CEMAL SÂFÎ'NİN TEK HECE ŞİİRİ ÜZERİNE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR OKUMA DENEMESİ

Year 2016, Issue: 57, 1743 - 1755, 15.09.2016

Abdulkadir Bayram

https://doi.org/10.14222/Turkiyat1613

Abstract

Metin çözümlemeleri, tahlil çalışmaları yıllardır genellikle iki farklı bakış açısı üzerinden değerlendirilmektedir. Birincisi metin yazarının yaşadığı ortam ve büyüdüğü ortam, başından geçenler, yazarın çevresi, ailesi, yaşadığı zamanın siyasi ve sosyal olayları, metni oluşturduğu tarihe göre yazarın yaşı gibi kriterler göz önünde bulundurularak yapılan tahlildir. İkincisi ise metin merkezli yaklaşımla yapılan tahlildir. Bu yaklaşımda göz önüne alınan, haricî unsurlar değildir. Metin merkeze alınır. Göstergebilimsel çözümleme yöntemi de metin merkezlidir. Bu yöntemde metindeki göstergeler (kelime ya da cümle), bu göstergelerin ifade ettiği göndergeler, metnin genel akışı, izotopik ve dizgesel yapı, seslerin kullanımı, bazen noktalama işaretleri bile göz önünde bulundurulur. Bunlar tek tek gösterge olarak ele alınır. Metnin “anlam haritası” ortaya çıkarılarak derin yapıya ulaşmak amaçlanır. Roland Barthes, Algirdas Julien Greimas, Vladimir Propp gibi göstergebilimciler metinleri çözümlemek için çeşitli yöntemler geliştirmişlerdir. Bazı göstergebilimciler metin türlerinde genel eksenler oluşturup bu ekseni bütün metinlere uygulamayı amaçlamıştır. Bazıları ise her metni kendi içinde değerlendirip metnin kendine özgü yapısıyla ilgili değerlendirme yapmış ve her metnin kendine ait olan derin yapısını göstergebilimsel çözümlemeyle ortaya çıkarmaya çalışmışlardır.
Bu makalede Cemal Sâfi’nin “Tek Hece” adlı şiiri göstergebilimsel çözümleme yöntemlerinin ışığında incelenmeye çalışılmıştır. Metnin yüzeysel anlamının dışında derin yapısındaki anlamlara ulaşılması amacıyla göstergebilimsel bir okuma denemesinde bulunulmuştur. Göstergeler, izotopiler (yerdeşlikler), dizgesel yapı ve bağlamlar açığa çıkarılarak metinde bulunan anlam haritaları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Keywords

anahtar niteliği taşır

References

• Barthes, R. (2014).Göstergebilimsel serüven. (çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kıran, Z. ve Kıran, A. (2006). Dilbilimine giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Pala, İ. (2004). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Rifat, M. (2014). Göstergebilimin ABC'si. İstanbul: Say Yayınları.
• Sâfi, C. (2010). Ya evde yoksan. Ankara: Büyük Harf Yayınları.
• Saussure, F. D. (1998). Genel dilbilim dersleri. (çev. Berke Vardar). İstanbul Multilingual Yayınları.
• Sayın, Ö. (2014). Göstergebilim ve sosyoloji. Ankara: Anı Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2005). Ankara: TDK Yayınları.
• Uçan, H. (2006). Yazınsal eleştiri ve göstergebilim. Ankara: Hece Yayınları.
• Uçan, H. (2013). Dilbilim göstergebilim ve edebiyat eğitimi. Ankara: Hece Yayınları.