Antakya Kuşatmasına Kadar Çukurova’da Ermeniler

Year 2022, Issue: 73, 97 - 106, 30.01.2022

Melek Akbulut

https://doi.org/10.54614/JTRI.2022.4567

Abstract

Anadolu’nun Doğu Akdeniz kıyılarında verimli toprakları ile ticaret muhiti olan Çukurova (Kilikya) bölgesi, tarihten beri birçok milletin hakimiyet mücadelesine sahne olmuştur. Bu mücadelelerde önemli bir unsur olan Ermeniler, Çukurova’ya yerleştikten sonra burada hâkim olabilmek için tüm fırsatları değerlendirmişlerdir. Çukurova’da küçük prenslikler oluşturan Ermenilerin bölgede varlıklarını güçlendirmek adına en önemli stratejilerinden biri Anadolu’ya gelen Haçlılarla iş birliği içerisine girmek olmuştur. Ermeniler Çukurova’da varlıklarını devam ettirebilmek için Haçlılar bölgeye geldiğinde onları Çukurova’ya yönlendirmiş, onlara erzak, asker ve daha birçok konuda yardım etmişlerdir. Haçlılar bölgeye geldiğinde asker, erzak, coğrafi ve demografik bakımdan Ermenilerin yardımlarına ihtiyaç duyuyorlardı. Bu nedenle Ermeniler ve Haçlılar karşılıklı çıkar doğrultusunda dostluk kurmuşlardır. Haçlılar, kurdukları dostluk sayesinde Anadolu’da ve Çukurova’daki birçok şehri, kaleyi ele geçirmişlerdir. Ermenilerin yardım ve desteği sayesinde ele geçirilen en önemli yerlerden birisi de Antakya olmuştur. Bu bağlamda araştırmamızda Ermenilerin bölgeye yerleşimi, bölgede prenslik ve baronluk oluşumu, bu süreçte Haçlılarla ittifakları ve Antakya kuşatmasına kadar bölgedeki faaliyetlerinin incelenmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Çukurova (Kilikya), Türkler, Ermeniler, Haçlılar, Antakya

Armenians in Çukurova until the Siege of Antakya

Abstract

Çukurova (Cilicia) region, which is fertile soil and a lively trade area on the eastern Mediterranean coast of Anatolia, has been the scene of the struggle for dominance of many nations since history. The Armenians, who were important elements in these struggles, took advantage of all the opportunities to dominate here after they settled in Çukurova. One of the most important strategies of the Armenians, who formed small principalities in Çukurova, to strengthen their presence in the region was to cooperate with the Crusaders who came to Anatolia. For the Armenians to continue their existence in Çukurova, when the Crusaders came to the region, they directed them to Çukurova and helped them with supplies, soldiers, and many more. When the Crusaders came to the region, they needed the help of the Armenians in terms of soldiers, supplies, geographically and demographically. For this reason, Armenians and Crusaders formed a friendship in line with mutual benefit. Thanks to the friendship they established, the Crusaders captured many cities and castles in Anatolia and Çukurova. One of the most important places captured by the help and support of the Armenians was Antakya. In this context, it has been aimed to examine the settlement of Armenians in the region, the formation of principality and barony in the region, their alliance with the Crusaders in this process, and their activities in the region until the siege of Antakya in our research.
Keywords:

Keywords

Çukurova (Cilicia), Turks, Armenians, Crusaders, Antioch, Çukurova (Cilicia), Turks, Armenians, Crusaders, Antioch

References

• Albertus Aquensis (Albert of Aachen). Historia Ierosolimitana (History of the Journey to Jerusalem). (Tran: Susan B. Edgington). 2007. New York: Oxford University Press.
• Altan, Ebru. (2013) “Yağısıyan”. DİA, XLIII, İstanbul. 177-179.
• Altan, Ebru. (2018). Antakya Prinkepsliği Tarihi Kuruluş Devri (1098-1112). Ankara: TTK.
• Anna Komnena. Alexiad Malazgirt’in Sonrası. (Çev: Bilge Umar). 1996. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Anonim Haçlı Tarihi (Gesta Francorum et Aliorum Hierosolymitanorum). (Çev: Ergin Ayan). 2019. İstanbul: Selenge Yay.
• Asbrıdge, Thomas. (2000). The Creation of the Principality of Antioch 1098-1130. Woodbridge: The BoydellPress.
• Ayan, Ergin. (4 Aralık 2007). “Ermeni-Haçlı İşbirlikleri”. Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı:26. 49-71.
• Ayönü, Yusuf. (2014). Selçuklular ve Bizans, Ankara: TTK.
• Azîmî. Azîmî Tarihi Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler (430-538= 1038/39-1143/44)). (Çev: Ali Sevim). 2006. Ankara: TTK.
• Bezer, Gülay Öğün. (2006). “Müslim b. Kureyş”. DİA, XXXII. İstanbul. 94-96.
• Boase, T.S.R. (1978). “The History of the Kingdom”. (Edit: T.S.R. Boase). The Cilician Kingdom of Armenia. Edinburgh&London: Scottish Academic Press. 1-33.
• Buzpınar, Şit Tufan. (2003). “Lazkiye”. DİA, XXVII. Ankara. 117-118.
• Demirkent, Işın. (1992). “Bizans”. DİA, VI, İstanbul. 230-244.
• Demirkent, Işın. (1996). “Haçlılar”. DİA, XIV. İstanbul. 525-546.
• Demirkent, Işın. (1997). Haçlı Seferleri. İstanbul: Dünya Yay.
• Ersan, Mehmet. (1998). “I. Haçlı Seferi Sırasında Kilikya (Çukurova)’nın Haçlıların Eline Geçmesi”. Haçlı Seferleri ve XI. Asırdan Günümüze Haçlı Ruhu Semineri 26-27 Mayıs 1997. İstanbul; İÜEFTAM, Edebiyat Fakültesi Basımevi. 65-72.
• Ersan, Mehmet. (2000). “Kilikya Ermeni Krallığı”. (Haz: Erman Artun-M. Sabri Koz). Efsaneden Tarihe Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı. İstanbul: YKY. 327-343.
• Ersan, Mehmet. (2014). “Ermenilerin Nazarında Haçlılar”. (Ed: Mehmet Metin Hülagu vd.). Tarihte Türkler ve Ermeniler, II, IV/A-1.5. Dizi, S.1. Ankara: TTK. 203-210.
• Ersan, Mehmet. (Ekim 1996). “Kilikya Ermeni Krallığı ve Haçlılar Üzerine”. Kubbealtı Akademi Mecmûası, Sayı.4.134-141.
• Fulcherius Carnotensis. Kudüs Seferi -Kutsal Toprakları Kurtarmak. (Çev: İlcan Bihter Barlas). 2009. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
• Gordlevski, V. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti. (Çev: Azer Yaran), Ankara: Onur Yayınları.
• Gökhan, İlyas. (2012). “Türkiye Selçukluları ile Kilikya Ermenileri Arasındaki Siyasi İlişkiler”. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 70-108.
• Göney, Süha. (1976). Adana Ovaları I. İstanbul:.Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Hetum, Gorigos Senyörü Hetum Vekayinamesi. (Çev:Hrant D. Andreasyan). 1946. İstanbul: TTK Kurumunda Basılmamış Nüsha.
• Holt, P.M. (1999). Haçlılar Çağı 11. Yüzyıldan 1517’ye Yakındoğu. (Çev: Özden Arıkan). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• İbn Kalânisî. Şam Tarihine Zeyl- I. ve II. Haçlı Seferleri Dönemi. (Çev: Onur Özatağ). 2015. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• İbnü’l-Adîm. Bugyetü’t-taleb fî Tarihi Haleb, Biyografilerle Selçuklu Tarihi. (Çev. Notlar ve Açıklamalar Ali Sevim). 1982. Ankara: TTK.
• İbnü’l-Esîr. El Kâmil Fi’t-Tarih X. İslam Tarihi. (Çev: Abdülkerim Özaydın). 1987. İstanbul: Bahar Yay.
• İnan, Zeynep. (2014). “I. ve II. Haçlı Seferleri Sürecinde Ermeni-Latin İlişkileri”. (Ed: Mehmet Metin Hülagu vd). Tarihte Türkler ve Ermeniler, II, IV/A-1.5. Dizi. S.1. Ankara: TTK. 211-307.
• Kanat, Cüneyt. (2000). “Memlûkler ve Çukurova”. (Haz: Erman Artun- M. Sabri Koz). Efsaneden Tarihe Tarihten Bugüne Adana: Köprü Başı. İstanbul: YKY. 93-107.
• Kaşgarlı, Mehlika Aktok. (1990). Kilikya Tâbi Ermeni Baronluğu Tarihi, Ankara: Kök Yay.
• Koca, Salim. (2006). “Selçuklular Döneminde Türk-Ermeni İlişkileri”. Türk Yurdu. Sayı: 225. Ankara. 19-32.
• Lastivertli Aristakes. Ermeni Bir Rahibin Gözünden Selçuklular ve Anadolu’nun Fethi. (Çev:İlhan Aslan). 2019. İstanbul: Post Yay.
• Nersessian, Sirarpie Der. (1945). Armenia and Byzantine Empire: A Brief Study of Armenian Art and Civilization, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Nersessian, Sirarpie Der. (1969). “The Kingdom of Cilician Armenia”. (Ed. Kenneth M. Setton). A History of the Crusades, c. II, 2. Baskı. London: Madison-Milwauke. 630-659.
• Nicolle, David. (2013). Birinci Haçlı Seferi 1096-99. (Çev: L. Ece. Sakar). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
• Norwich, John Julius. (2013). Bizans III: Gerileme ve Çöküş Dönemi (Ms 1082-1453). (Çev: Selen Hırçın Riegel). İstanbul: Kabalcı Yay.
• Oğuz, Şevket. (1982). Kommagene Krallığı (tez), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Tarihi Kürsüsü.
• Peter Tudebodus. Bir Tanığın Kaleminden Birinci Haçlı Seferi Kudüs’e Yolculuk. (Tercüme ve Notlar: Süleyman Genç). 2019. İstanbul: Kronik Kitap.
• Raimundus Aguilers. Haçlılar Kudüs’te: Bir Papazın Gözünden İlk Haçlı Seferi. (Çev. ve Yay. Haz: Süleyman Genç). 2019. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Ralph of Caen. The Gesta Tancredi; A History of the Normans on the Fisrt Crusade. (Translated: Bernards S. Bachrach and David S. Bachrach). 2005. Burlington, Ashgate.
• Riley- Smith, Jonathan. (2003). The First Crusade and the Idea of Crusading. London- New York: Continuum.
• Sağır, Güner. (2014). “Bizans İmparatorluğu Döneminde Anadoluda Ermeni Yerleşimleri”. Tarihte Türkler ve Ermeniler: İlkçağ&Ortaçağ, I. TTK.
• Sevim, Ali, (2002). Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni İlişkileri, Ankara: TTK.
• Sevim, Ali, (2010). “Süleyman Şah I”. DİA, XXXVIII. İstanbul. 103-105.
• Simbat (Başkumandan) Vekayinamesi (951-1334). (Çev: Hrant D. Andreasyan). 1946. İstanbul: TTK Basılmamış Nüsha.
• Süryanî Mihail. Süryanî Patrik Mihailin Vakainamesi (ikinci kısım 1042-1195). (Çev: Hrant D. Andreasyan). 1944. TTK Yayımlanmamış Nüsha.
• Turan, Osman, (1998). Selçuklular Târihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Umar, Bilge. (1993). Türkiye’de Tarihsel Adlar: Türkiye’nin Tarihsel Coğrafyası ve Tarihsel Adları Üzerine Alfabetik Düzende Bir İnceleme. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Urfalı Mateos. Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), (Çev: Hrant D. Andreasyan). 2000. Ankara: TTK.
• Usta, Aydın. (2016). Çıkarların Gölgesinde Haçlı Seferleri Müslüman-Haçlı Siyasî İttifakları, İstanbul: Yeditepe Yay.
• Ünal, Ahmet -Girginer, K. Serdar. (2007). İlkçağlarda Osmanlı Dönemine Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji. İstanbul: Hamer kitabevi.
• Vahram Vekayinamesi, (Kilikya Kralları Tarihi), (Çev: Hrant D. Andreasyan). 1946. İstanbul: TTK Basılmamış Nüsha.
• Versluys, Miguel John. (2017). Visual Style and Constructing Identity in the Hellenistic Wold: Nemrud Dağ and Commagene under Antiochos I. Cambridge University Press.
• Vryonis, Speros. (1971). The Decline Of Medieval Hellenism in Asia Minor And The Process Of Islamization From The Eleventh Through The Fifteenth Century. Berkeley.
• Willermus Tyrensis. Willermus Tyrensis’in Haçlı Kroniği Başlangıçtan Kudüs’ün Zaptına Kadar (I-VIII. Kitaplar). (Haz: Ergin Ayan). 2016. İstanbul: Ötüken.