaköy’deki Avrupa Tarzı Sivil Mimari. Erzurum.
• Arel, A. (1975). Onsekizinci Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İstanbul.
• Barılları, D.- Godolı E. (1997). İstanbul 1900 Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları. (Çev. A.Ataöv). İstanbul. 155-167.
• Barılları, D.-Godolı, E. (1997). İstanbul 1900: Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları, (Çev. A.Ataöv), İstanbul.
• Batur, A. (1985). “Batılılaşma Dönemi Osmanlı Mimarlığı”. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C.IV, İstanbul. 1058.
• Cezar, M. (1971). Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul.
• Cezar, M. (1990). XIX. Yüzyıl Beyoğlusu, İstanbul.
• Çevik, U. (2001). Alexandre Vallaury ve Yapıları Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Y.T.Ü.Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Denel, S. (1982). Batılılaşma Sürecinde İstanbul’da Tasarım ve Dış Mekanlarda Değişim ve Nedenleri. Ankara.
• Durudoğan, S. (1998). XIX. Yüzyılda Pera/Beyoğlu’nun Ekonomik, Kültürel ve Politik Yapısının Mimariye Etkileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İ.T.Ü.Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Goodwin, G. (1971). A History of Ottoman Architecture, London.
• Könemann, V. (1994). Die Kunst der İtalienischen Renaissance, Köln.
• Könemann, V. (1997). Die Kunst des Barock, Köln.
• Kuban, D. (1954). Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme, İstanbul.
• Middleton, R.-Watkin, D. (1987). Neoclassical and 19 th Century Architecture/1-2. New-York.
• Nasır, A. (1991). Türk Mimarlığında Yabancı Mimarlar. İstanbul (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Nicoletti, M. (1973). Art Nouveau in Italy The Anti Rationalist Art Nouveau Architecture and Desing, Londra.
• Nicoletti, M. (1982). D’Aronco e I’Architettura Liberty, Roma
• Okçuoğlu, T. (1994). “Tophane Saat Kulesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.VII, İstanbul. 287-289.
• Özakpınar, Y. (2003). Kültür Değişmeleri ve Batılılaşma Meselesi, İstanbul.
• Özkan, S. (1973). “Mimar Vedat Tek (1873-1942)”. Mimarlık, S.121-122, İstanbul. 38-46.
• Özkan, S. (1984). “Finding A National Idiom : The First National style”. Modern Turkish Architecture, Pennsylvania, 36-58.
• Öztürk, H. (1985). Mimar Giulio Mongeri’nin Ankara’daki Yapıları, Ankara.
• Öztürk, H. (1987). “Mimar Mongeri ve Türkiye’deki Yapıları”. TAÇ, II/6, 33-38.
• Pevsner, N. (1970)., Avrupa Mimarisinin Anahatları, (Çev. S.Batur), İstanbul.
• Sönmez, Z. (1983). “XIX. Yüzyıl Sonlarında Türkiye’de Mimar Sorunu ve Sanayî-i Nefîse Mektebi’nin İlk Mimarlık Hocası Alexandre Vallaury”, IV. İstanbul Sanat Bayramı Sempozyumu, İstanbul. 30-48.
• Sözen, M.-Tapan, M. (1973). Elli Yılın Türk Mimarisi, Ankara.
• Şapolyo, E.B. (1947). “Geçmişte Bir İstanbul İmar Planı”, İller ve Belediyeler Dergisi, İstanbul 20-29.
• Tuğlacı, P. (1981). Osmanlı Mimarlığında Batılılaşma Dönemi ve Balyan Ailesi, İstanbul.
• Ünsal, B. (1973). “Mimarlığımız 1923-1950”. Mimarlık, S.II, 19-38.
• Üstünipek, Ş. (2004). “Batılılaşma Dönemi Mimarisi ve Beylerbeyi Sarayı”. Üsküdar Sempozyumu (23-25 Mayıs 2003), C.I., İstanbul. 360-369.
• Yenal, E. (1987). “Profile of the Man, Sedat Eldem Architect in Turkey”. A Mimar Book in the Series Architects in the Third World, New-York, 139-161.
• Yenal, E. (2001). Bir Kent: İstanbul 101 Yapı, İstanbul.
• Yenen, M. (1994). “Karaköy”mad., Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.IV., İstanbul 455-456.