Ağlar Baba Divanı’nda “Hikmet” Geleneği

Year 2020, Issue: 69, 309 - 327, 30.09.2020

Necdet Tozlu

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4299

Abstract

Hikmet, ilim, sır, gaye, fayda, adalet, felsefe demektir. Ayrıca hikmet, kâinatı ve ondaki varlıkların yaratılış gayesini ve faydalarını bilmek gibi manalara gelir. Yesevi’nin şiirlerinin adı da hikmet olup kendinden sonraki bu yolun yolcularına ilham kaynağı olmuştur. Ağlar Baba’nın şiirleri de bu geleneğin devamı ve günümüze mesajı niteliğindedir. Asıl adı İrşâdi olan Ağlar Baba, 1879-1958 yılları arasında yaşamış, Tasavvuf edebiyatı geleneğine bağlı kalarak şiirler yazmış bir halk şairidir. Bayburt’un Oruçbeyli (Siptoros) köyünde doğmuş, gelenek içinde eğitim almış, gördüğü bir rüyanın (dolu içme) tesiri ile de şiirler söylemeye başlamıştır. İslam öncesi Türk şiir geleneği çerçevesinde milli vezin ve halk dilinin kullanılmasıyla inşa edilen âşık tarzı şiirimiz, İslamlaşma sonrası tasavvuf düşüncesiyle birlikte felsefi bir alana taşınmıştır. Ağlar Baba da şiirleriyle bu alana katkı sunan önemli bir şairdir. Ağlar Baba, mutasavvıf ve şair bir aileden gelmektedir. Dedesi büyük İrşâdi Baba, yörenin tanınmış bir mutasavvıfı ve şairi olup eserleriyle de Ağlar Baba’yı etkilemiştir. Daha çok din, tasavvuf ve ahlak konularında şiirler yazan şair; Divan, Kısas-ı Enbiya (zeyl), İnnaenzelna Tefsiri ve Şamun Gazi Mesnevisi ile Tasavvuf Mesnevisi adlı dört esere sahiptir. Millî vezin ve sade bir Türkçe ile didaktik şiirler söyleyen Ağlar Baba, Hoca Ahmet Yesevi’nin hikmetlerini, Yunus Emre’nin ilahilerini çağrıştıran üslûbuyla bu tarzın günümüzdeki devamıdır.

Keywords

Ağlar Baba, hikmet, gelenek, şiir

Wisdom of Tradition in The Aglar Baba

Abstract

Aglar Baba whose original name was Irsadi, had lived between 1879 and 1958. As a folk poet he had written poems in sophism literature. He was born in Orucbeyli (Siptoros) village of Bayburt, had got a traditional education and then had started to tell poems as a consequence of the effect of a dream (drinking full). Our minstrel style poem which was built by using national matter and the folk language, in the frame of pre-Islamic Turkish poem tradition, was conveyed to a philosophic field by the thought of sophism in the post Islamization period. As a poet, he was originally coming from a poet and a sophism family. His grandfather was Gerat İrsadi Baba, a notorious sophism poet of his suburb, had affected Aglar Baba though his written works. As a poet, he had written poems mostly on religion, sophism and moral subject. He had got four written works called as Divan, Kısas-ı Enbiya (Zeyl), Innaenzelna Tefsiri and Şamun Gazi Mesnevisi and Tasavvuf Mesnevisi. Aglar Baba who had told didactic poems in national matter, with a simple Turkish, is a continuity of this steel at our era; with his steel that resembles Hoca Ahmet Yesevi’s divine wisdom’s and Yunus Emre’s heavenly.

Keywords

Ağlar Baba, wisdom, tradition, poem

References

• Aydın, A. S. & Ark. (Terc.) (2017). Farabi Ebu Nasr/es-Siyasetü’l-medeniyye. Ankara: Büyüyen Ay Yayınları.
• Babür, Y. (2019). Kemahlı İbrahim Hakkı Divan-ı Miftahu’l-maarif fi Nati’l-avarif. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Buhari, Eb Abdullah Muhammed bin İsmail. (1992). Sahih El Buhari. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Coşan, E. (1996). Makâlât Hacı Bektaş Velî. Ankara: Milli Kütüphane Basımevi.
• Doğan, D. M. (1982). Türkçe Sözlük. Ankara: Birlik Yayınları.
• Ebu Hizam Enver Fuat. (1993). Mu’cemu mustalahati’s-sufiyye. Beyrut.
• Eraslan, K. (1983). Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Farabl, Ebu Nasr, (1971) Füsii.l Münteze 'a (thk. Fevzi Mitri Neccar) Beyrut.
• Gölpınarlı, A. (1977). Tasavvuf’tan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri. İstanbul: İnkılap ve Aka Yayınevi.
• Güzel, A. (1981). Kaygusuz Abdal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İbn Miskeveyh, (1983). el-Hikmetü'l-halide. Beyrut. Karagöz, İ. vd. (2010). Dinî Kavramlar Sözlüğü. Ankara: DİB Yayınları.
• Kaya, M. (Ter.) (1994). Kindi Ebu Yusuf Yakup b. İshak/Felsefi Risaleler, İstanbul: İz Yayınları.
• Kutluer, İ. (1998). “Hikmet”. DİA, XVII, Ankara: TDV Yayınları, 503-511. Kutluer, İ. (2001). İslamın Klasik Çağında Felsefe Tasavvuru. İstanbul: İz Yayınları.
• Tozlu, N. (2002). Ağlar Baba Divanı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türkçe Sözlük (2011). Ankara: TDK Yayınları. Uludağ, S. (1977). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları.
• Uludağ, S. (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınları. Ünal, A.(1996). Kur'an'da Temel Kavramlar. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Yazır, E. H. (2013). Hak Dini Kur'an Dili Tefsiri. Ankara: Akçağ Yayınları.