Osmanlı Devleti'nde Kartpostal Kullanımı ve Yasaklı Kartpostallar

Year 2020, Issue: 67, 541 - 561, 31.01.2020

Hüseyin Baha Öztunç

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4274

Abstract

Türkçeye Fransızca “carte postale” kelimesinden geçmiş olan kartpostal, ülkelerin posta tarihini ortaya koymakla kalmayıp içerikleri itibarıyla da çıkarıldıkları dönem hakkında önemli veriler sağlamaktadır. Osmanlı Devleti'nde 19. yüzyılın sonlarında kullanılmaya başlanan ve daha sonraki yıllarda yaygınlaşan kartpostal basımı ve kullanımı belirli kurallara bağlanmıştı. II. Abdülhamid döneminde Devletin kartpostallarla ilgili birtakım tasarrufları olmuştur. Bu dönemde kendisini etkin bir şekilde gösteren sansür mekanizması kartpostallar için de geçerli olmuştur. Devlet ülkede satılan kartpostalları sıkı bir şekilde takip etmiş ve gerek siyasi gerekse sosyal bazı sebeplerden ötürü kartpostalların basımını ve satışını yasaklama yoluna gitmiştir. Bu çalışmada Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivindeki konuyla ilgili çeşitli tasniflerden ve araştırma eserlerinden yararlanarak, Osmanlı Devleti’nde hangi kartpostalların kullanılabildiği, kartpostalların ülkeye girişi ve ülkede basım ve dağıtımı yasak kartpostalların nasıl tespit edildiği incelenecektir. Ayrıca basımı yasak olan kartpostallarla ilgili Devletin uyguladığı cezalar da ortaya konulacaktır

Keywords

Efemera, Kartpostal, Yasak, Osmanlı, Sansür.

Use of Postcards in The Ottoman Empire and Prohibited Postcards

Abstract

The postcard, which has passed through the French “carte postale” eye into turkish, provides important data about the period in which the countries were issued, not only in revealed, but also in terms of their contents. Postcard printing and its use, which began to be used in the Ottoman Empire in the late 19th century and became widespread in the following years, was spesified with certain rules. During Abdulhamid II period, there have been some rules related to the postcards by the state. The censorship mechanism, which has shown itself effectively during the period, is also valid for postcards. The state has strictly followed the postcards sold in the country and went on to ban the printing and sale of postcards for political or social reasons. In this study, it will be examined which postcards can be used in the Ottoman Empire, how postcards can be used in the country and the postcards that are prohibited from being printed and distributed in the country will be examined by making use of various classifications and research work in the Presidental Ottoman Archive.

Keywords

Ephemera, Postcard, Forbidden, Ottoman, Censorship

References

• Arşiv Belgeleri Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO), 1649/123625, 1733/129925, 1930/144728, 2103/157663, 2187/164006, 2478/185785, 4253/318911. Dahiliye 6. Şube Fonu (DH.EUM.6.Sb.), 45/9. Dahiliye İdare-i Umumiye Ekleri (DH.İ.UM.EK), 86/83, Dahiliye Mektubi Fonu (DH.MKT), 2549/110, 983/4, 1149/88, 1263/78 Dahiliye Tahrirat Kalemi (DH.EUM.THR), 44/23. Hariciye İrade (HR.İD), 2026/22. Hariciye Sefaret, 4. Paris Sefareti Fonu (HR.SFR.4), 696/44. Maarif Mektubi (MF. MKT), 553/52, 856/54, 757/15, 966/30, 638/1. Şûrâ-yı Devlet (ŞD), 1149/50. Yıldız Esas Evrakı Kâmil Paşa Evrakı (Y.EE.KP), 19/1825. Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV), 260/124. Zaptiye (ZB), 320/119, 599/109, 23/117. Araştırma Eserler ve İnternet Kaynakları Akgün Seçil Karal - Uluğtekin Murat, (2002). Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a, TDV Yayıncılık, Ankara. Beydeş, S. (2014). Salut De Constantinople. Mert Sandalcı (Yay. Haz.). İstanbul: Korpus Yayıncılık. Birinci, A. (2006). Osmanlı Devleti’nde Matbuat ve Neşriyat Yasakları Tarihine Medhal. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4(7), 291-349. Birinci, A. (2012). Tarihin Hududunda Hatırat Kitapları, Matbuat Yasakları ve Arşiv Meseleleri. İstanbul: Dergâh Yayıncılık. Cezâ Kanunnâme-i Hümâyûnı. (1289). Düstur. (Cilt 1), Matbaa-i Âmire. Demirel, Fatmagül, II. Abdülhamid Döneminde Sansür, Bağlam Yayıncılık, İstanbul 2007. Kök, E. (2016). Rus Kaynaklarında Ayastefanos Anıtı’yla İlgili Yeni Bulgular. Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 14, 179-191. Polat, Ü. G, (2012), “Savaş, Propaganda ve Kartpostallar”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, 1(2), 243-268. Polat, Ü. G. (2018). “Günlük Yaşamdan Savaş Sahnelerine Kartpostallar”. Emine Gürsoy Naskali (Ed.). Kartpostal Kitabı (ss.33-108). İstanbul: Kitabevi Yayıncılık. Sandalcı, M. (2000). Max Fruchtermann Kartpostalları. (Cilt 3), İstanbul: Koçbank Yayınları. Sandalcı, M. (2004). Kartpostallar. İstanbul Ansiklopedisi, (Cilt 4), 473-475. Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Sungur, S. (2011). Kaybolan Bir Kutlama Ritüeli ve Bir İletişim Aracı Olarak Kartpostal. e-Journal of New World Sciences Academy, 6 (4), 829-856. (Erişim Tarihi: 19 Mayıs 2018) http://dergipark.gov.tr/download/article-file/186712
• ebay.co.uk. (2018). Postcard Abdülhamid II. (Erişim Tarihi: 28.05.2018) https://www.ebay.co.uk/itm/Metamorphic-Postcard-Abdul-Hamid-39-/382121327479 Sinanculuk.blogspot (2014). Margarethe Fehim Pascha. (Erişim Tarihi: 28.05.2018) http://sinanculuk.blogspot.com.tr/2014/04/margarethe-fehim-pascha.html?q=Fehim Smithsonian Institution Archives. (2013). Introduction and History. (Erişim Tarihi: 19.05.2018) https://siarchives.si.edu/history/featured-topics/postcard/introduction-history TDK. (2018). Kartpostal. (Erişim Tarihi: 19.05.2018) http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=veritbn&kelimesec=186161 TDK. (2018). Sansür. (Erişim Tarihi: 24.05.2018) http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5b06a0436b8416.29046158 Zamancı, A. Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti ve Faaliyetleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Edirne 2015.