Katibi (Seydi Ali Reis) and his Divan

Year 2020, Issue: 67, 229 - 265, 31.01.2020

Yunus Kaplan Zahide Efe

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4187

Abstract

16th century is one of the shiniest periods in the classical Turkish poetry. Hundreds of poets that the greatest poets of Turkish literature history are included grew in that period. One of these poets is Seydi Ali Çelebi taking part in various levels of government and, especially with his successes in marine being prometed to the Captain of Indian.
Seydi Ali Çelebi from Galata/İstanbul had been in the duties of Azaplar clerkship and shipyard, and joined lots of navigations such as Rodos, Preveze and Trablusgarp. During Nahcivan Navigation of Kanuni, Seydi Ali Reis being brought to the captain of Indian Sea and later, working as a miscellaneous, grooming timar of Diyarbakır and chief of hassa ship in Galata had spent his days by compling his works from his retirement to his death in 1562.
Seydi Ali Çelebi writing poems with the nickname of Katibi because of his job clerk in a term had collected his poems in his Divan. In this study, after given information about the good poet Katibi and his literatural personality, especially taking attention with his successes of marine branch of 16th century, some examples from his poems will take place by focusing on characteristics of form and muhteva of his Divan.

Keywords

Classical Turkish literature, 16th century

Kâtibî (Seydî Ali Reis) ve Dîvânı

Abstract

16. yüzyıl, klasik Türk şiirinin en parlak dönemlerinden biridir. Bu dönemde Türk edebiyat tarihinin en büyük şairlerinin de aralarında bulunduğu yüzlerce şair yetişmiştir. Bu şairlerden biri de çeşitli devlet kademelerinde görev alan ve özellikle de denizcilikteki başarılarıyla Hint kaptanlığına kadar terfi eden Seydi Ali Çelebi’dir.
İstanbul/Galatalı olan Seydi Ali Çelebi, azaplar kâtipliği ve tersane kethüdalığı görevlerinde bulunmuş; Rodos, Preveze ve Trablusgarp Seferi gibi birçok sefere iştirak etmiştir. Kanuni’nin Nahcivan Seferi’nde Hint Denizi kaptanlığına getirilen daha sonra müteferrikalık, Diyarbakır tımar defterdarlığı ve Galata’da hassa gemi reisliği yapan Seydi Ali Çelebi; emekliliğini müteakip 1562 yılındaki vefatına kadar günlerini eser telif etmekle geçirmiştir.
Bir dönem kâtiplik yaptığı için Kâtibî mahlasıyla şiirler yazan Seydi Ali Çelebi, yazmış olduğu bu şiirleri Dîvân’ında bir araya getirmiştir. Bu çalışmada; 16. yüzyılda özellikle denizcilik alanındaki başarılarıyla dikkatleri çeken, aynı zamanda da iyi bir şair olan Kâtibî’nin hayatı ve edebî kişiliği hakkında bilgiler verildikten sonra Dîvân’ının şekil ve muhteva özellikleri üzerinde durularak şiirlerinden bazı örneklere yer verilmiştir.

Keywords

Klasik Türk şiiri, 16. yüzyıl

References

• Açıkgöz, Namık. (2017). Riyâzü’ş-Şu’arâ, Ankara: KTB. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0. [Erişim Tarihi 05.03.2018]. Ak, Mahmut. (2009). “Seydi Ali Reis”. İslâm Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: TDV Yayınları s. 21-24. Akbayar, Nuri (hzl.). (1998). Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî (Yâhud Tezkîre-i Meşâhir-i Osmânî), 2. İstanbul: Kültür Bakanlığı-Tarih Vakfı Ortak Yayınları Blochet, E. (1932). Catalogue des Manuscrits Turc de la Bibliothèque Nationale. I Bibliothèque Nationale, Paris. Büke, Himmet. (2010). Seydi Alî Reis-Kitabu’l-Muhît. Denizli: Pamukkale Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Canım, Rıdvan. (2018). Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, Ankara: KTB. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/60327,latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0. [Erişim Tarihi: 01.02.2019]. Düzenli, Mesut Bayram ve Bulak, Şahap (2018). Aruz Vezninin Türk Şiirine Tatbikinde Başvurulan İmlâ / Telaffuz Tasarrufları ve Mahiyetleri. SUTAD, 43, s. 145-171. Eraslan, Kemal. (1968). “Seydi Ali Reis’in Çağatayca Gazelleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi: 41-54. Ersoy, Ersen. (2012). “XVI. Asır Osmanlı Sahası Şairlerinden Subhî’nin (ö. 1548/49) Çağatayca Şiirleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 47, 17-36. Sungurhan, Aysun. (2017). Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Ankara: KTB. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html. [Erişim Tarihi: 01.03.2019]. Gıynaş, Kamil Ali. (2017). Pervâne Bey Mecmuası, Ankara: KTB. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55832,pervane-bey-mecmuasi-pdf.pdf?0. [Erişim Tarihi: 06.02.2019]. İsen, Mustafa. (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: Akçağ Yayınları. Kâtibî Dîvânı, Bibliothque Nationale de France, Ancien Fonds Turc 270, vr. 129a-167b. Kâtibî Dîvânı, Bibliothque Nationale de France, Supplement Turc 380, vr. 67a-79b. Kayabaşı, Bekir. (1997). Kâfzâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı. Malatya: İnönü Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Doktora Tezi. Kılıç, Filiz. (2018). Meşâ’irü’ş-Şu’arâ, Ankara: KTB. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0. [Erişim Tarihi: 01.02.2019]. Kiremit, Mehmet. (1999). Seydî Alî Reis Mir’âtü’l Memâlik: İnceleme-Metin-İndeks. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TDK Yayınları. Köksal, Mehmet Fatih. (2011). Edirneli Nazmî-Mecma'u'n-Nezâ’ir, (İnceleme-Tenkitli Metin), Kültür ve Turizm Bak. Yayınları. Ankara: KTB. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-100879/edirneli-nazmi-mecmaun-nezair.html. [Erişim Tarihi: 01.02.2019]. Köksal, Mehmet Fatih. (2009), “Metin Neşrinde Vezinle İlgili Problemler, Bazı Tespit ve Teklifler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 3, İstanbul. 63-86. Kurnaz, Cemal ve Tatcı, Mustafa (hzl.). (2001). Mehmet Nâil Tuman, Tuhfe-i Nâilî- Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri. C. II. Ankara: Bizim Büro Yayınları. Mecmû’a-i Eş’âr, Eskişehir İl Halk Kütüphanesi, 26 Hk 1060, vr. 28a. Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye K. 352, vr. 36b. Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Belediye K. 000007, vr. 13b. Mecmû’a-i Eş’âr, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet K 479, vr. 68a. Mecmû’a-i Eş’âr, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Manzum 674, vr. 18b. Mecmû’a-i Eş’âr, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, 06 Mil Yz A 8121, vr. 34b. Mecmû’a-i Eş’âr, Nuruosmaniye Kütüphanesi 4967, vr. 130a. Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi 245, vr. 103a. Mecmû’a-i Eş’âr, Süleymaniye Kütüphanesi, Hasan Hüsnü Paşa 1031, vr. 299b. Mecmû’a-i Eş’âr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine 1073, vr. 39a. Mecmû’a-i Eş’âr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan 1972, vr. 182b, 350a. Mecmû’a-i Eş’âr, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi 1083, vr. 15b-16a. Mecmû’a-i Eş’âr, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi 395, vr. 57b. Mecmû’a-i Eş’âr, Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi 242, vr. 5a, 15a, 16b, 17b, 21a, 24a, 42b, 53a, 54b, 64a, 69b, 76b. Özdemir, Mehmet. (2017). Nûh b. Mustafa Konevî Mecmûa-i Gazeliyyât (İnceleme-Metin). Ankara: KTB. Yayınları. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55868,nuh-b-mustafa-konevi-mecmua-i-gazeliyyatpdf.pdf?0. [Erişim Tarihi: 01.02.2019]. Saraç, Mehmet Ali Yekta. (2011). Eski Türk Edebiyatına Giriş: Biçim ve Ölçü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Sertkaya, Osman Fikri. (1977). “Osmanlı Şairlerinin Çağatayca Şiirleri IV”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXII, 169-89. Tarlan, Ali Nihat. (1968). Şiir Mecmualarında XVI.-XVII. Asır Divan Şiiri, Ulvî-Me’âlî-Nihânî-Feyzî-Kâtibî. İstanbul Üniversitesi Yayınları, 3 (1), 83-95. Turan, Şerafettin. (2002). “Kitâbü’l-Muhît”. İslam Ansiklopedisi. 26. İstanbul: TDV Yayınları. 111-112. Yavuz, Fikri ve İsmail Özen (hzl). (1975). Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. 3. İstanbul: Meral Yayınları.