TARİHSEL SÜREÇTE BAYRAK VE SANCAKLARIMIZ

Year 2010, Volume: 17 Issue: 42, 209 - 239, 11.03.2010

Mahmut Enes Soysal

Abstract

İnsanlık tarihinin en eski ve en erdemli
duygularından birisi hiç kuşkusuz vatan, millet ve
bayrak sevgisidir. Vatan, tarih boyunca, Türk
milletinin canından dahi aziz kıldığı en yegâne
mukaddes varlığı olmuştur. Türk milleti üzerinde
yaşadığı çeşitli coğrafyaları; milli kimlik, kültür ve
medeniyet değerleriyle, yediden yetmişe insanları
arasında tesis ettiği gönül ve ruh birlikteliğiyle
vatanlaştırmıştır. Vatan ve millet sevgisi Türk
milleti için tarihsel süreçte sönmez ve
söndürülemez yüce bir imana dönüşmüştür. Bu
bağlamda vatan ve millet sevgisinin, birlik ve
beraberliğin, bağımsız yaşamanın en anlamlı ve en
önemli unsurlarını Türk kimliğinin ve kültürünün
ayrılmaz bir parçası olan bayraklarımız ve
sancaklarımız teşkil etmektedir. Tarihsel süreçte
çok çeşitli bayrak ve sancak kullanmış olan Türk
milleti bu konuda oldukça önemli birikime ve
zenginliğe sahiptir. Çalışmamızda bayrak, sancak ve
âlem kavramlarıyla birlikte, Türk tarihinin çeşitli
evrelerinde kullanılan bayrak ve sancakları,
kullanılan renkleri, alâmetleri-sembolleri kısaca
tanıtmayı ya da sunmayı ve nihâyet bu
kavramlardan ve olgulardan öne çıkanları
değerlendirmeyi hedeflemekteyiz.

Keywords

Türk tarihi, vatan-millet sevgisi, bayrak, sancak, sembol, renk

References

• AKARSU, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılâp Kitapevi, İstanbul, 1988.
• ALYILMAZ, Cengiz, Kök Türk Harfli Yazıtların İzinde, Karam Yayınları, Ankara, 2000.
• ANADOL, C., F. ABBASOVA, N. ABBASLI, Türk Kültür ve Medeniyeti, Bilge Karınca Yay., İst., 2002.
• ASYA, Arif Nihat, Kökler ve Dallar, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1973.
• ATEŞOĞLU,Mehmet, Atatürk’te Türklük Aşkı ve Ülküsü, Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, Sayı:191, İstanbul, Kasım– 2002.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam, Cilt: II, Remzi Kitapevi, İstanbul, 1966.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Atatürk, Belleten, Cilt: III, Sayı:10, TTK Yayınları, Ankara, 1 Nisan 1939.
• CEVAD, Hey’et, Türklerin Tarihinde Renklerin Yeri, Nevruz ve Renkler, Atatürk Dil, Tarih, Kültür Merkezi Yayınları, Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. Sadık Tural, Elmas Kılıç, Ankara, 1996.
• DEMİRİZ, Yıldız, İslam Sanatında Geometrik Süsleme, Lebib Yalkın Yayınları, İstanbul, 2000.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Yayınları, Ankara, 2000.
• DÜZDAĞ, M. Ertuğrul, İstiklâl Şairi, Mehmet Akif Ersoy, Nesil Yayınları, İstanbul, 2003.
• ERGİN, Muharrem, Orhun Abideleri, MEB Yayınları, İstanbul, 1997.
• EREN, Hasan, Etimolojik Çalışmalarda Metodoloji Sorunları–1, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK Yayınları, Sayı: 631, Ankara, Temmuz–2004.
• ESİN, Emel, “KÜN-AY”, Ay-Yıldız Motifinin Proto-Türk Devrinden Hakanlılara Kadar İkonografisi, VII. Türk Tarih Kongresi, (Ankara 25–29 Eylül 1970) Bildirileri, Cilt: I, Ankara, 1972, s.320, levha-II A/1.
• ________________, Orta Asya’dan Osmanlıya Türk Sanatında İkonografik Motifler, Kabalcı Yay., İstanbul, 2004.
• GENÇ, Reşat, ”Türk Düşüncesi, Davranışı ve Hayatında Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil”, Nevruz ve Renkler, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Hazırlayanlar: Sadık Tural, Elmas Kılıç, Ankara, 1996.
• GÖRGÜNAY, Neriman, Oğuz Damgaları ve Göktürk Harflerinin El Sanatlarımızdaki Yeri,
• Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
• GÜNGÖR, Yavuz, Türk İnşaat- Sanat Eserleri Müzesindeki Sancak Alemleri, İst., 1927.
• HALAÇOĞLU, Yusuf, Türk Tarihi Üzerine Çalışmalar, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi, Cilt: I, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
• HİLMİ, Aydın, Hırka-i Saadet ve Mukaddes Emanetler, Kaynak Kitaplığı, İstanbul, 2004.
• İNAN, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 1984.
• İslam Ansiklopedisi, (Alem Maddesi), Cilt: I, İstanbul, 1965.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Bozkır Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ank., 1987.
• KALKAN, Bahar-YILMAZ, Emre, Osmanlı’nın Görsel Tarihi, Nişan ve Madalyalar, Skylife,, İst, Şubat, 2005.
• KARAHAN, Recai, Dünden Bugüne Hakkâri Kilimleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2007.
• KAŞGARLI, Mahmud, Divân-ı Lûgat-it Türk, Cilt: II, Ali Emiri Nüshası, Devlet Basımevi, Ank. 1986.
• KESKİN, Hakan, Türk Tarihinde Bayraklar ve Sancaklar, JGK, “Jandarma Dergisi”, Sayı:114, Ank, 2007.
• KILIÇ, Dündar, Osmanlı Devlet Protokolü-Törenler Seremonisi, Tarih-Düşünce Kitapları, İstanbul, 2004.
• KOCA, Salim, Eski Türklerde Devlet Geleneği ve Teşkilâtı, Türkler Ans., C.2, Yeni Türkiye Yay., Ank-2002
• KOCATÜRK, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Turhan Kitapevi, Ankara, 1984.
• KURTOĞLU, Fevzi; Türk Bayrağı ve Ay Yıldız, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara,
• KÖPRÜLÜ, F. Orhan, “Bayrak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, MEB Yay., Cilt:V, İst., 1992.
• KÖPRÜLÜ Mehmet Fuat, Bayrak Maddesi, İslam Ansiklopedisi, Cilt: II, MEB Yay. İst., 1974.
• MİRALAY, ALİ BEY; Bayrağımız ve Ay-Yıldız Nakşı, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, (TOEM) Sayı:46.
• MUSTAFA, Nuri Paşa, Netayic ül Vukuat, Sadeleştiren: Neşet Çağatay, Cilt: I-II, TTK Yay., Ankara, 1992.
• ORKUN, H. Nihat, Eski Türklerde Bayrak, Çınar altı Yayınları, İstanbul, 1942.
• ÖGEL, Bahattin; Türk Kültür Tarihine Giriş, T.T.K Yayınları, Cilt: VI, Ankara, 1984.
• ÖGEL, Bahattin; Türklerde Devlet Anlayışı (13. Yüzyıl Sonlarına Kadar), Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1982.
• ÖLÇER, Nazan, Türk-İslâm Eserleri Müzesi Kilimleri, Eren Yayınları, Ankara, 1987.
• ÖRNEKLERİYLE TÜRKÇE SÖZLÜK, Milli Eğitim Bakanlığı Komisyon Yay., No:2798, Cilt:1, İst., 2004.
• ÖZBİLGEN, Erol; Bütün Yönleriyle Osmanlı, Ădab-ı Osmâniyye, İz Yayıncılık, İstanbul, 2003.
• ÖZEL, Mehmet; Vatan, Millet ve Bayrak Sevgisi, T.C Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1996.
• ÖRNEKLERİYLE Türkçe Sözlük, Milli Eğitim Bakanlığı Komisyon Yayınları, Cilt:4, İstanbul, 1992.
• ÖZCAN Abdulkadir, Osmanlı Devleti Tarihi, “Osmanlı Askerî Teşkilâtı” Ed:E. İhsanoğlu, Feza Yay., İst,1999.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt:III, MEB Yay., İst., 2004.
• SARIHAN, Zeki, Vatan Türküsü / İstiklâl Marşı, Tarihi ve Anlamı, T.C Kültür Bakanlığı Yay, Ank., 2000.
• SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, Cilt: I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1973.
• SÜMER, Faruk; Oğuzlara Ait Destanî Mahiyette Eserler, Dil Tarih Coğrafya Fak., Derg, Cilt: XVII, Ank., 1959.
• ŞEVKET, Mahmut; Osmanlı Askerî Teşkilâtı ve Kıyafeti, Osmanlıcadan çeviren, Semiha TURSAN, Kara Kuvvetleri Komutanlığı Yayınları, Ankara, 1983.
• TARCAN, Haluk, Tarihin Başladığı Ön-Türk Uygarlığı Resmî Tarihinin Çöküşü, İst.,
• TEZCAN, Mehmet, Eski Türklerde Damga, Basılmamış YL Tezi, Atatürk Üniv.,Sosyal Bilim., Enst., Erz, 1990.
• TEZCAN, Hülya, Turgay TEZCAN, Türk Sancak Alemleri, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1992.
• TURAN,Osman, Eski Türklerde Ok’un Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması, Belleten, Cilt:IX, Sayı:35, 1945.
• _________________, Selçuklular Tarihi ve Türk İslâm Medeniyeti, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1965.
• TURANÎ, Adnan, Sanat Terimleri Sözlüğü, Toplum Yayınevi, Ankara, 1980.
• UZUNÇARŞILI, İbrahim Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı, TTK Yayınları, Ankara, 1980.
• ________________, Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal, TTK Yayınları, Ankara, 1984.
• YENİ REHBER ANSİKLOPEDİSİ, Türkiye Gazetesi Yayınları, 20 Cilt, (Cilt: III), İstanbul, 1987.
• YÜCE, Turhan Tufan, Atatürk’ün Osmanlı Tarihine Bakışı, Savaş ve Milliyetçilik Anlayışı, Atatürk Devrimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, Erzurum Atatürk Üniversitesi Yayın.,Temmuz-1978.
• 03.2005 Tarihi Radikal Gazetesi. 03 Mart 2005 Perşembe, Tarihli Akşam Gazetesi.