Abstract
17. yüzyıla kadar uzak mesafe silahı olarak önemini koruyan okçuluk hakkında Osmanlı sahasında pek çok risale telif yahut tercüme edilmiştir. Genellikle okçuluk ilmiyle uğraşan kemankeşler tarafından yazılan bu risalelerde, özellikle Arapça yazılmış okçuluk risalelerinin tertibinden etkilenildiği görülmektedir. Buradan hareketle, Osmanlı sahasında yazılmış okçuluk risalelerinde, içerik oluşturulurken genellikle aynı yollar izlenmektedir. 15. yüzyılda tercüme edilmiş Umdetü’l-Mütenâsilîn’den başlayarak, 19. yüzyıla değin yazılmış olan risalelerde genellikle; ok atmayla alakalı hadisler, ok atmanın sevabı, şerefi ve ecri, Âdem peygamberden itibaren ok ve okçuluk tarihi, cihadın faziletleri, ok atmanın usul ve kuralları, ok ve yay yapımı ve ünlü okçularla rekor kırılmış menzillerden bahsedilmektedir.
Umdetü’l-Mütenâsilîn, Osmanlı sahasında yazılmış olan okçuluk risaleleri arasında, ilk müstakil eser olması sebebiyle dikkate şayan bir öneme sahiptir. Mezkûr eserin tespit edebildiğimiz üç nüshası bulunmaktadır. Biri İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Koleksiyonu’nda bir mecmuanın içindedir. Bir diğer nüsha, İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu’nda müstakil bir yazma olarak kayıtlıdır. Üçüncü nüsha ise, Fransa Ulusal Kütüphanesi, El Yazmaları Departmanı’nda Turc 164 arşiv kaydı ile yine müstakil bir eser olarak kayıtlıdır. Eser, öncelikle ok atmanın İslam’daki yeri ve önemini göstermek açısından ayet ve hadis tercümeleri ile başlamaktadır. Ardından eserin yazılış sebebi belirtildikten sonra sırasıyla ok atmanın şerefi, sevabı ve ecri, ok koşmak (yarışmak) üzerine bazı bilgiler, mevsimlere göre ok atmanın usulleri, yay ve ok çeşitleri, ok talimi usulleri, kabza almak ve vermek ve ok talimine başlamadan mutlaka bir üstada bağlanmanın önemi hakkında bilgi vermektedir.
Eserin müellifi, kendini Ebi Sare Muhammed olarak tanıtmaktadır. Eseri, muteber Arapça bir risaleden tercüme ettiğini söylemekle birlikte, tercüme ettiği eserin ismini zikretmemiştir. Müellif, eseri tercüme ederken birebir tercümeden kaçınmış, bir nevi kendi cümleleriyle tekrar yazmıştır. Bu noktada eser, Osmanlı sahasında yazılmış ilk telif eser olarak da sayılabilir.
Çalışmamızda Osmanlı sahasında yazılan okçuluk risaleleri hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra Umdetü’l-Mütenâsilîn isimli eserin nüshaları ve içeriği hakkında aktarımda bulunulmuştur. Yine eserin dil ve imla özellikleri ve söz varlığı incelenmiş, elimizde bulunan iki nüsha karşılaştırmalı bir şekilde okunarak çevriyazıya aktarılmıştır.
Details
| Journal Section | Makaleler |
|---|---|
| Authors | |
| Publication Date | June 15, 2016 |
| Published in Issue | Year 2016 Issue: 56 |
