Büyük Selçuklular ve Irak Selçukluları Döneminde Dîvân-ı İşrâf / Dîvân-ı İşrâf in Great Seljuks’ and Iraq Seljuks’ Times

Year 2016, Volume: 20 Issue: 4, 1623 - 1634, 31.12.2016

Özgür Tokan

Abstract

Bu çalışmada, tarihteki en büyük Türk imparatorluklarından birisi olan Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile bu imparatorluğa bağlı olarak kurulan Irak Selçukluları’nın sivil teşkilâtında önemli bir yeri olan Dîvân-ı İşrâf incelenmiştir. Dîvân-ı İşrâf, söz konusu dönemde, bugünkü anlamda Bakanlar Kurulu diyebileceğimiz ve neredeyse bütün devlet işlerinin görüşülüp karar bağlandığı Dîvân-ı Âlâ’nın alt şubelerinden birisidir. Bu dîvânın reisliğini sultan tarafından tayin edilen ve müşrîf unvanını kullanan devlet adamları yapmıştır. Bununla birlikte müşrîfin olmadığı zamanlar ona vekâlet eden bir kişi de dâhil olmak üzere bu dîvânda pekçok görevli yer almıştır. Umumî görevinin devletin malî işlerini, gelir ve giderlerine ait her tür belgeyi, bu işlerle ilgilenen kurumlarını kontrol etmek olduğu anlaşılan bu dîvân, mezkûr dönemde ayrıca bir casusluk birimi/istihbarat dairesi gibi çalışmıştır. Bu yüzdendir ki, bu dîvândaki görevliler kendilerine güvenilen, sır tutabilen kişiler arasından seçilmişlerdir.

Anahtar Kelimler: Selçuklular, Türkler, Dîvân, Dîvân-ı İşrâf, Müşrîf.  

Abstract: This study examines Dîvân-ı İşrâf which has a great importance in civil organization of one of the greatest Turkish Empires Great Seljuk Empire and Iraq Seljuk Empire related to Great Seljuks. Dîvân-ı İşrâf was one of the sections of Dîvân-ı Âlâ, the cabinet in contemporary sense, where almost all government issues were handled and decided.  The headman of the council was a statesman with müşrif title and was appointed by the sultan. Besides, when müşrif is not around, including a deputy, there were many attendants in the council. The council which was designed to control documents and institutions related to financial affairs, incomes and spending also operated as an intelligence service in aforesaid times.  Because of this reason, people who worked there were chosen among confidential and secretive ones.

Keywords: Seljuks, Turks, Dîvân, Dîvân-ı İşrâf, Müşrîf. 

Makale Geliş Tarihi: 29.01.2016

Makale Kabul Tarihi: 23.12.2016