Color Words in Fevâyidü'l-Kiber, Ali Sir Nevâyî's Aging Board

Year 2021, Issue: 71, 49 - 81, 15.05.2021

Nihan Budak Süleyman Efendioğlu

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4519

Abstract

There are many works written by Ali Şir Nevâyî, one of the important poets of Turkish language. These works have a certain classification. His Divans were gathered under the name of Hazâ'inü'1- Me‘ânî and divided into four different categories. These are childhood poems, youth poems, maturity poems, and old age poems. This study is about the work named Fevâyidü'l-Kiber, which includes old age poems. The color words in Fevâyidü'l-Kiber were determined and examined in terms of lexicology, etymology and semantics. The examples from the couplets within this literary work were transferred to Turkish. The word categories of the words in terms of lexicology, the development stages of the words in terms of etymology, and the meanings of the words in terms of semantics were tried to be indicated.

Keywords

Turkish language, Fevâyidü'l-kiber, color words, semantics, lexicology, etimology

Ali Şir Nevâyî’nin Yaşlılık Divanı Fevâyidü’l-Kiber’de Renk Kelimeleri

Abstract

Türk edebiyatının önemli şairlerinden biri olan Ali Şir Nevâyî’nin yazdığı çok sayıda eser bulunmaktadır. Bu eserlerin belli bir sınıflandırması vardır. Divanları, Hazâ’inü’1-Me‘ânî adı altında toplanmış ve dört farklı kategoriye ayrılmıştır. Bunlar çocukluk dönemi şiirleri, gençlik dönemi şiirleri, olgunluk dönemi şiirleri ve yaşlılık dönemi şiirleridir. Çalışmamızda yaşlılık dönemi şiirlerini içeren Fevâyidü’l-Kiber adlı divan üzerinde durulmuştur. Fevâyidü’l-Kiber’de geçen renk kelimeleri sözcük bilimi, köken bilimi ve anlam bilimi açısından incelenmiştir. Eser içinde renk kelimelerinin geçtiği beyitler örnek olarak sunulmuş ve beyitlerin Türkiye Türkçesi karşılıkları verilmiştir. İncelemede; sözcük bilimi açısından kelimelerin sahip olduğu sözcük kategorileri, köken bilimi açısından sözcüklerin kökeni ve gelişim evreleri, anlam bilimi açısından ise sözcüklerin sahip olduğu anlamlar gösterilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Türk dili, Fevâyidü'l-kiber, renk kelimeleri, anlam bilimi, sözcük bilimi, köken bilimi

References

• Akar, A. (2010). Türk Dili Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Argunşah, M. (2014). Çağatay Türkçesi. (3. Baskı) İstanbul: Akçağ Yayınları.
• Atalay, B. (1970). Abuşka Lûgatı veya Çağatay Sözlüğü. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Ayverdi, İ. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi (Cilt 1). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi (Cilt 2). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bulut, S. (2017). “Asya Coğrafyasının Büyük Edibi Ali Şîr Nevâyî”nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türk Dili’ne Katkıları”. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araş., Number:1, Autumn, 23-41.
• Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary Of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Clauson, G. (2007). “Türkçede Sekizinci Yüzyıldan Önce Kullanılan Ekler”. Dil Araştırmaları, 1(1), 185-196.
• Çağbayır, Y. (2007). Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı Ötüken Türkçe Sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Çoruhlu, Y. (2006). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2002). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (22. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Eckmann, J. (2014). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar. (haz. Osman Fikri Sertkaya). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eckmann, J. (1958). “Çağatay dili hakkında notlar”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 6, 115-126.
• Eckmann, J. (1971). Nevaî’nin İlk Divanları Üzerine. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 18, 253-269.
• Eraslan, K. (1993). “Çağatay Edebiyatı”. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 8, 168-176.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Buro Basm Evi.
• Genç, R. (1999). Türk İnanışları ve Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (A-N). Ankara: TDK Yay.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü (O-Z). Ankara: TDK Yay.
• Günay, V. D. (2007). Sözcükbilime Giriş. İstanbul: Multilingual.
• Kaya, Ö. (1996). Alî Şîr Nevâyî, Fevâdiyü‟l-Kiber. Ankara: TDK Yayınları.
• Kaya, Ö. (2007). “Alî Şîr Nevâyî’nin Divanları”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi. c. 4, s. 1, 46-56.
• Kut, G. (1989). “Ali Şîr Nevâyî”. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 2, 449-453.
• Küçük, S. (2012). “Çağatay Türkçesiyle İlgili Makaleler Bibliyografyası Denemesi”. Journal of History Culture and Art Research, 1(3), 25-41.
• Mağfiret, K. (2009). “Siyasetin Renkleri: Semantik Yaklaşım”. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6(2), 26-50.
• Mazlum, Ö. (2011). “Rengin Kültürel Çağrışımları”. Dumlupınar Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 125-137.
• Merhan, A. (2007). “Yazılı Özbek Edebiyatı”. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 125-138.
• Nişanyan, S. (2009). Sözlerin Soyağacı Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü. İstanbul: Everest Yayınları.
• Ölmez, Z. (2007). “Çağatay Edebiyatı ve Çağatay Edebiyatı Üzerine Araştırmalar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, (9), 173-219.
• Parlatır, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. (2. baskı). Ankara: Yargı Yayınevi.
• Türk, V. (2010). “Lehçeler Arası İlişkiler ve Oğuz Türkçesinde Bir Nevâyî Eseri”. TÜBAR-XXVIII, Güz, 395-408.
• Ünlü, S. (2014). Çağatay Türkçesi Sözlüğü. Konya: Eğitim Yayınevi.