ASKERÎ MUHAMMED-GÜLABOĞLU-DÎVÂNI’NDA GEÇEN ÂYETLER

Year 2009, Volume: 15 Issue: 39, 631 - 650, 01.03.2010

Mehmet Sarı

Abstract

Asıl adı Muhammed, lâkabı Gülaboğlu, mahlası Askerî’dir. Kütahya’nın
Altıntaş İlçesi’ne Bağlı Zemme Köyünde 1621’de doğdu. Eğitim ve görev
gereği Kütahya, Antalya, İstanbul ve Afyonkarahisar’da bulundu. Uzun
yıllar Halveti şeyhi olarak görev yaptı. 1693’te Afyonkarahisar’da vefat etti.
Mutasavvıf dîvân şâiridir. 4000 beyitlik dîvânında aruz ve hece ölçüleriyle
yazdığı şiirlerde dinî ve ahlakî konuları işledi. Bu arada âyetlerden ve
hadislerden faydalandı. 280 civarındaki beyitte 59 âyete yer verdi. Askerî bu
âyetlerle şiirlerdeki fikrini ve düşüncesini kuvvetlendirmiştir.

Keywords

Muhammed, Gülaboğlu, Askerî, Kütahya, halvetî, dîvân, âyet

References

• Askerî, Dîvân-ı Askerî, 06 Ank. Mil. Ktb. Yz. Nu.:F.B.248; Yz. Nu.:A.1896; Yz. Nu.:F.B.285; Yz. F.B.627/1.
• Askerî, Dîvân-ı Askerî, Konya Mevlânâ Müzesi İhtisas Ktb.Yz. Nu.:2400.
• Askerî, Dîvân-ı Askerî, Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmut Efendi Böl(Yahya Ef. Kısmı). Nu.:3374 (Ankara Mil. Ktb. MFA(A) 4221); Haşim Paşa Böl. Nu.:94/1 (Ank. Milli Ktb. MFA(A) 4267/1).
• Askerî, Dîvân-ı Askerî, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Türkçe Yazma Eserler Yz. Nu.:137/2 (Ankara Mil. Ktb. MFA (A) 1394; Yz. Nu.:2806.
• AYGEN, Mehmet Saadettin, Şâir ve Mutasavvıf Gülâboğlu Muhammed Askerî (Hayatı ve Şiirleri), Türkeli Matbaası, Afyon, 1979.
• BAKI, Edip Âli, “Gülaboğlu M. Askerî-Hayat ve Eserleri”, Taşpınar Dergisi, C.8, S.86-87, Afyon, 1941-1942.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, C:II, İstanbul, 1333.
• Büyük Türk Klâsikleri, C.6, İstanbul, 1987.
• ERDOĞAN, Kenan, “Beş Erden Biri, Kütahyalı Şeyh Muhammed Askerî”, Yedi İklim Dergisi, Onuncu Cilt, S.68, Kasım 1995.
• ERGUN, Sadettin Nüzhet, Türk Şâirleri, C.II, 1936.
• GÖNÇER, Süleyman, Afyon İli Tarihi, C.2, Afyon, 1991.
• GÜNER, Hamza, Kütahyalı Divân Şâirleri, Halk Şâirleri, Tekke Şâirleri, Âşık ve Ozanlar, Kütahya İl Basımevi, Kütahya, 1967.
• İstanbul Kütüphaneleri Türkçe Yazma Divanlar Kataloğu III-IV, İst., 1968.
• KARAGÖZ, Halil, Askerî Divanının Tenkitli Metni, Süleyman Demirel Ü. Sos. Bil. Ens. TDE Anabilim Dalı Y.L. Tezi, Isparta, 1997.
• KİŞİOĞLU, Salâhaddin, Askerî Divanının Tenkitli Metni, TDE Böl. Mezuniyet Tezi, İstanbul Ü. Türkiyat Enstitüsü, T.385, İstanbul, 1951.
• KİŞİOĞLU, Selahattin, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C.1, “Askerî” Maddesi, Dergah Yay., İstanbul, 1977.
• LEVEND, Agah Sırrı, Divan Edebiyatı-Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar- 3.bsk. İstanbul, 1980.
• Milli Kütüphane Yazmalar Kataloğu (Cönkler)-VII- Ankara, 2002.
• Milli Kütüphane Yazmalar Kataloğu (Türkçe Dîvânlar)-VI- Ankara, 2001.
• SARI, Mehmet, “Afyon GAP İl Halk Kütüphanesi ve Tüyatok 03'te Bulunmayan Yazmalar”, BİR-Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi Prof Dr. Kemal Eraslan Armağanı, İstanbul 1998, S. 9-10, s.557.
• SARI, Mehmet “Afyonkarahisar’a Hizmet Etmiş Yabancı Meşhurlar ve Gülaboğlu Muhammed Askerî”, Afyonkarahisar Edebiyatı ve Kültürü Üzerine Makaleler, Afyonkarahisar, 2003, s. 1.
• SARI, Mehmet Afyonkarahisar Edebiyatı ve Kültürü Üzerine Makaleler, AKÜ Yay., Afyonkarahisar, 2003.
• SARI, Mehmet, Askerî Muhammed-Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği-ve Dîvânının Tenkitli Metni, AKÜ Yay., Afyonkarahisar, 2007
• SARI, Mehmet, “Askerî’nin Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânı ve Na’tları”, Osmanlıca Örnek Metinlerle Edebiyat Araştırmaları, Anıl Kitabevi, Ankara, 2007, s. 169.
• SARI, Mehmet, “Gülaboğlu Askerî Dîvânı’nda Gönül”, Kütahyalı Şâirler Sempozyumu I, 4-5 Haziran 1998) Kütahya, 2000, s.145.
• SARI, Mehmet, “Mehmed Semâî ve Gönül Sultanlarımız”, Afyon Beldemiz Dergisi, Yıl: 13, S. 47, Afyon, 1997.
• SARI, Mehmet, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı-Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi-, C.I, “Askerî” Maddesi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara, 2000, s.515.
• Şemseddin Sâmî, Kâmûs-ı Türkî, Çağrı Yay., İstanbul, 1978.
• TUMAN, Nâil,Tuhfe-i Nâ’ilî, C. II, “Askerî” Mad., Ank. Milli Küt. Yz. Nu.:611, s. 674-675, sıra no:2864.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, Dergah Yay., İst.,1977,C.1, s 241; C. 2, s.331.
• URAZ, Murad, Türk Edip ve Şâirleri, C.1, Nümune Matbaası, İstanbul, 1939.
• ÜNVER, İsmail, Diyanet İslam Ans., C.3, “Askerî” Maddesi, İstanbul, 1991.
• YAVUZ, A. Fikri (Hzl.), Kur’ân-ı Kerîm ve Meâli Âlisi, İst. 1975.
• YAZICIOĞLU, Fikri, “Muhammed Askerî (Güllaboğlu) Hakkında İnceleme”, IV. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 29-30 Eylül 1995, Afyonkarahisar, s. 265.
• YENİTERZİ, Emine, Divan Şiirinde Na’tlar, TDV. Yay., Ankara, 1993.
• YENİTERZİ, Emine, Türk Edebiyatında Na’tlar, TDV. Yay., Ankara, 1993.
• YILMAZ, Mehmet, Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul, 1992.
• YILMAZ, Necdet, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf-Sûfîler, Devlet ve Ulemâ-, İstanbul, 2001.