KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA MUHARREM AYI ETRAFINDA YAZILAN ŞİİRLER / Poems About Muharram in the Classical Turkish Literature

Year 2007, Volume: 14 Issue: 35, 89 - 104, 28.02.2010

Ahmet Topal

Abstract

ÖZET
Muharrem ayı hicrî-kamerî ayın ilk ayıdır. Tarih içinde çeşitli olaylara sahne olan bu ayın özellikle onuncu gününe denk gelen Aşure günü İslam kültüründe önemli kabul edilmiş; bu ay ve gün etrafında çeşitli inançlar, bunlara bağlı ritüeller geliştirilmiştir. Bu makalede bu ayın Klasik Türk edebiyatına aksedişi üzerinde durulmuş; muharremiye, maktel, sâliye, firkat-nâme, tebrikiye/tebrik-nâme olarak adlandırılan şiirlerin Muharrem ayıyla olan ilgisinden bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Muharrem, Klasik Türk edebiyatı, muharremiye, maktel, sâliye, firkat-nâme,

 

ABSTRACT
Muharram is the first month of the Hegira Calendar. The tenth day of this month, in which many historical events happened, is called the Aşura Day and is considered significant in Islamic culture. Different beliefs and rituals have been associated with this month and this particular day. In this article, the reflection of the related month onto the classical Turkish Literature is examined and the relationship of such poems as muharramiye, maktel, sâliye, firkat-nâme, tebrikiye/tebrik-nâme to Muharram is mentioned.

Key Words: Muharram, classical Turkish Literature, muharramiye, maktel, sâliye, firkat-nâme

Keywords

Muharrem, Klasik Türk edebiyatı, muharremiye, maktel, sâliye, firkat-nâme

References

• Ahmet Cevdet Paşa (1977), Kısâs-ı Enbiyâ ve Tevârih-i Hulefâ, 2 c., İstanbul.
• AKKUŞ, Metin (2006), Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası-Edebi Türler ve Tarzlar, Erzurum.
• AKSOYAK, İ. Hakkı (1996), Gelibolulu Mustafa Alî’nin Kerbelâ Mersiyelerini Muhtevî Bir Risâlesi: “Sübhâtü’l Abdâl”, Türklük Bilimi Araştırmaları, II: 49-67.
• AND, Metin (1976), “İslam Folkloründe Muharrem ve Taziye”, Türk Folklorü Araştırmaları Yıllığı, 3: 1-34.
• AND, Metin (2002), Ritüelden Drama Kerbelâ-Muharrem-Ta’ziye, İstanbul.
• ARI, Ahmet (2006), “Saliyye”, Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü [TDEAS], C.V, Ankara: 204-205.
• ARSLAN, Mehmet (2002), Şeref Hanım Divanı, İstanbul.
• ARSLAN, Mehmet (2004), Antepli Aynî Divanı, İstanbul.
• AYAN, Hüseyin (1981), Cevrî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri Ve Divanının Tenkitli Metni, Erzurum.
• AYVERDİ, İlhan (2005), Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 3 c., İstanbul.
• CEYLAN, Ömür – YILMAZ, Ozan (2005), Hazâna Sürgün Bahar, Keçeci-zâde İzzet Molla ve Dîvân-ı Bahâr-ı Efkâr, İstanbul.
• ÇAĞLAYAN, Bünyamin (1997), Kerbelâ Mersiyeleri, Gazi Üniversitesi, SBE (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed–TANYERİ, M.Ali (1981), Hayretî, Divan, İstanbul.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2004), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, 21. bs., Ankara.
• ERDOĞAN, Kenan (1999), “Manisalı Bir Şair: Mustafa Nuzûlî Efendi ve Taziyet-nâmesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 13, Erzurum: 203-217.
• ERSOYLU Halil - AKBAYAR Nuri (1998), “Takvim”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi [TDEA], C. VIII: 205-208.
• F.Steingass, Persian-English Dictionary, İstanbul 2005.
• GÜREL, Rahşan (2003) , Enderunlu Vâsıf Divanı, İstanbul.
• GÜZEL, Abdurrahman (2006), Dinî-Tasavvûfî Türk Edebiyatı, Ankara.
• İNALCIK, Halil (2003), Şair ve Patron, Ankara.
• İSEN, Mustafa (1994), Acıyı Bal Eylemek, Türk Edebiyatında Mersiye, 2. bs., Ankara.
• KALKIŞIM, Muhsin (1992), Şeyh Gâlib Divânı, Ankara.
• KARA, İsmail (1986) “Muharrem”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergah Yay., C.VI: 424.
• KARABEY, Turgut (1983), Türk Edebiyatında Tarih Düşürme, (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum.
• KAYA, Bilge,“Muharrem Ayı ve Kerbela Mersiyeleri”, http://www.hbektas.gazi.edu.tr/portal/html/modules.php?nam e=News&file=article&sid=573(09.01.2007) ; Aynı makale: Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 33, Ankara 2005: 501-519.
• KOÇAK, Aynur (1996), Âdile Sultan Divanı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Afyon.
• LEVEND, Agah Sırrı (1972), “Dini “Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, Belleten, Ankara.
• MACİT, Muhsin (1997), Nedim Divanı, Ankara.
• MERMER, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Divanı, Ankara.
• MERMER, Ahmet – KESKIN, N.Koç (2005), Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara.
• MERMER, Ahmet – KESKIN, N.Koç (2006), Eski Türk Edebiyatına Giriş, Ankara.
• ÖZTUNA Yılmaz (1993), Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, 2 c, Ankara.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul.
• PALA, İskender (1989), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara.
• PEKOLCAY, Necla vd. (1996), İslami Türk Edebiyatında Şekil ve Nev’îlere Giriş, İstanbul.
• Şemseddin Samî (2004), Kâmûs-ı Türkî, 13. bs., İstanbul.
• Tahir’ül-Mevlevî (1994), Edebiyat Lügati, (Haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu), İstanbul.
• TAVUKÇU, O. Kemâl (2004), “Türk Edebiyatında Firâk-nâme Adlı Eserler”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi / The Journal of Turkish Cultural Studies, 10 : 89-122.
• UZUN, Mustafa (2006), “Muharremiyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. XXXI: 8-9.
• YAKIT, İsmail (2003), Türk-İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, İstanbul.
• YAŞAROĞLU, M. Kâmil (2006), “Muharrem”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi [DİA], C. XXXI: 4-5.
• YURTSEVER, Murat (2000), İsmail Hakkı Bursevî, Divan, Bursa.
• HANÇERLİOĞLU-KILIÇ, Filiz (2006), Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü [TDEAS], C.IV, Ankara: 425.