19. Yüzyıl İngiltere’sinde Türkçenin Bir Gramer Kitabı: Abu Said ve “Turkish Self-Taught

Year 2021, Issue: 70, 33 - 48, 20.01.2021

Hakan Yalap Gamze Kılıç

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4425

Abstract

Dil; siyasi, ekonomik ve kültürel sebeplerle devletlerarası iletişimin en önemli unsuru olmuştur. Güçlü devletler; milletler arasında otorite kurma, egemenlik sağlama ve yerine göre sömürgeleştirme gibi emelleri için dili araç olarak kullanmıştır. Siyasi ve ekonomik gücün elinde bulunduğu devletlerin dilleri, diğer milletler tarafından öğrenilmek istenmiştir. Dil öğrenmenin temelini çoğunlukla ekonomik ve sosyo-politik gerekçeler belirler. Dolayısıyla tarih içinde de Türkçe öğrenmenin sebepleri bu gerekçeler olmuştur. Bu gerekçeler pratik ve hızlı Türkçe öğrenme gayretleriyle birleşince tüccar, bürokrat gibi insanlara yönelik Türkçe öğretim kitapları hazırlanmıştır.
Bu makalede Franz Thimm'in (Turkish Self-Taught or the Dragoman for Travellers in the East Being a New Practical and Easy Method of Learning the Turkish Language) “Kolay ve Pratik Bir Yöntemle Klasik, Avrupa ve Oryantal Dilbilgisi Serileri” adlı eserinin on ikincisi olan Abu Said tarafından hazırlanan “Kendi Kendine Öğretilen Türkçe veya Doğudaki Gezgin Dragomanlar İçin, Türkçe Öğrenmenin Yeni Pratik ve Kolay Bir Yöntemi” adlı eser incelenmiştir. Avrupa literatüründe “dragoman” olarak bahsedilen çevirmenlerin Türkçe öğrenimi için hazırlanan eser, 19. yüzyıl bağlamında değerlendirilmeye çalışılmıştır. Seride bulunan diğer Türkçe öğretim kitaplarının sadece sözlük olmasının aksine Abu Said’in eserinin dil bilgisi, diyalog, kelime öğretimi ve sözlük içeriğinin olmasıyla dönemin ekonomik ve sosyal durumunu da göstermesi ve dragomanlara özel hazırlanması sebebiyle araştırma konusu olarak seçilmiştir.

Keywords

Türkçe öğretimi, eser incelemesi, dragoman, dragomanlara özel dil öğretimi

References

• Attaoullah, F. (1942). Turkish Self-taught by Natural Method with English Phonetic Pronunciation. Londra: E. Marlborough & Co.ltd, 28-30.
• Aydın, B. (2007). Divan-ı Hümayun Tercümanları ve Osmanlı Kültür ve Diplomasisindeki Yeri. Osmanlı Araştırmaları, 41-86.
• Balcı, S. (2006). Osmanlı Devleti'nde Tercümanlık ve Bab-ı Ali Tercüme Odası Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih (Yakınçağ Tarihi) Anabilim Dalı, 64.
• Genç, M. (2000). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul : Ötüken Neşriyat.
• Gürkan, E. S. (2017). Sultanın Casusları 16. Yüzyılda İstihbarat Sabotaj ve Rüşvet Ağları. İstanbul: Kronik Kitap, 61.
• Hitzel, F. (1995). Dil Oğlanları ve Tercümanlar. (Çev. M. Sert,) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 9-45.
• İnalcık, H. (1995). Eyalet. TDV İslam Ansiklopedisi 11. Cilt (s. 548-550). içinde Ankara: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi.
• Kartallıoğlu Y. (2015). Söz Kitabı İtalyanca Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 18.
• Kafesoğlu, İ. (2007). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları, 278.
• Lewis, B. (2008). Babil'den Dragomanlara. İstanbul: Kapı Yayınları, 26.
• Muller, M. (1854). Suggestions for the Assistance of Officers in Learning the Languages of the Seat of War in the East. Londra: Longman, Brown, Green & Longmans, Paternoster Row, 97.
• Orhonlu, C. (1991). Osmanlı Devletinde Tercümanlık. Atatürk Konferansları 1971-1972 (s. 13-23). içinde Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Reed, S. (2007). German Printers, Publishers and Booksellers in Nineteenth-century Britian. S. Manz, M. S. Beerbühl, & J. Davis içinde, ‘German Printers, Publishers and Booksellers in Nineteenth-century Britain’, in Migration and Transfer from Germany to Britain, 1660‒1914 (s. 107-118). Berlin: de Gruyter.
• Ryan, A. (2015). Sonuncu Dragoman. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 22-28.
• Said, A. (1877). Turkish Self-taught or the Dragoman for Travellers in the East, Being a New Practical and Easy Method of Learning the Turkish Language. Londra: Franz Thimm European and Oriental Bookseller and Publisher.
• (archive.org/details/turkishselftaugh00abusrich/page/n9/mode/2up E.Tarihi:30.09.2020)
• Schopenhauer, A. (2007). Okumak, Yazmak ve Yaşamak Üzerine. İstanbul: Say Yayınları, 99.
• Şeref, İ. (2014). Tanzimat Döneminde Bir Aydın Olarak Ahmet Mithat Efendi ve Düşünce. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 279-288.
• TDK. (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ubucini, J. H. (1977). 1855'de Türkiye. İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları, 141.
• Viguier, M. P. (1789). Élémens De La Langue Turque, Ou Tables Analytiques De La Langue Turque Usuelle, Avec Leurs Développement. İstanbul: Imprimerie du Palais de France.
• Yalap, H. (2017). Klasik Türk Edebiyatı Işığında Edebiyat ve Kültür Tarihimizde Kahve ve Kahvehaneler. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1907-1930.
• Yılmazçelik, İ. (2019). Osmanlı Döneminde Diyarbakır Üzerine Bazı Tespitler ve Diyarbakır Şer'iyye Sicilleri (Katalog ve Fihristleri). İstanbul: Hiperlink Eğitim İletişim Yayıncılık, 85.