15. YÜZYIL OSMANLI DÖNEMİ MİNYATÜR SANATI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Year 2020, Issue: 35, 153 - 166, 25.03.2020

Secil Sever

Abstract

Osmanlı
minyatür sanatı eserleri üretimi II. Murat Döneminde başlamış olmakla birlikte;
Fatih Sultan Mehmed’ in tahta olduğu 15. yy.’ ın ikinci yarısından itibaren üretilen
minyatürlü yazma eserler günümüze ulaşan ilk örneklerdir. Fatih’ in 1453
yılında İstanbul' u fethetmesiyle başlayan ve tahtta kaldığı yıllar boyunca devam
eden Avrupa bilim ve sanatına duyduğu hayranlık neticesinde Osmanlı devletinde
kültür, sanat ve bilimde oldukça dikkat çeken gelişmeler yaşanmıştır. Fatih
Sultan Mehmed kendi kütüphanesi ve medreseler için coğrafya, felsefe, astronomi,
tıp gibi pek çok bilim dalını içeren kitapların çevirisini yaptırmış, çok
sayıda kitabı da ilk kez yazdırmıştır. Bu el yazmalarından bazıları tezhipler
ile süslenmiş ve ayrıca minyatürler ile de konu anlatımına görsel kimlik
kazandırılmıştır. Bu makalede Osmanlı Döneminden
günümüze ulaşan en erken tarihli minyatürlü el yazma eserler üzerinden, Türk
Minyatür Sanatının ilk örnekleri tanıtılmıştır. Bu kapsamda Osmanlı devletinde 15. yy. da
hazırlandığı bilinen minyatürlü el yazma eserlerden: Ahmedî’
nin İskendernâme adlı eseri, Tebrizî’ nin Dilsûznâmesi, Katibi’ nin Küllüyat-ı
Kâtibi,  Şerafettin Sabuncuoğlu’ nun Kitâbü'l-Cerrahiyyeti'l-İlhaniyye
adlı eseri ile son olarak da Sinan Bey ve öğrencisi Şiblizde Ahmed Bey
tarafından yapılmış olan Fatih Sultan Mehmed portreleri, minyatür sanatı üslup
özellikleri açısından incelenmiştir.

Keywords

15. yy Osmanlı Minyatür, Fatih Sultan Mehmed, İskendername, Dilsuzname, Külliyat Katibi, Cerrahiyyet-ül Hanniye, Padişah Portresi

References

• AND, M. (2002). Osmanlı Tasvir Sanatları I: Minyatür, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, s. 33-34.
• ASLANAPA, O. (1995). "Fatih Devrinde Resim ve Minyatür", İstanbul Armağanı: Fetih ve Fatih 1, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, s. 151-152.
• AVCI, İ. (2013). Türk Edebiyatında İskendernâmeler Ve Ahmed-Rıdvân'ın İskendernâme'si Doktora Tezi, Balıkesir, s.38.
• AYÇİÇEĞİ, B. (2013). Ahmedî (815/1412-13) ile Behiştî (917/1511-12?)’nin İskender-nâme’lerinin Şekil ve Muhteva Bakımından Karşılaştırılması Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 10, İstanbul, 133-134.
• AYVAZOĞLU, B. (Haziran 2013). “Fâtih, Bellini ve Rönesans” URI: http://hdl.handle.net/29mayis/115 Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu-I: 29 Mayıs-1 , 561 (Son Erişim 25/07/2019).
• BAĞCI, S. (1994). “Osmanlı Dünyasında Efsanevi Yönetici İmgesi Olarak Büyük iskender ve Osmanlı İskendernamesi”. In Humana Bozkurt Güvenç’e Armağan, Kültür Bakanlığı, Ankara, 111-133.
• BAĞCI, S., ÇAĞMAN, F., RENDA G., TANINDI Z. (2006). Osmanlı Resim Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 21, 26-28, 34-35, 36.
• BEZMEN, P. C. (2018). Türk Tasvir Sanatında Osmanlı'dan Günümüze Portre Ve Kimlik Sorunsalı. Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi, s. 50. :file:///C:/Users/PC2/Downloads/Pamir%20Caz%C4%B1m%20Bezmen%20(2).pdf (Son Erişim:03/08/2019)
• CANDA M.Ş. (2005). Türkiye Ekopatoloji Dergisi: 11 (3) s. 96.
• CANTAY G. (2002). TÜRKLER CİLT 12 OSMANLI YENİ TÜRKİYE YAYINLARI s. 365, Ankara,. file:///C:/Users/PC2/Downloads/Turkler_-_Cilt_12.pdf.pdf (Son Erişim:12. 08. 2019)
• ÇAĞMAN F. (1976). “Sultan II. Mehmed Dönemine Ait Bir Minyatürlü Yazma: Külliyat-Kâtibi”. Sanat Tarihi Yıllığı (6), s. 333-346.
• ÇOBANOĞLU A V, (2007). TDV İslâm Ansiklopedisi C. 33 s. 580-589 İstanbul (https://islamansiklopedisi.org.tr/osmanlilar) (Son erişim Tarihi:25/07/2019).
• DERMAN, F. Ç. (2013). “Osmanlı İstanbulu’nda Bezeme Sanatı”, I. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Bildirileri, 29 Mayıs Üniversitesi Yayınları, İstanbul, s. 497.
• EKE B, B, (2014). “Minji' nin Minatürleri Ahmadı Iskandar-Nāma: Venedik Geleneğine Göre Bir Değerlendirme”, Uluslararası ve Üç Aylık Kültürel Çalışmalar Dergisi, Cilt.13, s. 86.GÜRTUNA, S. ( 2005). Sanat Eğitimi Yönünden "Fatih'in Çocukluk Defteri Üzerine Düşünceler” Hasan Ali Yücel Eğilim Fakültesi Dergisi Sayı I, , s. 3-4.
• IREPOĞLU, G. (1999). "Gelenek ile Yenilik Arasında: lcmal-i Tevarih-iÂl-i Osman Portreleri", P Dergisi, Sayı 15, s. 72.
• İNALCIK, H. (2003). “II Mehmed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 28, s. 395. https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-ii (Son Erişim:27/07/2019).
• KARAKAŞ, H. S. ve RUKANCI, F. (2008). "Osmanlı Dönemi El Yazmaları Minyatür Sanatı (XV. XIX. Yüzyıllar)." 30. Melcom Uluslararası Konferansı. Oxford Üniversitesi, Orta Doğu Merkezi, Oxford, İngiltere, s.3-4.
• KAYADİBİ, F. (2003). “Fatih Sultan Mehmet Döneminde Eğitim Ve Bilim”, İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi S: 8, s. 5.
• KILIÇ, A. (2003). "Fatih Devri Türk Edebiyatına Genel Bir Bakış". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 / 14 Haziran, s. 85-92.
• KONAK, R. (2013). "Osmanlı Minyatür Sanatı’nda Padişan Portreciliğinin İlk Örnekleri ve Geleneğe Katkıları." Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic s. 7, 428-431.
• MAHİR B. (2012). Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul, s. 43 - 47.
• MAHİR, B. (2005). Mahir, Osmanlı Minyatür Sanatı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul s.43-44.
• NECİPOĞLU G. (2000). “Söz ve İmge: Osmanlı Sultanlarının Portre Dizilerine Karşılaştırmalı Bir Bakış”, Padişahın Portresi–Tevasir-i Al-i Osman, s.22-61,Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, s.28.
• OSMANLI (1999). "Fatih Sultan Mehmed", Osmanlı Ansiklopedisi, Cilt 12, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 47. (https://archive.org/details/Osmanli12/page/n45?q=osmanl%C4%B1)(Son Erişim:26/07/2019)
• ÖKMEN, F. (2018). Osmanlı Dönemi Minyatürlerinde Cülus Törenleri Lisans Tezi Erzurum, s. 132.
• RABY, J. (2000). “Öncü Girişimler (1450-1550): Oyun Başlıyor” Padişahın Portresi – Tevasiri Âli Osman, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, s. 70, 82, 91.RENDA, G. (1999). Osmanlı Minyatür Sanatı, Promete Yayıncılık, İstanbul s. 62.
• TANINDI, Z. (1996). Türk Minyatür Sanatı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, s. 7-8.
• TEKİN, B. B. (2014). Venedik Ahmedi İskender-Namesi Mi’raç Minyatürleri: Timurlu Geleneğine Göre Bir Değerlendirme Millî Folklor, Yıl 26, Sayı 104.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (2007). C:33, s. 580-589. https://islamansiklopedisi.org.tr/osmanlilar (Son Erişim:27/07/2019).
• Ünver, S. (1964). Süheyl Ünver, "İstanbul'un Fethinden Sonra İlim ve Sanat", Fethin 511, Yıldönümü Konferanslarından Ayrı Baskı, İstanbul, s. 18.
• YAMAN, A. (2015). Seçilmiş Örnekler Bağlamında Fatih Dönemi Minyatürlerinin Teknik Çözümlemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, VI.
• http://www.geziklubu.com/?pnum=108&pt=Bimarhane-(Dar%C3%BC%C5%9F%C5%9Fifa)-/-Sabuncuo%C4%9Flu-T%C4%B1p-ve-Cerrahi-M%C3%BCzesi (Son Erişim:27/07/2019)
• http://www.theottomans.org/turkce/osmanli_ordu/fatih-sultan-mehmet.asp(Son Erişim:27/07/2019)
• https://www.wikitarih.com/fatih-sultan-mehmet-madalyonlari-portreleri/(Son Erişim:27/07/2019)
• file:///C:/Users/PC2/Desktop/Fatih%20Sultan%20Mehmet%20D__neminde%20E__itim%20ve%20Bilim[%2310950]-10137.pdf (Son Erişim:27/07/2019)
• https://www.researchgate.net/profile/M_Serefettin_Canda2/publication/319245623_Serafeddin_Sabuncuoglu_and_importance_of_Cerrahiyeti%27l_Haniye_Tr_J_of_Ecopathol_200511396-100_in_Turkish/links/599da78745851574f4b347eb/Serafeddin-Sabuncuoglu-and-importance-of-Cerrahiyetil-Haniye-Tr-J-of-Ecopathol-200511396-100-in-Turkish.pdf (Son erişim:16/07/2019)