AB İLERLEME RAPORLARI ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DEKİ VERGİ KAYIP VE KAÇAKLARININ ÖNLENMESİNE YÖNELİK UYGULAMALAR

Yıl 2008, Cilt: 22 Sayı: 1, 51 - 82, 27.11.2010

Şafak Ertan Çomaklı

Öz

Günümüzde ülkelerin tamamı ekonomik yapıları üzerinde olumlu
ya da olumsuz etki bırakan gölge ekonomiyi (“saklı”, “yeraltı”, “kara” vb.)
kabullenmişlerdir. Bu nedenledir ki kayıtdışı ekonomiye sahip olan ülkeler söz
konusu bu ekonominin boyutlarını bilmek istemektedirler. Türkiye’de kayıtdışı
ekonomiye sahip ülkelerden birisidir. Kayıtdışı ekonomiyle ilgili yapılan son
çalışmalardaki tahminler göstermektedir ki Türkiye’de geniş ve gelişmekte olan
bir kayıtdışılık söz konusudur. Bu çalışmada özellikle vergi kayıp ve
kaçakçılığıyla ilgili Türkiye ve Avrupa Birliğinde ki kayıtdışı ekonomiden
bahsedilecektir. Burada belirlenmek istenen nokta vergisel kayıtdışılık açısından
“Avrupa Birliği ne istiyor?” ve “Türkiye Avrupa Birliğine entegre olmak için ne
yaptı ve yapmak zorunda?”. Sonuçlar gösterdi ki Avrupa Birliği bu sorunla ilgili
önemli oranda çözüm sağlamış bulunmakta. Diğer taraftan Türkiye’nin bu
sorunu çözebilmesi için vergi sistemini ve tekniklerini yenilmesi veya vergi
ahlakını yeniden inşa etmesi gibi daha bir çok şey yapması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kayıtdışı ekonomi, vergi kaçakları, mali düzenlemeler

Kaynakça

• Akalın Güneri (2002), Ekonomi-Politik Kriz Ve Piyasa Ekonomisine Geçiş, Akçağ Yayınları, No:438/6, Ankara
• Aktan Coşkun Can (1994), Çağdaş Liberal Düşüncede Politik İktisat, Takav Matbaası, Ankara
• Aktan Coşkun C. Vd. (2004), Yeni Avrupa ve Türkiye, Türk Harb-İş Sepam Yayınları, Ankara
• Barro, J. Robert (1993), Macro Economics, Fourth Edition, John Wiley&Sons, Inc., New York.
• Benlikol Sabahattin (1995), Hilal Müftüoğlu, Türk Vergi Sisteminin Avrupa Birliğine Uyumu, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 1995-36, İstanbul
• Bernardı Luigi (2003), “Tax Systems And Tax Reforms İn Europe: Rationale And Open Issues Of More Radical Reforms”, Societa İtaliana Di Economia Pubblica, Working Papers No:200/2003, Pavia March
• Bilici Nurettin, (2007), Avrupa Birliği Türkiye İlişkileri –Temel Bilgiler, İktisadi ve Mali Konular, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara. Buchanan James (1991), “Economics İn The Post-Socialist Century”, Economic Journal, Vol:101
• Buchanan James (1997), “Society And Democracy” Post-Socialist Political Economy,Carıdı, Paolo, Passerını, Paolo (2001), “The Underground Economy, TheDemand For Currency Approach And The Analysis Of Discrepancies; Some Recent European
• Experience”, Review Of Income And Wealth, Series:47, No:2, JuneCarone Giuseppe, Salomaki Aino (2001), “Reforms İn Tax-Benefit Systems İn Order
• To Increase Employment Incentives İn The Eu”, Economic Paper, (Ecfın 511- En-01), No:160, September
• Çağan Nami (1981), Aet Hukukunda Vergilendirme, Prof. Dr. Akif Erginay’a 65 İnci Yaş Armağanı, Ayrı Bası, Olgaç Matbaası, Ankara
• Çimen, Ahmet (1996), Gümrük Birliği Ve Avrupa Topluluğu Türkiye İlişkileri,Ankara
• Çomaklı, Şafak Ertan (2007), Türkiye’de Kayıtdışı Ekonomi Ve Vergisel Kayıtdışılık, Atatürk Üniversitesi Bap No:2003/295, Turhan Kitabevi, Ankara
• Çomaklı, Şafak Ertan (2003), “İkili İlişkiler Çerçevesinde Ab Ve Türkiye Bütçelerinin Ekonomi-Politik Analizi”, Ekonomi Yaz Seminerleri&Konferansları, Pamukkale Üniversitesi, Denizli
• Derdiyok Türkmen (1993), “Türkiye’nin Kayıtdışı Ekonomisinin Tahmini”, İktisat Dergisi, Mayıs, Sayı:14
• Doğan, Can, Kapuzusoğlu Tuncay (2005), Vergi Dünyası Dergisi, Sayı:283, Mart Dreher Axel, Kotsogıannıs, Christos, Mccorrıston (2005), How Do Institutions
• Affect Corruption And The Shadow Economy, Center For Economics And Business Research (Copenhagen) And Autonomous University Of Barcelona, 21 February
• Engin, İsmail (2006), Vergi Rekabeti, Spk Yayınları, No:198, Ankara
• Eyidemir, Hamza (2002), “Vergisel Yaklaşım Açısından Kayıt Dışı Ekonomiye Giriş -1”, Maliye Ve Sigorta Yorumları, Sayı:375, 1 Eylül
• Feıge, Edgar (1990), “Defining And Estimating Underground And Informal Economies:The New Institional Economics Approach”, World Develoment, Vol:, No:7
• Flemıng Matthew, Roman John Ve Farrell Graham (2000), “The Shadow Economy”, Journal Of International Affairs, 53/No:2 Spring
• Ghersı, Enrique (1997), “The Informal Economy İn Latin America”, The Cato Journal, Vol, 17, No:1, Spring/Summer
• Gıles David (1998), The Underground Economy: Minimizing The Size Of Government, University Of Victoria, Canada, March Hall, Robert Ve Taylor, John (1993), Macro Economics, Fourth Ed. W.W. Norton & Company New York
• Kandan, Sait (1966), Müşterek Pazar Memleketleri Vergi Sistemleri, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu Neşriyatı, No:1966–123,Damga Matbaası
• Kasnakoğlu, Zehra (1993), “Monetary Approach To The Measurement Of Unrecorded Economy İn Turkey”, Odtü Gelişme Dergisi, Vol:20, No:1-2
• Kepenek, Yakup Ve Yentürk, Nurhan (2000), Türkiye Ekonomisi, 10.B., Remzi Kitabevi, Yayın No:99, 0cak
• Kızılot, Şükrü (2005), “Asgari Ücretin Yüzde 70'i Yine Kesinti”, Hürriyet Gazetesi, 24 Aralık
• Kızılot, Şükrü Ve Çomaklı Şafak (2004), “Vergi Kayıp Ve Kaçakları Ve Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi Ve Boyutlarının Mevzuat Açısından İncelenmesi”, Türkiye’de Vergi Kayıp Ve Kaçakları Ve Önlenmesi Yolları, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara
• Musgrave, A.Richard Ve Musgrave B.Peggy (1989), Public Finance In Theory And Practice, Fifth Edition, Mcgraw Hill International Editions Finance Series
• Najman Boris (2003), “Development Economic Policy: How To Integrate Shadow Economy?”, Reınventing Development Conference, Instıtute Of Economic Sciences, Belgrade, 7 November
• Özsoylu, Ahmet F. (1993), “Gizli Ekonomi- Tanımı, Sebepleri Ve Türkiye’deki Boyutları”, İktisat Dergisi, Sayı:335/336, Şubat-Mart Sayar, Nihad (1961), Âmme Maliyesi, Y.Y.,
• Scheneıder, Friedrich (2005), Shadow Economies Of 145 Countries All Over The World: What Do We Really Know?, Revised Version, June
• Scheneıder Friedrich Ve Savaşan Fatih (2005), “The Size Of Shadow Economies Of Turkey And Of Her Neighbouring Countries From 1999 To 2005”, First International Conference On Business, Management And Economics, Izmir, Turkey, June 16 – 19
• Scheneıder, Friedrich (2003), “The Size And Development Of The Shadow Economies And Shadow Economy Labor Force Of 22 Trabsation And 21 Oecd Countries: What Do We Really Know?”, The Informal Economy İn The Eu Accession Countries, Editor: Boyan Belev, Center For The Study Of Democrasy, Sofia
• Scheneıder, Friedrich (2002), “Shadow Economy”, Shadow Economy Encyclopedia, June
• Scheneıder, Friedrich, Kırchler Erich, Macıejovsky Boris (2001), "Social Representations On Tax Avoidance, Tax Evasion And Tax Flight: Do Legal Differences Matter?”, Johannes Kepler University Of Linz Working Paper No:0104, March
• Scheneıder, Friedrich (2000), “Dimensions Of The Shadow Economy”, The Independent Review, Vol:V, N:1, Summer
• Sennholz, Hans (2003), The Underground Economy, Ludwig Von Mises Institue, Online Edition Copyright Straub Stephane (2003), Informal Sector: The Credit Market Channel, Michigan
• State University And University Of Edingburgh, 16 May Şenyüz, Doğan (2003), Türk Vergi Sistemi, Dokuzuncu Baskı, Ezgi Kitabevi, Bursa,
• Temel Adil, Şimşek Ayşegül Ve Yazıcı Kuddusi (1994), Kayıtdışı Ekonomi, Tanımı, Tespit Yöntemleri Ve Türk Ekonomisindeki Büyüklüğü, Dpt Yayınları, Ankara
• Özelmas Ekrem (1974), Ortak Pazar Türkiye İlişkileri, İ.İ.T.İ.A. Türkiye Ekonomisi Enstitüsü Yayınları, No:4, İstanbul
• Vogelaar T.H.W. (1970), Tax Harmonization İn The European Community, Common Market Law Review, Vol.7, Vostroknutova, Ekaterina (2003), “Shadow Economy, Rent Seeking Activities And
• Perils Of Reinforcement Of The Rule Of Law”, William Davidson Institute, Working Paper Number:578, Michigan 48109-1234, U.S.A., June
• Yamak, Nebiye (1996), “Türkiye'de Kayıtdışı Ekonominin Büyüklüğü”, İşletme Ve Finans, Sayı:126
• Yereli Ahmet Burçin Ve Karadeniz Oğuz (2004), “Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdamın Vergi Kayıp Ve Kaçakları Üzerine Etkisi”, Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları, Önlenmesi Yolları, 19. Maliye Sempozyumu Uludağ Üniversitesi, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara, Mayıs.
• The Underground Economy (Global Evidence of Its Size and Impact) (1997), Editors:
• Owen LIPPERT and Michael WALKER, The Fraser Institute, Vancouver, British Columbia, Canada Confederation of British Industry (1968), Taxation in Western Europe (Batı Avrupa’da
• Vergileme), (Çev:Ahmet Rasim DURU), İstanbul Sanayi Odası, İstanbul Transparency International (2004), Global Corruption Report, Pluto Press, London,
• Official Journal of the European Communities (OJEC) No.L.331 of 27 December 1977
• Official Journal of the European Communities (OJEC) No.L.336 of 27 December 1977
• Report on the Scope for Convergence of Tax Systems in the Community (1980), Bulletin of the European Communities (BEC), Supplement 1/80, 26.3.1980.
• Communication from the Commission to the Council and to the European Parliament. Community Action to Combat International Tax Evasion and Avoidance, COM
• Commision of the European Communities(1991), Tax Law and Crossborder Cooperation Between Companies, European File, Office for Official Publications of the European Communities, 1-2/91, Luxembourg, January Lüksembourg Jobs Summit, European Employment Strategy(EES), November 1997 Commission of The European Communities, The Fight Against Fraud, 1989, 1990, 1991 ve devam eden yıllara ait çalışma raporları
• Report Of The European Anti Fraud Offıce; Activity report for the period; 1999-2000, 2000-2001
• Fourth Activity Report (for the year ending June) 2003
• Supplementary Activity Report for the Year 2004
• Fifth Activity Report for the year ending June 2004
• Negotiating Framework Principles (NFP) Governing The Negotiations, 3 Ekim 2005
• Commission of the European Communities (CEC), 1998 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 1998, Brussels
• Commission of the European Communities(CEC), 1999 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 1999, Brussels
• Commission of the European Communities(CEC), 2000 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 2000, Brussels
• Commission of the European Communities(CEC), 2001 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 2001, Brussels
• Commission of the European Communities(CEC), 2002 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 2002, Brussels
• Commission of the European Communities(CEC), 2003 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 2003, Brussels
• Commission of the European Communities(CEC), 2004 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 2004, Brussels
• Commission of the European Communities(CEC), 2005 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, November 2005, Brussels
• T.C.Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (2003), 2002 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı, 14 Ekim