“93 HARBİ” (1877-1878 OSMANLI-RUS SAVAŞI)’NDEN SONRA ESKİŞEHİR’E YERLEŞTİRİLEN GÖÇMENLER

Year 2006, Volume: 12 Issue: 29, 267 - 278, 28.02.2010

Hakkı Yazıcı Muammer Demirel Hakkı Yazıcı Muammer Demirel

Abstract

Anadolu’ya siyasi nedenli zoraki göçler 18. yüzyılda başlamış
ve 19. yüzyılda hızlanarak devam etmiştir. Kırım, Kafkasya ve
Rumeli’den gelen bu hacimli göçler, siyasi-dini nedenlerden olup
hemen hemen tümü Müslümanları kapsamaktadır.
Kırım Savaşı (1853-1856) ile hız kazanan göçler “93 Harbi”
(1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)’nden sonra daha da yoğunluk
kazanmıştır. Bu savaş sırasında Rusya, gerek Kırım bölgesinde
gerekse Kafkaslarda Müslüman halka baskıyı artırdığı gibi,
baskıya rağmen göç etmeyenleri de zorla yerlerinden çıkararak
deniz ve kara yoluyla Anadolu’ya sürgün etmiştir. Balkanlardan da
yine baskı ve zorlamalarla on binlerce Türk nüfus Anadolu’ya
akmıştır.
19. yüzyılda savaşlar ve diğer nedenlerden dolayı Anadolu
Türk nüfusu devamlı azalma göstermekteydi. Özellikle erkek
nüfusun azalması üretimi olumsuz etkilediği gibi savaşacak insan
gücünü de azaltmaktaydı. Göçmenler azalan Anadolu nüfusunu
takviye etmekteydi. Bu nedenle Osmanlı Devleti de gelen
göçmenleri iyi karşılayıp tüm ihtiyaçlarını karşılamak sureti ile
Anadolu’ya yerleştiriyordu. Bu yerleştirme politikasının altında
ekonomi ve savaşacak insan gücü oluşturma isteğinin yanında artık
Anadolu’nun Türk’ün son vatanı alacağının anlaşılmış olmasından
dolayı Türk nüfusu çoğaltma isteği de yatmaktadır.
Gelen göçmenleri yerleştirmek için kurulmuş olan Muhacirin
Komusyonu gelenlerin özellikleri ve isteklerini dikkate alarak
yerleştirmeyi yapmıştır. En yoğun yerleştirmelerin yapıldığı
yerlerin başında Orta Anadolu gelmektedir.
93 Harbi’nden İmparatorluğun sonuna hatta Cumhuriyet
devrinde de Eskişehir bölgesine Kırım, Kafkaslar ve Balkanlar’dan
gelen çok sayıda göçmen gelmiştir. Eskişehir’e gelenler hayvan
yetiştiriciliği ve tarım gibi alanlardaki becerilerine göre ova veya
daha yüksek yerlere yerleştirilmişlerdir. Zanaatkar olanlar ise şehir
ve kasabalara iskân edilmiştir.
Devlet göçmenlerin her türlü ihtiyaçlarını karşıladığı gibi
zaman zaman göçmenlere yönelik yerli halkın tepkilerine karşı da
tedbirler almıştır.
Osmanlı Devleti, bunlarla ilgili kayıtları ayrıntılı bir şekilde
tutmuş ve yerleştirilen göçmenler için oluşturulan yeni yerleşim
yerleri olan köy ve kasabaların haritasını dahi yapmıştır.