ŞEYH MAHMUD BİN EDHEM VE TUHFETÜ’L-EDEB’İ

Year 2015, Issue: 53, 0 - , 15.01.2015

Abdülbaki Çetin

https://doi.org/10.14222/Turkiyat1322

Abstract

Şeyh Mahmud bin Edhem, II. Bayezit devri saltanatı: 1481-1512) âlimlerindendir. Dil bilgisi, sözlük, inşa, akaid ve fıkıh dallarında eser vermiştir.

Şeyh Mahmud bin Edhem’in dilbilgisi dalında dört; sözlük, inşâ, akaid ve fıkıh dallarında ise birer eseri olmak üzere sekiz eseri bulunmaktadır.

Tuhfetü’l-Edeb, Şeyh Mahmud bin Edhem’in Arapçanın morfolojisini konu alan Türkçe eseridir. Eserde kelime türetme (iştikak) fiil çekimi (tasrif) ve asli (kök) harflerine göre kelime türleri üzerinde durulmuştur. Şeyh Mahmud bin Edhem, Minhâcü’l-Edeb adlı Arapça eserinde de aynı konuları ele almıştır.

Keywords

-

References

• Bayoğlu, S. (Proje Yürütücüsü) (2002). Türkiye yazmaları toplu kataloğu [=TÜYATOK] 26. Eskişehir İl Halk Kütüphanesi Yazmaları Kataloğu. Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Blochet, E. (1932-1933). Catalogue des manuscrits Turcs. 2 C. Paris.
• Bursalı Mehmed Tahir (1333-1342). Osmanlı müellifleri. 3 C. İstanbul: Matbaa-i Âmire [=Devlet Matbaası]. (Tıpkıbasım: Ahmed Remzi Akyürek (2000). Miftâhu’l-Kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi ile birlikte. Ankara: Bizim Büro Basımevi).
• Cunbur, M. (2006). Mahmûd b. Edhem. Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi [=TDüEA] VI. 190. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Çetin, A. (2014). Şeyh Mahmûd bin Edhem: miftâhu’l-luga. Ankara: Sonçağ.
• Devellioğlu, F. (2005). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Eminoğlu, M. (1997). Koyunoğlu müze ve kütüphanesi yazma eserler kataloğu I. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Ergin, M. (1950). Bursa kitaplıklarındaki Türkçe yazmalar arasında. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi [=TDED], IV, 1-2, 103-132.
• Fihrüsü Mahtûtâti’t-Türkiyyeti’l-Osmâniyye, Kahire 1990, 4 C.
• Flügel, G. (1977). Die Arabischen, Persischen und Türkischen handschriften der kaiserlich- königlichen hofbibliothek zu wien. 3 C. Wien 1865. (Tıpkıbasım: Hildesheim: Georg Olms).
• Gönültaş, G. (1986). Manisa il halk kütüphanesi Türkçe el yazmaları kataloğu. Manisa: Türkiye Kütüphaneciler Derneği Manisa Şubesi Yayınları.
• Götz, M. (1979). Türkische handschriften, (VOHD (=Verzeichnis der Orientalischen Handschriften in Deutschland) XIII, 4). Wiesbaden.
• Gültekin, H. (2014). Şeyh Mahmûd bin İbrâhîm Edhem, Şeyh Mahmûd bin Edhem (d.?/?- ö.897/1491-92). Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2680 (Madde yazım tarih: 15.05.2014; Erişim tarihi 20.07.2014).
• Karabulut, A. R. (tarihsiz). İstanbul ve Anadolu kütüphanelerinde mevcut el yazması eserler ansiklopedisi. 3 C. Kayseri.
• Karabulut, A. R.-A. T. Karabulut. (tarihsiz). Dünya kütüphanelerinde mevcut İslâm kültür tarihi ile ilgili eserler ansiklopedisi. 5 C. Kayseri: Mektebe Yayınları.
• Karatay, F. E. (1962-1969). Topkapı sarayı müzesi kütüphanesi arapça yazmalar kataloğu. 4 C. İstanbul.
• Kâtip Çelebi (1941-1943). Keşf el-zunun. (haz. Şerefettin Yaltkaya-Kilisli Rifat Bilge). 2 C. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kaya, H. (1996). Şeyh Mahmud Bin İbrahim Edhem: miftahu’l-luga (İnceleme-Metin-Dizin). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî. (Eski Yazıdan Aktaran: Seyit Ali Kahraman). 6 C. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı.
• Muttakî, H. (1381/1423). Fihrist-i nüshâhâ-yi hattî-i Türkî, kütübhâne-i büzürg-i hazret-i ayetu’llâhi’l-uzmâ mar‘aşî Necefî. Kum.
• Özel, A. (2001). Kâdîhân. DİA XXIV, 121-123. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sübhânî, H. T. (1368). Fihrist-i nüshâhâ-yi hattî-i Fârsî-i, kütübhâne-i Burûsa. Neşr-i Dânişkede-i Gîlân.
• Şeşen, R. (1978). Türkiye kütüphanelerinde bulunan bazı nâdir Türkçe yazmalar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 9, 373-404.
• Şeyh Mahmûd b. Edhem. Gülşen-i inşâ. Süleymaniye Ktp., Kadızade Mehmed 421.
• Şeyh Mahmûd b. Edhem. Miftâhu’l-luga. Millî Ktp. 06 Hk 141/1.
• Şeyh Mahmûd b. Edhem. Miftâhu’l-luga. Österreichische Nationalbibliothek A. F. 448/1.
• Şeyh Mahmûd b. Edhem. Miftâhu’l-luga. Süleymaniye Ktp, Kara Çelebizade 341.
• Şeyh Mahmûd b. Edhem. Minhâcü’l-edeb. Beyazıt Devlet Ktp., Beyazıt 6700/1.
• Şeyh Mahmûd b. Edhem. Muhtasaru’l-îzâh. Koyunoğlu Müze ve Ktp. 842.
• Şeyh Mahmûd b. Edhem. Tuhfetü’l-edeb. Beyazıt Devlet Ktp., Beyazıt 6700/2.
• Tar, S. (1968). XIII. yüzyıldan beri türkiye türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklarıyla tarama sözlüğü. 8 C. Ankara: TDK Yayınları.
• TDEA (1977-1998). Türk dili ve edebiyatı ansiklopedisi: devirler, isimler, eserler, terimler. 8 C. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TDÜEA: Türk dünyası edebiyatçıları ansiklopedisi bk. Cunbur, M.
• Tekin, Ş. (1971). Menâhicü’l-inşâ, the earliest Ottoman chancery manuel by Yahya bin Mehmed el-Katib from the 15. century. Roxbury: Community Art Workshop.
• TÜYATOK bk. Bayoğlu, S.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı tarihi. 4 C. Ankara: TTK Yayınları.
• Yardım, A. (1992-1997). İzmir millî kütüphanesi yazma eserler kataloğu. 4 C. İzmir: İzmir Millî Kütüphane Vakfı.
• Yavuz, M. (1991). Kuruluştan fatih devri sonuna kadar Arapça gramer (sarf-nahiv)’e dâir eser yazan Osmanlı-Türk âlimleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yavuz, S. S. (2002). Kestelî. DİA XXV, 314. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. E K -I