URARTU KRALLIĞI’NIN DOĞU KARADENİZ İLİŞKİLERİNDE DİAUEHİ ÜLKESİNİN ROLÜ

Year 2006, Volume: 7 Issue: 1, 95 - 111, 18.02.2010

Süleyman Çiğdem

Abstract

Urartu yazıtlarında geçen Diauehi Ülkesi, Urartu-Doğu Karadeniz ilişkilerinde önemli bir yer tutmaktadır. Diauehi Ülkesi, bu iki bölge arasında
gerçekleştirilen siyasi ve ekonomik ilişkilerde bir köprü olma görevini üstlenmiştir.

Keywords

Urartu Krallığı, Diauehi Ülkesi

References

• A. Işık, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Ankara, 2001.
• A. Sagona-C.Sagona, Archaeology at the Near-East Anatolian Frontier, I An Historical Geography and a Field Survey of the Bayburt Province, Ancient Near Eastern Studies Suplement 14 Louvain-Paris- Dudley, MA, 2004.
• A.Bryer-D.Winfeld, The Byzantine Monument and Topography of the Pontos Vol.1–2, Washington D.C, 1985.
• A.Ceylan, Sarıkamış Tarihi ve Arkeolojik Araştırmalar, Erzurum, 2001.
• A.Çilingiroğlu, Urartu Tarihi, Bornova, 1994.
• ………….., Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir, 1997.
• A.Çilingiroğlu, Urartu ve Kuzey Suriye Siyasal ve Kültürel İlişkiler, İzmir, 1984.
• ………….., “Diauehi’de Bir Urartu Kalesi: Umudum tepe(Kalortepe)”, An Ar VIII, 191–194, 1980.
• A.Parker, “Northeastern Anatolia: on the periphery of empires” AS 49, Anatolian Iron Ages 4 (Ed.A. Çilingiroğlu-R.J.Matthews),133–142, 1999.
• AfO; Archiv für Orientforschung, Berlin-Graz.
• An Ar; Anadolu Araştırmaları Dergisi, İstanbul.
• AS; Anatolian Studies, London.
• B.B. Piotrovskii, Urartu: The Kingdom of Van and its Art, London, 1967.
• C.A.Burney-D.Lang, Peoples of the Hills Ancient Ararat and Caucasus, New York-Washington, 1972.
• C.W.Ryan, A Guide to The Known Minerals of Turkey, Ankara, 1954.
• CAH; Cambridge Ancient History, Cambridge.
• D.J.G. Slattery, “Urartu and the Black Sea Colonies: An Economic Perspective” Al-Rafiadan VIII/1987, 1–30, 1987.
• E.Herzfeld, The Persian Empire Studies in Geography and Ethnograpy of Ancient Near East, Wiesbaden, 1968.
• F.W.König, Handbuch der Chaldischen Inschriften I-II. AfO Beiheft 8, Graz 1955-1957.
• G. Uslu Akagün, Gümüşhane Çevresinin Tarihi ve Sanat Eserleri(1969– 1971), İstanbul, 1980
• G.A. Melikisvili, “Diauehi” VDI 34/4, 1950, 26–42, 1950.
• H.F. Rusell, “Shalmaneser’s Campaign to Urartu in 856 B.C. and the Historical Geography of Eastern Anatolia According to the Assiyrian Sources” AS 34, 171–201, 1984.
• H.Özkorucuklu, “Aydıntepe Yeraltı Kenti 1989–1990 Çalışmaları” II. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (1991), Ankara, 233–253, 1992.
• H.Özkorucuklu-S.Yaylalı, “Aydıntepe Mezarlıktepe Kazısı” III. Müze Kurtarma Kazıları Semineri (1992), Ankara, 103–127, 1993.
• I.M. Diakonoff-S.M.Kashkai, Geographical Names According to Urartian Texts, Repertoire Geographique des Textes Cuneiformes IX, Wiesbaden, 1981. Iraq, London.
• J.Garstang-O.R.Gurney, The Geography of The Hittite Empire, London, 1959.
• J.M.Balcer, Sparda by the Bitter Sea Imperial Interaction in Western Anatolia, Chico, California,1984
• J.Yakar, Ethnoarchaeology of Anatolia Rural Socio-Economy in the Bronze and Iron Ages, Jerusalem, 2000.
• K.Köroğlu, “The Transition from Bronze Age to Iron Age in Eastern Anatolia” Identifying Changes: The Transition from Bronze age to ıron ages in Anatolia and its Neighbouring Regions Proceedings of the International Workshop İstanbul, Nowember 8-9,2002 (Ed. B.Fischer- H.Genz-E.Jean-K.Köroğlu) 231-244, 2003.
• ………….., “Urartu Krallığı’nın Kuzey yayılımı ve Qulha Ülkesinin Tarihi Coğrafyası” Belleten LXIV/241 (2000), 717–747, 2000.
• Ksenophon ; Anabasis (Çev.H.Örs) İstanbul, 1962.
• M. McConchie, Archaeology at The North-East Anatolian Fronter, V Iron Technology and Iron-making Communiities of the First Millennium BC, Ancient Near Eastern Studies Supplement 13, Louvain-Paris- Dudley, 2004.
• M. Özsait, “İlkçağ Tarihinde Trabzon ve Çevresi” Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri(6–8 Kasım 1998), Trabzon, 35–46, 2000.
• M. Pehlivan, “Başlangıçtan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Bayburt veYöresi” Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu(23–25 Mayıs 1988), Ankara, 327–345, 1994.
• ………….., Hayaşa (M.Ö. XV-XII. Yüzyıllarda Kuzey-Doğu Anadolu), Erzurum, 1991b. …………..,
• Daya(e)ni/Diau(e)hi (Uruatri-Nairi Konfederasyonları
• Döneminden Urartu’nun Yıkılışına Kadar), Erzurum, 1991a.
• M.Chain, The Kingdom of Armenia, London, New York, Sydney, 1987.
• M.Işıklı, “M.Ö. I.Bin Yılda Erzurum Bölgesi: Arkeolojik ve Yazılı Kayıtlar Işığında “Diauehi Krallığı” A.Ü. Güzel sanatlar Enstitüsü Dergisi 6/2000, 49–72, 2000.
• M.Salvini, Nairi e Ur(u)atri Contributa alla Storia della Formaziona del regno di Urartu, Roma, 1967.
• M.T. Tarhan, “Urartu Devleti’nin Yapısal Karakteri” IX. Türk Tarih Kongresi I, Anakara, 285–301, 1986.
• M.Van Loon, “The Place of Urartu in First-Millennium B.C. Trade” Iraq 39, 229–231, 1977.
• MTA, Enstitüsünce Bilinen Türkiye Yeraltı Kaynakları Envanteri, No 168 (Haz. G. Budanur),Ankara, 1977.
• MTA, Türkiye Maden Envanteri (İllere Göre), Ankara, 1980.
• MTA; Maden Tetkik Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• N.Adontz, Histoire d’Armenie, Paris, 1964
• N.H.Gale-Z.A.Stos-Gale-R.Gilmore, “Alloy Types and Copper Sources of Anatolian Copper Alloy Artifacts” AS 35, 143–173, 1985.
• O.Belli, “Doğu Anadolu’da Saptanan Obsidyen Yatakları ve Atölyeleri” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. O. Belli), İstanbul,301–307.
• ………….., “Doğu Anadolu’da Urartu Yol Şebekesinin Araştırılması” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. O. Belli), İstanbul, 409–414.
• ………….., “Dünyanın En Büyük Hidrolik Uygarlığı Urartular” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed. O. Belli), İstanbul,394–402.
• ………….., “Eskiçağ Dünyasının En Büyük Madenci Krallığı: Urartular” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (Ed.O. Belli), İstanbul, 371–378.
• ………….., “Ore Deposits and Mining in Eastern Anatolia in the Urartian Period: Silver, Copper and Iron” Urartu A Metalworking Center in the Frist Millennium B.C.E. (Ed. By R.Merhav), Jerusalem, 16–41.
• ………….., “Research on Tin Deposits in Anatolia” İstanbul University’s Contributions to Archaeology in Turkey (1932–2002), (Ed.O. Belli), İstanbul, 320–325.
• ………….., “Urartu Krallığı ile Kars ve Güney Kafkasya Bölgesi Arasındaki Siyasal ve Kültürel İlişkiler” Serhat Kültür, 4, 18–23.
• ………….., Anadolu’da Kalay ve Bronzun Tarihçesi, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Antalya.
• ………….., “Demir Çağda Doğu Anadolu Bölgesinde Demir Metalurjisi” Anadolu Demir Çağları I, (Ed. A.Çlingiroğlu), İzmir, 89–107, 1984
• O.Belli-A.Ceylan, “Kuzeydoğu Anadolu’da Bir Tunç Çağı ve Urartu Kalesi: Yoğunhasan” Tüba-Ar 5, 119–142, 2002.
• O.Belli-E.Konyar, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erken Demir Çağı Kale ve Nekropolleri/Early Iron Age Fortresses and Necropolises in East Anatolia, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2003.
• O.Belli-G.Kayaoğlu, Trabzon’da Türk Bakırcılık Sanatının Tarihsel Gelişimi/ The Historical Development of Coppersmithing in Trabzon, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2002.
• O.San, “Urartu Siyasal Tarihinde Diauehi Krallığı” OLBA III/2000, 19–28, 2000
• OLBA; Mersin Üniversitesi Kilikya Arkeolojisini Araştırma Merkezi, Mersin.
• P.E. Zimansky, Ecology and Empire: The Structure of The Urartian State, Chicago-Illinois, 1985.
• P.S. de Jesus, “ Metal Resources in Ancient Anatolia” AS 28, 97–102, 1978.
• R.D.Barnett, “Urartu” CAH 3/1 Cambridge, 314–321, 1984
• ………….., “Ancient Oriental Influences on Archaic Greece” The Aegen and Near East (Ed. S.Weinberg) New York, 1956.
• R.J.Forbes, Metallurgy in Antiquity A Notebook for Archaeologists and Technologists, Leiden, 1950.
• R-B.Wartke,Urartu Das Reich am Ararat, Mainz am Rhein, 1998.
• S. Tozlu, “Gümüşhane Madenleri” Kültür Vadisi Gümüşhane 9, 4–6, 1996.
• S.Çiğdem-H.Özkan-H.Yurttaş, “2003 Yılı Gümüşhane Yüzey Araştırması” 22. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1, Ankara, 285–300, 2004.
• ………….., “ 2002 Yılı Gümüşhane ve Bayburt İlleri Yüzey Araştırması” 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2, Ankara, 167–178, 2003.
• T.A.Sinclair, Eastern Turkey an Archaeological Survey Vol.II, London, 1989.
• T.B.Forbes, Urartian Architecture, Oxford, 1983.
• T.Özgüç, Altıntepe Mimarlık Anıtları ve Duvar Resimleri, Ankara, 1966.
• TKU; W.Kleis-H.Hauptmann, Topographische Karte von Urartu Verzeich nis der Fundorte and Bibliographie, Berlin, 1976.
• Tüba-Ar; Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, Ankara.
• UKN; G.A. Melikisvili, Uraratskie Klinoobraznye Nadpisi, Moskova,1960.
• V.Sevin, “Demir Çağında Anadolu-Batı İlişkileri” Zafer Taşlıklıoğlu Armanı I, (Yay. Haz. N.Başgelen, G.Çelgin, V.Çelgin) İstanbul, 113– 121, 1999.
• ………….., Urartu Krallığının Tarihsel ve Kültürel Gelişimi (M.Ö. 9. Yüzyılın Son Çeyreğinden M.Ö. 8. Yüzyılın İlk Çeyreğine Kadar) (Bas. Dok. Tezi), İstanbul, 1979.
• VDI; Vestnik Drevnei Istori, Moskova.