ALGILANAN ÖRGÜT İKLİMİNİN ETİK OLMAYAN DAVRANIŞLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2011, Cilt: 25 Sayı: 2, 103 - 122, 08.07.2011

Mustafa Büte

Öz

Bu araştırmanın temel amacı; algılanan örgüt iklimi türlerinin etik
olmayan davranışlar üzerindeki etkilerini tespit etmektir. Söz konusu
araştırmada üç boyutta incelenen örgüt ikliminin (yapı ve açıklık, kişiler arası
ilişkiler, çalışma ortamı ve risk), dört grupta incelenen etik olmayan davranışlar
(görevin kötüye kullanımı, dürüst olmama, kişiler arası olumsuz ilişkiler ve
güvensizlik ve saygısızlık) üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Araştırmada iki
model geliştirilmiştir. Birinci modelde algılanan örgüt ikliminin sırasıyla kişiler
arası olumsuz ilişkiler ve güvensizlik (R2=0.453), görevin kötüye kullanımı
(R2=0.212), saygısızlık (R2=0.197) ve dürüst olmama (R2=0.017) üzerinde etkili
olduğu belirlenmiştir. İkinci modelde ise, etik olmayan davranışlara neden olan
örgüt iklimi türlerinin de sırasıyla kişiler arası ilişkiler (R2=0.385), yapı ve
açıklık (R2=0.245) ve çalışma ortamı ve risk (R2=0.111) üzerinde olduğu ortaya
çıkmıştır.
Sonuç olarak algılanan olumsuz örgüt ikliminin örgütlerdeki etik
olmayan davranışların önemli nedenlerinden biri olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Etik iklim, Örgüt iklimi, Etik olmayan davranışlar

Kaynakça

• Acar, A. Gökhan, (2000), Etik değerlerin kurumsallaştırılması üzerine bir araştırma, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul-2000.
• Aydın, İ. Pehlivan (2001), Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, 2. Baskı, Pegem Yayıncılık, İstanbul, Şubat-2001.
• Baransel, Ş. Küçük (1996), İletişim Kalitesi ile Örgüt İklimi, Örgüte Bağlılık ve İşi Terk Etme Niyeti Arasındaki İlişkiler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE.
• Barnett, T. ve E. Schubert. (2002). “Perceptions of The Ethical Work Climate And Covenantal Relationships”. Journal Of Business Ethics. 36, 279- 290.
• Başaran, İ. Ethem (1991), Örgütsel Davranış: İnsanın Üretim Gücü, Ankara, Gül Yayınevi.
• Berkman, U., (1983), “Az Gelişmiş Ülkelerde Kamu Yönetiminde Yolsuzluk ve Rüşvet”, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Yayın No:203, Ankara, 105.
• Bottorf, Dean L. (1997), How Ethics Can Improve Business Success? Quality Progress Milwoukee, 30, 57-60.
• Cullen, J.B, B. Victor ve J.W. Bronson. (1993). The Ethical Climate Questionnaire: An Assessment Of Its Developement And Validity. Psychological Reports, 73, 667-674.
• Dinçer, Ömer (1996), Stratejik Yönetim, 3.Baskı, İstanbul.
• Doğan, Çise (2009), Örgüt İkliminin İş Tatmini Üzerine Etkisi: Bir Uygulama, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul-2009.
• Dönertaş, F. Can. (2008), Etik İklimin Kuruma Güven Üzerindeki Etkisi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul-2008.
• Ekin, Serap ve Tezölmez, Hande S. (1999), Business Ethics in Turkey: An Empirical Investigation with Special Emphasis on Gender, Journal of Business Ethics, 18, 17-34.
• Engel, J.F., Blackwell, R.D. and Miniard, P.W. (1995). Consumer Behavior, USA, The Dryden Press.
• Griffin, Ricky. W. ve Ebert Ronald J. (1999), Business, Upper Saddle River, New Jersey: Prince Hall International Inc.
• Gül, Hasan (2006), “Etik Dışı Davranışlar ve Ussallaştırılması: Devlet Hastanelerinde Bir Uygulama”, Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, Sayı 10, Yıl 9, Haziran 2006.
• Haller, Gilmer Von. (1971), Industrial and Organizational Psychology, New York, 1971, s.27.
• Köknel, Ö., (1996), Bireysel ve Toplumsal Şiddet, Altın Kitaplar, İstanbul, 217- 218.
• Keleş, Özlem (2008), Örgüt İklimi Boyutlarının Çalışanların Güçlendirme Algılarıyla İlişkilerinin Değerlendirilmesi: Bir Araştırma, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Lamberton, L. ve Minor, H. L., (1995), Çeviren: İnayet Pehlivan, Human Relations: Strategies for Success, Irwin Rirror Press, Chicago, 334.
• Litwin G. H. ve Stringer R. A., (1974), Motivation and Organizational Climate, 3rd Edition, Harvard University Press, Boston.
• McHugh, Francis P. (1992), İş Ahlâkı, Çev. TÜSİAD, TÜSİAD Yayınları, İstanbul, 1992.
• Özdemir, Fatih (2006), Örgütsel İklimin İş Tatmin Düzeyine Etkisi: Tekstil Sektöründe Bir Araştırma, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adana-2006.
• Özdevecioğlu, M. ve Aksoy, M. S., (2005), “Organizasyonlarda Sabotaj: Türleri, Amaçları, Hedefleri ve Yönetimi”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C:6, S:1, 95-109.
• Özgener Şevki, (2004), İş Ahlakının Temelleri - Yönetsel Bir Yaklaşım, Nobel Yayınları, Ankara.
• Parboteeah, K.P., J.B. Cullen, B. Victor, T. Sakano.(2005). National Culture And Ethical Climates: AComparison Of U.S. And Japanese Accounting Firms. Management International Review. 45.4, 459-481.
• Savran, Güzin. (2007), Etik İklim ve Tükenmişlik Sendromunun Kalite Yönetim Sistemleri Üzerine Etkileri: Bir Laboratuar Uygulaması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir-2007.
• Schneider B ve Rentsch J. (1988) “Managing climates and cultures: a future perspective, in futures of organizations.” In: Hage J, editor. Lexington, MA: Lexington Books, 1988. ss.181– 200.
• Topçu, Demet. (2006), İnsan Kaynakları Uygulamaları, Örgüt İklimi ve İş Tatmini Arasındaki İlişkiler: Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama, Gebze Yüksek Teknoloji EnstitüsüSosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gebze-2006.
• Töre, Esra (2006), The Effect Of Organizational Climate And Organizational Commitment On Unethical Behavior At Work, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul-2006.
• Victor, B. ve J.B. Cullen. (1988). “The Organizational Bases of Ethical Work Climate”. Administrative Science Quarterly, 33.1, 101-125.
• Weiss, J. W., (1998), Business Ethics, A Stakeholder and Issues Management Approach, 2.Ed., The Dryden Press.
• Wimbush, James C., ve Shepard, Jon M., (1994), “Toward an Understanding of Ethical Climate, Its Relationship to Ethical Behavior and Supervisory Influence”, Journal of Business Ethics, 1994, s.637 -647.
• Wimbush, C. James, Shepard M. Jon ve Markham E. Steven, (1997), “An Empirical Examination of The Multidimensionality of Ethical Climate in Organizations”, Journal of Business Ethics, s.67.
• Zehir, Cemal., Elçi, M., Savi, F., (2003), Ethical Climate’s Relationship To Job Satisfaction, Organizational Commitment, and Turnover Intention), 1st International Business and Professional Ethics Congress of Turkey, Hacettepe, Ankara.