Closed Stem Examples in Turkey Turkish

Year 2018, Issue: 63, 243 - 266, 30.09.2018

Sedat Balyemez

https://doi.org/10.14222/Turkiyat3966

Abstract

Morphological analysis of some commonly used words
in Turkish today cannot be easily done. Especially the morphology of the words
with root or affix archaic can be explained by the etymological researches. The
fact that the rules of linguistic knowledge are not observed while deriving new
words also reveals structures that morphology is not clear. Morphemes that
require diachronic research to explain are called “closed morphemes”.
Morphological analysis of words that cannot be done immediately is a kind of
closed morphemes. If there is no morphological, semantic relationship between
root, stem, and word or if this relationship is weakened, it is difficult to
perform morphological analysis of the word. Words that frequently used but are
not clear enough in terms of morphology or semantics make it difficult to teach
morphology. This study will focus on words whose root and derived form is open
but whose intermediate structure cannot be easily analyzed.  These intermediate forms will be called
“closed stem” and the morphological structure and meaning of the closed stems
will be explained. The work is limited to words whose stem is closed. It will
not be focused on other closed morphemes. For example, becerikli, olumlu words
and the roots of these words (becer-, ol- verbs) are used as independent today.
But the becerik, olum which has stems of these words, is not used as an
independent word today. The subject of the study is these “closed stem” which
are not widely used as an independent word today.

Keywords

Word derivation, closed stem, closed morphemes, Turkish Language Reform

Türkiye Türkçesinde Kapalı Gövde Örnekleri

Abstract

Günümüz
Türkiye Türkçesinde yaygın olarak kullanılan bazı kelimelerin morfolojik
yapısını ilk bakışta çözümlemek zordur. 
Özellikle kök veya ek bakımından arkaik unsur içeren kelimelerin
morfolojisi ancak etimolojik araştırmalarla açıklanabilmektedir. Yeni kelime
türetirken dil bilgisi kurallarına uyulmaması da morfolojisi açık olmayan
yapılar ortaya çıkarmaktadır. 
Çözümlenebilmesi art zamanlı bazı araştırmalar gerektiren dil birimleri
“kapalı biçim birim” olarak adlandırılmaktadır. Yapısı hemen çözümlenemeyen
kelimeler de bir çeşit kapalı biçim birimdir. Kök, gövde ve kelime arasında
morfolojik, semantik ilişki yoksa veya bu ilişki zayıflamışsa kelimenin
yapısını çözümlemek zorlaşmaktadır. Sıkça kullanılan ancak yapı veya anlam
bakımından yeterince açık olmayan kelimeler, yapı bilgisi öğretimini de
zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada kökü ve son şekli açık olan ancak ara yapısı
tam olarak belirli olmayan kelimeler üzerinde durulacaktır. Söz konusu ara
yapılar, “kapalı gövde” olarak adlandırılacak ve bu kapalı gövdelerin yapısı,
anlamı açıklanacaktır. Çalışma, gövdesi kapalı olan kelimelerle sınırlıdır,
diğer kapalı birimler üzerinde durulmayacaktır. Mesela becerikli, olumlu
kelimeleri ve bu kelimelerin kökleri olan becer-, ol- fiilleri bugün tek başına
kullanılmaktadır ama gövde niteliğindeki becerik, olum kelimeleri bugün tek
başına kullanılmamaktadır. Çalışmanın konusunu, tek başına yaygın olarak
kullanılmayan bu “kapalı gövde”ler oluşturmaktadır.

Keywords

Kelime türetme, kapalı gövde, kapalı biçim birim, Türk Dil Devrimi

References

• Ahmet Vefik Paşa. (2000). Lehçe-i Osmânî (haz. Prof. Dr. Recep Toparlı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Aksan, Doğan. (1969). Kelimelerin Ölümü Olayı ve Türk Yazı Dilindeki Örneklerinde Arapça ve Farsça Unsurların Etkisi Üzerine Notlar. Türk Tarih Kurumu Necati Lugal Armağanı, 97-108. Aksan, Doğan. (1976) Tartışılan Sözcükler ve Özleştirme Sorunu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Aksoy, Ömer Asım. (1975). Gelişen ve Özleşen Dilimiz (4. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Aksan, Y. et al. (2012). Construction of the Turkish National Corpus (TNC). In Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. Turkiye. Erişim adresi: http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html. Bacanlı, Eyüp. (2016). Türk Dillerinde Düzensizlikler. Ankara: Etkileşim Yayınları. Banguoğlu, Tahsin. (1998). Türkçenin Grameri (5. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Bayar, Nevnihal. (2006). Açıklamalı Yeni Kelimeler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları. Boz, Erdoğan. (2007). Türkiye Türkçesinde +{A} Durum Biçimbirimi. Ankara: Gazi Kitapevi. Çağbayır, Yaşar. (2007). Ötüken Türkçe sözlük. İstanbul: Ötüken Yayınları. Çolak, Gülcan. (2015). Türkçede Fosil Kelimeler. Ankara: Grafiker Yayınları. Çolpan, Yılmaz. (1963). Ataç’ın Sözcükleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Tanıtma Yayınları. Devellioğlu, Ferit. (2011). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (28. baskı). İstanbul: Aydın Yayınları. Dil Derneği. (2018). Türkçe Sözlük (4. baskı). Ankara: Dil Derneği Yayınları. Doğan, D. Mehmet. (2011). Doğan Büyük Türkçe Sözlük (23. baskı). Ankara: Yazar Yayınları. Durgut, Hüseyin. (2004). Çağdaş Türkiye Türkçesinde Ikilemelerde Kalan Arkaik Kelimeler. V. Uluslalararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri I. Cilt ss. 805-814. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ergin, Muharrem. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları. Hacıeminoğlu, Necmettin. (1975). Türkçenin Karanlık Günleri (2. baskı). İstanbul: İrfan Yayınevi. Hatipoğlu, Vecihe (1981). Türkçenin Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Hazar, Mehmet. (2012). Türkiye Türkçesinde Işlek Olmayan Sözcük Kökleri. Uluslararası Yaşayan Türkçe Bilgi Şöleni 30 Mayıs – 1 Haziran 2012, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Türkiye. İmer, Kamile. (1976). Dilde Değişme ve Gelişme Açısından Türk Dil Devrimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Maarif Vakfı. (1941). Türkçe Terimler Cep Kılavuzu. İstanbul: Maarif Matbaası. Karaağaç, Günay. (2010). Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları. Karademir, Fevzi. (2016). Türkçede Kapalı Biçim Birimlerin Öğretimi Üzerine. Turkish Studies, 11(14), 371-410. Kerimoğlu, Caner. (2014). Türkiye Türkçesi Gramerindeki Düzensizlikler ve Eş Zamanlı Gramer Yazımı. Dil Araştırmaları, 14, 75-96. Korkmaz, Zeynep. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri –Şekil Bilgisi- (3. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Korkmaz, Zeynep. (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü (4. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Lewis, Geoffrey. (2007). Trajik Başarı Türk Dil Reformu. (çev. Mehmet Fatih Uslu) İstanbul: Paradigma Yayıncılık. Özkan Nevzat. (1999). İsme Gelen Ekleri de Alan Bir Fiil Gövdesi: Belir-. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1996, 213-220. Paçacıoğlu, Burhan. (2016). Türkçenin VIII.-XVI. Yüzyıllar Arasında Sözcük Dağarcığı. İstanbul: Kesit Yayınları. Püsküllüoğlu, Ali. (2012). Türkçe Sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi. Sencer, Muzaffer. (1981). Yöntembilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Sertkaya, Osman Fikri. (2011). Kiçig, Küçük ve Bedük Kelimeleri ile Türevlerinin Etimolojileri. Türk Dili, 713, 409-416. Şemsettin Sami. (2015). Kâmûs-ı Türkî. (haz. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebul Faruk Önal 4. baskı). İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık. Şen, Serkan. (2005). Standart Türkiye Türkçesinde Ikilemelerle Yaşayan Tarihî Sözcükler. Şinasi Tekin Anısına Uygurlardan Osmanlıya (ss. 685-702), İstanbul: Simurg Kitapçılık. Şen, Serkan. (2008). Standart Türkiye Türkçesinde Deyimlerle Yaşayan Tarihî Sözcükler. Türk Dili, (681), 255-263. TDK. (1935a). Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu. İstanbul. TDK. (1935b). Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu. İstanbul. TDTC. (1934a). Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları Tarama Dergisi-1. İstanbul. TDTC. (1934b). Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları Tarama Dergisi-2. İstanbul. TDK. (1945). Türkçe Sözlük (1. baskı). İstanbul. TDK. (1955). Türkçe Sözlük (2. baskı). Ankara. TDK. (1959). Türkçe Sözlük (3. baskı). Ankara. TDK. (1966). Türkçe Sözlük (4. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (1969). Türkçe Sözlük (5. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (1974). Türkçe Sözlük (6. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (1983). Türkçe Sözlük (7. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (1993). Derleme Sözlüğü (8. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (1995). Tarama Sözlüğü (9. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (2005). Türkçe Sözlük (10. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (2011). Türkçe Sözlük (11. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. TDK. (2012). Yazım Kılavuzu (27. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Tietze, Andreas. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügatı. İstanbul: Simurg Yayınları. Timurtaş, Faruk Kadri. (1979). Uydurma Olan ve Olmayan Yeni Kelimeler Sözlüğü. İstanbul: Umur Kitapçılık. Timurtaş, Faruk Kadri. (1980). Türkçemiz ve Uydurmacılık (2. baskı). İstanbul: Boğaziçi Yayınları. Toparlı, Recep, Vural, Hanifi ve Karaatlı, Recep. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü (2. baskı) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Türk, Vahit. (2009). Türkülerde Eski (Arkaik) Sözler. Turkish Studies, 4(8), 83-88. Üstünova, Kerime. (2016). Eylem İşletimi. Bursa: Sentez Yayıncılık. Zülfikar, Hamza. (2011). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları (2. baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.