AZERBAYCAN EĞİTİMCİLERİNDEN İSMAİL BEY GUTGAŞINLI VE AVRUPA ETKİSİNDE YAZILAN İLK HİKAYESİ: REŞİT BEY VE SAADET HANIM / ISMAIL BEY GUTGASINI, THE ONE OF THE AZERBAIJAN EDUCATORS AND HIS FIRST STORY UNDER THE EFFECT OF EUROPE: RESIT BEY AND SAADET HANIM

Year 2013, Issue: 50, 181 - 200, 21.11.2013

Vefa Savaşkan

Abstract

Kültürler ve edebiyatlar arası karşılıklı ilişkilerin güçlendiği ve hızlandığı bir dönem olan XIX. yüzyıl, Azerbaycan edebiyatının da mahalliliğin kalıplarını kırdığı, bir ölçüde de olsa dünya edebiyatına uyum sağlama sürecine girdiği bir devre olmuştur. XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde Azerbaycan'da daha yeni bir aydın nesil yetişmiş, kültür hayatının bütün alanlarında bir ilerleme ve gelişme yaşanmıştır. Yenileşen hayatla birlikte belli bir değişime uğrayan insanlar, edebiyatı da yeni şekil ve yeni tarzlara zorlamış, böylece Azerbaycan edebiyatında nesir türünde yeni bir çığır açılmıştır. İsmail Bey Gutgaşınlı, bu yeniliğin ilk temsilcilerinden olmuştur. Yazarın Varşova’da askeri hizmetteyken kaleme aldığı “Reşit Bey ve Saadet Hanım” isimli eseri kahramanlarının ruhsal ıstıraplarının yanı sıra onların sosyal hayatla, yaşanılan zamanla, toplum içerisinde karşılaştıkları problemlerle ilgili duygu ve düşüncelerini yansıtmaya önem vermiştir. Yazar, eserde toprağa ve tabiata bağlılığı motif olarak kullanmıştır. Hem Doğu hem de Batı kültürüne vâkıf olan yazar, kendi kahramanlarının şahsında bu iki farklı kültür sisteminin olumlu yönlerinin sentezine çaba göstermiştir. Eser, Azerbaycan edebiyatında realizme bağlı bir şuurun uyanmasında ilk rolü oynadığından önem taşımaktadır.

Keywords

İsmail Bey Gutgaşınlı, Reşit Bey ve Saadet Hanım, Azerbaycan edebiyatı