Abdünnâfi İffet Efendi’nin Sâki-Nâmesi

Year 2019, Issue: 64, 83 - 102, 31.01.2019

Emrah Gündüz

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4046

Abstract

Divan şiirinin son dönemi olarak adlandırılan XIX. yüzyıl, yenilik arayışı içerisindeki şairler ile geleneğe bağlı kalan divan şairlerinin bir arada eserler verdiği bir geçiş dönemidir. Yeni karşısında klasik olanı yaşatma ve geleneği devam ettirme arzusunu birçok divan şairinin eserlerinde görmek mümkündür. Bu şairlerden biri de Abdünnâfi İffet Efendi’dir. Divanında tasavvufi mana ve mefhumlarla kaleme almış olduğu Sâkµ-nâmesi, şairin geleneğe bağlılığının delillerindendir. Sâkµ-nâmeler, divan edebiyatının en sık kullanılan edebµ türlerinden biri olmakla birlikte, içki ve içkiye dair öğelerin gerçek veya mecaz anlamlarıyla ele alınıp işlendiği manzumelerdir. İslamiyet’i benimsemiş bir toplumun edebiyatında gerek gerçek gerekse de mecazµ anlam ve kavramlarla bir tür olarak varlığını her dönem göstermiştir.

Bu çalışmada Abdünnâfi İffet Efendi hakkında kısa bir bilgi sunulmuştur ve Divan’ı içerisindeki Sâkµ-nâmesi şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. Sâkµ-nâme, 11 bentten oluşan terkib-i bent nazım şekliyle yazılmıştır. Her bendinde on beyti olan şiir toplam 121 beyitten meydana gelmiştir. Sâkµ-nâme, türünün son dönem örneklerinden olması ve tasavvufi mana ile kaleme alınmış olması bakımından önemlidir.

Keywords

XIX. yüzyıl, Abdünnâfi İffet Efendi, Sâkµ-nâme, tür, tasavvuf

The Sâki-Nâme of Abdunnâfi Iffet Efendi

Abstract

19th century that is named as the last period of Diwan poetry is a transition period when both the poets who seek for the new and the poets who pursuit the tradition produce works all together. It is possible to see the desire to keep the classical and to continue the tradition in the works of many diwan poets. Abdünnâfi İffet Efendi is one of these poets. Sâkµ-nâme which is written with sufistic sense and conception proves his commitment to the tradition in his Diwan. Saki-nâmes besides of being frequently used literary genres of diwan literature in which drink and drinking the elements are processed and handled realistically and metaphorically. It has shown its presence in literature in the societies that adopted Islam, both with metaphorical and realistic meanings and concepts.

In this study, a brief information about Abdünnâfi Iffet Efendi is presented and Sâkµ-nâme in his Diwan is examined in terms of shape and content. Sâkµ-nâme is composed of 11 verses written in composition verse form. The poem which has 10 couplets in each verse, consists of 121 couplets in total. Sâkµ-nâme is important in terms of being one of the last examples of his genre and written in sufistic meaning.

Keywords

19th century, Abdünnâfi Iffet Efendi, Sâkµ-nâme, genre, sufism

References

• Abdünnâfi İffet Efendi. (ty). Divan, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Yazma Eserler 10365 demirbaş nu. TY 894.35-1. Abdünnâfi İffet Efendi. (ty). Divan, Almanya Berlin Millµ Kütüphanesi Oryantal El Yazmaları Ms. or. quart. 1367. Elektronik referans: http://resolver.staatsbibliothek-berlin.de/SBB0001969300000000. (Erişim tarihi 16. 10. 2018) Akkuş, Metin. (2007). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası-Edebµ Türler ve Tarzlar, Erzurum: Fenomen Yayınları. Arslan, Mehmet. (2003). Aynµ Sâkµnâme, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Aydın, Abdullah. (2011). “Hanyalı Nûrµ Osman’ın Sâkµ-nâmesi”, Bingöl Üniversitesi SBE Dergisi, Yıl:1, C. 1, S. 1, Bahar 2011, 167-191. Bahadır, Şavaşkan Cem. (2013). Divan Edebiyatında Şarap ve Şarapla İlgili Unsurlar, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Bursalı Mehmed Tâhir. (2016). Osmanlı Müellifleri, (Haz. M. A. Yekta Saraç), Ankara: TÜBA Yayınları. Bülbül, Tuncay. (2012). “Ramazan-zâde Abdünnâfi İffet Efendi ve Kitâb-ı Nâfi’ü’l- Âsâr Nevbâve-i Simârü’l- Esmâr Adlı Eseri”, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1 Winter, 447-609. Büyükyıldırım, Ayşe. (2009). “Kâşif ve Sâkµ-nâme’si”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 39, 763-776. Canım, Rıdvan. (1998). Türk Edebiyatında Sâkµnâmeler ve İşretnâme, Ankara: Akçağ Yayınları. Cengiz, Halil Erdoğan. (1986). “Divan şiirinde Musammatlar”, Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), S. 415-416-417/ Temmuz-Ağustos-Eylül, 291- 429. Devellioğlu, Ferit. (2016). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 32. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi. Durmuş, İsmail. (1988). “Abdünnâfi İffet Efendi”. DİA, c.1, İstanbul: TDV Yayınları, 288. Fatµn, Davud. (ty). Hatimet’ül-Eş¡âr (Fatin Tezkiresi) (Haz. Ömer Çiftçi), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR-195831/fatin-tezkiresi.html (Erişim Tarihi 15.10.2018) Erdoğan, Mehtap. (2013). Güzellik Unsurlarıyla Divan Şiirinde Sevgili, İstanbul: Kitabevi Yayınları. Gündüz, Emrah. (2018). Abdünnâfi İffet Efendi ve Divanı (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: AÜ Türkiyat Araştırmaları Ens. Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. İnal, İbnü’l-Emin Mahmud Kemal. (2000). Son Asır Türk Şairleri (Haz. Hidayet Özcan), Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları. İpekten, Haluk. (2004). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları. İsen, Mustafa vd. (2005). Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, 5. Baskı, Ankara: Grafiker Yayınları. Kılıç, Faruk. (2008). Abdünnâfi İffet Efendi’nin Mizani Şerh-İ Mütercimi Burhan Adlı Eserinin Tahlil Ve Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi, SBE, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. Kontantamer, Tunca. (1983). “Sâkµ-nâmelerin Ortaya Çıkışı ve Gelişimine Genel Bir Bakış”, Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi II, Prof. Dr. Harun Tolasa Özel Sayısı, 81-90. Kömbe, İlker. (2004). Osmanlı-Türk Düşüncesinde Münâzara İlmi Ve Abdünnâfµ İffet’in Tercüme-İ Adâb-I Gelenbevµ Adlı Eseri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, SBE, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. Pala, İskender. (2011). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, 20. Baskı, İstanbul: Kapı Yayınları. Pürcevâdµ, Nasrullah. (1998). Can Esintisi- İslam’da Şiir Metafiziği (Haz. Hicabi Kırlangıç), İstanbul: İnsan Yayınları. Tanpınar, A. Hamdi. (2003). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 10. Baskı, İstanbul: Çağlayan Kitabevi. Yavuz, İbrahim. (2006). Türk Edebiyatında Terkµb-i Bend ve Tercµ-i Bendler (XVII- XIX. yy.), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Üniversitesi, SBE, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.