Lema‘ât Tercümesinin Nüshaları Üzerine

Year 2020, Volume: 24 Issue: 2, 727 - 748, 21.06.2020

Hüsna Kotan

Abstract

Fars edebiyatının sûfi şairlerinden olan Fahreddı̂n Irâkı̂, Hemedan’da dünyaya gelmiştir. Bilgili ve kültürlü bir aile ortamında yetişen şair erken yaşlarda eğitime başlamış on yedi yaşına geldiğinde ise naklî ve aklî ilimlerde icazet alarak Şehristân medresesinde ders vermiştir. Medreseye gelen Kalenderî dervişlerin söylediği şiirlerin etkisinde kalarak burada ders vermeyi bırakan Irâkı̂, Hemedan’dan ayrılmış ve gezgin bir derviş olarak Fars ve Hint topraklarına seyahatlerde bulunmuş daha sonra ise Anadolu’ya gelmiştir. Burada İbn Arabi ekolünden iki önemli sûfî olan Sadreddı̂n Konevı̂ ve Mevlânâ Celâleddı̂n-i Rûmı̂ ile tanışmıştır. Fahreddı̂n Irâkı̂, Konevı̂’nin Fusûsu’l-Hikem ve Fütûhât-ı Mekkiyye derslerine iştirâk ederek dinlediklerinden hareketle Lema‘ât adlı eserini kaleme almış ve Konevı̂’ye takdim etmiştir. Fars dilinde yazılan Lema‘ât gerek yazıldığı dönemde gerekse yüzyıllar sonra Anadolu’da büyük bir etki uyandırmış, bu tesir sonucunda eser üzerine birçok şerh yapılmıştır. Lema‘ât üzerine yapılan tercümelerin en önemlilerinden biri de Hacı Bayram Velî’nin isteği üzerine müridi İnce Bedrettin tarafından yapılmış olanıdır. Eserin Türkiye kütüphanelerinde çeşitli müellifler tarafından kaleme alınmış birçok nüshası bulunmaktadır. Çalışmamızda dört tanesi İstanbul Atatürk Kitaplığında, iki tanesi İstanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Manisa İl Halk Kütüphanesinde, İstanbul Millet Kütüphanesinde, Bursa İnebey Yazma Eserler Kütüphanesinde, İzmir Milli Kütüphanesinde, Ankara Milli Kütüphanesinde ve İstanbul Koç Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesinde kayıtlı olan toplam on iki nüsha bünyesinde barındırdığı özellikleri ile tanıtılacaktır.

Keywords

Lema‘ât, tercüme, nüsha, şerh

A Study On The Copıes Of The Translatıon Of La’maat

Abstract

Fahreddin Iraki, one of the Sufi poets of Persian literature, was born in Hamedan. The poet, who grew up in a learned and intellectual family, started his education at an early age and when he was seventeen years old, he took courses in traditional and scientific knowledge and gave lectures in Şehristan madrasah. Iraki, who stopped teaching under the influence of poems dictated by Kalenderi dervishes who came to the madrasah, left Hamedan and traveled to Persian and Indian as a voyager dervish, then came to Anatolia. Here, he met Sadreddin Konevi and Mevlana Jalaluddin Rumis who are two important Sufis from the school of Ibn Arabi. Attending Fususu’l- Hikem and Fütühat-ı Mekkiye lectures given by Konevi Fahreddin Irakıi wrote La’maat which is based on these lectures, and presented it to Konevi. The La’maat had a significant impact on Turkish literature as well as Persian literature, and as a result of this impact, many commentaries were made on the work. One of the most important translators of La’maat is Ince Badr al-Din who translated it upon the request of Haji Bayram Veli. There are many copies of this work in Turkish libraries translated by various authors. In this study, it is aimed to introduce twelve copies of this work with their important features, four of them in Istanbul Atatürk Library, two of them in İstanbul Süleymaniye Manuscript Library, and one in Manisa Provincial Public Library, İstanbul Millet Library, Bursa İnebey Manuscript Library, İzmir National Library, Ankara National Library and Istanbul Koç University Manuscript Library.

Keywords

La’maat, translation, copy, commentary

References

• Alkan, E. (2013). “Hacı Bayrâm-ı Velî’nin İsteğiyle Yapılan Bir Tercüme: İnce Bedrettin ve Tercüme-i Lemaât’ı”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 31, 57-73.
• Arabî, İ. (2015). Fütûhât-ı Mekkiyye - Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. (Tercüme Eden Ekrem Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Ateş, A. (1968). İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Azamat, N. (1996). “Hacı Bayrâm-ı Velî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. XIV. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 442-447.
• Bilgin, O. (1995). “Fahreddîn-i Irâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 84-86.
• Cebecioğlu, E. (1989). Hacı Bayram Velî ve Tasavvuf Felsefesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kelam ve İslâm Felsefesi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Cengiz, M. (2016). “Bayramî Muhitlerde Vahdet-i Vücûd Düşüncesinin İşlendiği Bazı Eserler”, Uluslararası Hacı Bayram Velî Sempozyumu I-II. (ed. Ahmet Cahit Haksever). Ankara: Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği, 187-200.
• Çağlayan Esen, P. S. (2017). Fahreddîn-i Irâkî Divan’ında Kelime ve Cümle Bilgisi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fars Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum.
• Güzel, A. (2012). Dinî Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Irâkî, F. (1391 hş.) Dîvân-i Irâkî, (nşr. Ekber Hâni-yi Cezenî), Tahran.
• Irâkî, F. (1377 hş.). Kullîyât-i Şeyh Fahreddîn İbrâhîm-i Hemedânî, (nşr. Sâid-i Nefîsî), Tahran.
• Irâkî, F. (2011). Lemaât Aşka ve Aşıklara Dair. (Çev. Ahmed Avni Konuk). İstanbul: Harf Yayınevi.
• Irâkî, F. (2017). Lemaât. (Haz. Hanifi Vural). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kâşânî, A. (2004). Tasavvuf Sözlüğü. (Çev. Ekrem Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Mollamehmetoğlu, C. (2014). Fahruddîn-i Irâkî’nin Tasavvufî Istılahları ve Dîvân-ı Kebîr’den Şahit Beyitler. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kırıkkale.
• Muhteşem, N. (1372 hş.) Mecmua-i Âsâr-i Fahruddin-i Irâkî. Tahran.
• Parlatır, İ. (2014). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• Safâ, Z. (2005). İran Edebiyatı Tarihi. C. II. (Çev. Hasan Almaz). Ankara: Nüsha Yayınları.