A Short Story Written in Old Anatolian Turkish: Hikâyet-i Öksüzce

Year 2021, Issue: 70, 1 - 32, 20.01.2021

Türkan Korkmaz Bulut

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4240

Abstract

In our old literature, the concept of the story was used as a general concept in the meaning of narration and recitation of an important statement. Genres based on narration like story, epic, fairy tale, fable, novel, legend, saga etc. were referred to as “story” in old literature. The name "story" was not a genre name in our old literature, it was a general name given to all works based on narration, and recitation. It doesn't matter if the narrative is short or long, a fifteen verses narrative or an eighty-thousand verses narrative can be referred to as "story".
Narratives that fall within the scope of the story are quite common in the period of Old Anatolian Turkish. Masnavi of Hikâyet-i Öksüzce discussed in this study is a short masnavi with the characteristics of Old Anatolian Turkish language. The story takes place in the city of Madina on a Bairam morning and tells how the Prophet once saw an orphan child among the crowd of people celebrating bairam and children playing with one another. The story continues with the dialogue between the Prophet and the orphan kid. The given message in the story is about protecting orphans and showing compassion to them in terms of Islamic culture. The only known copy of the story is in Ankara National Library 06 Mil Yz A 752/4. The study con-sists of literary and language studies and the text, translation, index, and facsimile.

Keywords

Old Anatolian Turkish, story, masnavi, Hz. Muhammad, orphan.

Eski Anadolu Türkçesi İle Yazılmış Kısa Bir Hikâye: Hikâyet-i Öksüzce

Abstract

Eski edebiyatımızda hikâye kavramı daha çok bir sözü nakletme, anlatma anlamında genel bir kavram olarak kullanılırdı. Bu-gün hikâye, destan, masal, fabl, roman, efsane, menkıbe vb. dediğimiz anlatmaya dayalı türler eski edebiyatta daha çok “hikâye” adı altında adlandırılmıştır. Hikâye adı eski edebiyatımızda bir tür adı değildir, anlatmaya, nakletmeye, öykülemeye dayalı bütün eserlere verilen genel bir addır. Anlatılanın kısa veya uzun olması hiç önemli değildir, 15 beyitlik bir eser hikâye adıyla geçebileceği gibi 8.000 beyitlik bir esere de hikâye denmiştir.
Hikâye konusu kapsamına giren eserler Eski Anadolu Türkçesi döneminde de çokça karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada ele alınan Hikâyet-i Öksüzce mesnevisi de Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerini taşıyan küçük bir mesnevidir. Hikâye-de Medine şehrinde bir bayram sabahı herkes birbiriyle bayramlaşırken, çocuklar oyun oynarken Peygamber’in orada kimsesiz bir çocuğu görmesi ve sonrasında aralarında geçen diyaloglar anlatılmaktadır. Hikâyede İslam kültürü açısından kimsesizlerin korunup kollanması ve onlara merhamet edilmesi mesajı verilmektedir. Hikâyenin bilinen tek nüshası Ankara Millî Kütüphane 06 Mil Yz A 752/4 numaralı yazmadadır. Çalışmada eser üzerine edebî inceleme ve dil incelemesi yapılarak eserin metni, çevirisi, dizini ve tıpkıbasımı verilecektir.

Keywords

Eski Anadolu Türkçesi, hikâye, mesnevi, Hz. Muhammed, öksüz

References

• 06 Mil Yz A 752/4: Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu.
• Akalın, Şükrü Haluk vd. (2012). Yazım Kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akar, Ali (2018). Oğuzların Dili (Eski Anadolu Türkçesine Giriş). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Ayverdi, İlhan (2006). Misalli Büyük Türkçe Sözlük I-III. İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• Çağbayır, Yaşar (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çelebioğlu, Amil (1999). Türk Mesnevi Edebiyatı (Sultan II. Murad Devri 1421-1451). İstanbul: Kitabevi Yay.
• Demirci, Ümit Özgür & Korkmaz, Şenol (2008). Şeyyâd Hamza, Yûsuf ve Zelîhâ (Giriş-Metin-Günümüz Türkçesine Aktarma-Dizin ve Sözlük-Tıpkıbasım). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Devellioğlu, Ferit (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Ediskun, Haydar (2007). Türk Dil Bilgisi (Sesbilgisi-Biçimbilgisi-Cümlebilgisi). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ergin, Muharrem (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Gülsevin, Gürer (2007). Eski Anadolu Türkçesinde Ekler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kanar, Mehmet (2000). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Deniz Kitabevi.
• Kanar, Mehmet (2009). Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• Kanar, Mehmet (2011). Eski Anadolu Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• Kavruk, Hasan (1999). Eski Türk Edebiyatı’nda Mensûr Hikâyeler. İstanbul: MEB Yayınları.
• Kocasavaş, Yıldız (2004). Türkçede Şahıs Zamirleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz [Bulut], Türkan (2017). Arzu ile Kanber Hikâyesi [Milli Kütüphane Nüshası 06 Mil Yz A 8618 ve Konya Nüshası 42 Kon 1882/2], İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• Korkmaz, Şenol (2012). Eski Anadolu Türkçesine Ait Bir Manzum Hikâye Mecmuası. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• Korkmaz Bulut, Türkan & Korkmaz, Şenol (2019). Eski Edebiyatımızda Hırsızlık Konulu Mensur Bir Hikâye: Hikâyet-i Uğru Abbâs. Hırsızlık Kitabı (Ed. Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Kitabevi Yayınları, s. 467-478.
• Korkmaz, Zeynep (2007). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2011). Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köktekin, Kâzım (1999). Eski Anadolu Türkçesi ile Yazılmış Hatun Destanı ve Dili. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 12, s. 1-29.
• Meninski, Franciscus á Mesgnien. 2000. Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae-Arabicae-Persicae, Lexicon Turcico-Arabico-Persicum I-III, Grammatica Turcica IV, Onomasticum V, Index der türkischen Wörter VI. Mit einer Einleitung und mit einem türkischen Wortindex von Stanisław Stachowski, sowie einem Vortwort von Mehmet Ölmez. İstanbul: Simurg. İstanbul.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük I-IV (1995-96). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özkan, Mustafa (1995). Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Öztürk, Erol (2017). Eski Anadolu Türkçesi El Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Öztürk, Zehra (2007). Osmanlı Döneminde Kıraat Meclislerinde Okunan Halk Kitapları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C: 5, S: 9, s. 401-445.
• Steingass, Francis Joseph (1975). A Comprehensive Persian-English Dictionary. Beirut: Librairie du Liban Publishers.
• Şahin, Hatice (2018). Eski Anadolu Türkçesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarama Sözlüğü I-VIII (1963-77). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tietze, Andreas (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı I: A-E. İstanbul-Wien: Simurg Yayınları.
• Timurtaş, Faruk Kadri (1994). Eski Türkiye Türkçesi (Gramer-Metin-Sözlük). İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Tulum, Mertol (2011). XVII. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk, Vahit vd. (2014). Eski Anadolu Türkçesi Dersleri. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2011). (11. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII (1965). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uysal, İdris Nebi (2014). Yunus Emre Divanı (Karaman Nüshası): Giriş-Dil İncelemesi-Metin-Dizin-Sözlük. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Yağcı, Şerife (2001). Süheylî'nin Acâibü'l-Meâsir ve Garâibü'n-Nevâdir'i, Metin ve Küçük Hikâye Üzerine Teorik Bir İnceleme. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
• Yağcı, Şerife. (2002). Klasik Türk Edebiyatı Geleneğinde Hikâye. Türk Dünyası Araştırmaları, S 141, s. 147-160.