Ankara’nın 1101 Yılı Sonrası Yeniden Türk Hâkimiyetine Girişi

Yıl 2024, , 666 - 676, 02.04.2024

Hasan Akyol

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.679

Öz

Anadolu’nun bilinen ilk zamanlarından itibaren önemli yerleşimlere sahne olan Ankara şehrinin tarihsel bütünlüğü açısından şehirde Türk hâkimiyetinin başlangıcının 1073 yılı olduğu ve şehrin Artuk Bey tarafından fethedildiği bilinmektedir. 1101 yılında gerçekleşen Haçlı Seferleri sırasında şehir, Haçlılar ile İmparator arasında yapılan anlaşmaya istinaden Bizans’a verilmiş ve 1073 yılında başlayan Türk hâkimiyeti kesintiye uğramıştır. Ankara’nın yeniden Selçukluların eline geçiş tarihi olarak telif eserlerde 1127 yılı önerilmektedir. Bu öneri, 1127 yılında şehrin I. Kılıç Arslan’ın oğlu Melik Arab’ın elinden Danişmendli Emir Gazi tarafından alınması olayına dayandırılmaktadır. İlk defa Paul Wittek tarafından ortaya atılan “Ankara’nın 1101 yılından sonra en geç 1127 yılından önce Selçukluların eline geçtiği” önerisi, Wittek’ten sonra Ankara şehir tarihi üzerine yapılmış çalışmalarda tekrar edilmiştir. Çalışmamızda ana kaynaklar ışığında dönemin olaylarının yeniden değerlendirilmesi yapılmış ve başta Aksarayî’nin kaydı esas alınarak, “Ankara’nın 1101 yılından sonra I. Kılıç Arslan döneminde yani en geç 1107 yılında Selçukluların eline geçtiği” ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylelikle Ankara şehir tarihinin karanlık kalan bir noktası aydınlatılmaya çalışılmış ve şehrin ikinci defa olarak Türk hâkimiyetine girişi yaklaşık yirmi yıl daha önceye çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Kılıç Arslan, Melik Arab, Haçlı Seferleri, Selçuklu

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Re-entry of Ankara to Turkish Dominion after 1101

Öz

In terms of the historical integrity of the city of Ankara, which has been the scene of important settlements since the first known times of Anatolia, it is known that the beginning of Turkish domination in the city was in 1073 and the city was conquered by Artuk Bey. In 1101, during the Crusades, the city was given to Byzantium based on the agreement between the Crusaders and the Emperor, and the Turkish domination that started in 1073 was interrupted. The year 1127 is suggested as the date of Ankara's re-conquest by the Seljuks. This suggestion is based on the capture of the city from Melik Arab, the son of Kılıç Arslan I, by Emir Gazi of Danişmendli in 1127. The suggestion that "Ankara was captured by the Seljuks after 1101 and before 1127 at the latest", which was first put forward by Paul Wittek, was repeated in the studies on the city history of Ankara after Wittek. In our study, the events of the period were re-evaluated in the light of the main sources, and based on Aksarayî's record, it was tried to reveal that "Ankara was captured by the Seljuks after 1101 during the reign of Kılıç Arslan I, that is, in 1107 at the latest". Thus, an obscure point in the history of the city of Ankara has been tried to be illuminated and the city's entry into Turkish rule for the second time has been postponed approximately twenty years earlier.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Kılıç Arslan, Melik Arab, Crusades, Seljuks

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Agapius (Mahboub), De Menbidj (1909). Kitab Al-Unvan. (C. 2). (Haz. A. Vasiliev). Paris.
• Akçura, T. (1971). Ankara, Türkiye Cumhuriyeti’nin Başkenti Hakkında Monografik Bir Araştırma. ODTÜ Yayınları.
• Aktüre, S. (2000). 16. Yüzyıl Ankara’sı Hakkında Bilinenler. Tarih İçinde Ankara, Eylül 1981 Seminer Bildirileri. (Der. A. T. Yavuz). ss. 3-48.
• Aksarayî, K. M. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr. (Çev. M. Öztürk). TTK Yayınları.
• Akyol, H. (2012). Kirman Selçukluları. Selçuklu Tarihi El Kitabı. (Edit. R. Turan). (ss. 195-213). Grafiker Yayınları. Akyol, H. (2016). Ankara’nın Türk Hâkimiyetine Girişi ve Şehrin İlk Türk Fâtihi. Belleten, LXXX (289), 757-772.
• Akyol, H. (2022). Roma-Bizans Döneminde Ankara (Siyasi, Fiziki, İdari, Sosyo-Ekonomik ve Dinî Yapı). TTK Yayınları.
• Albertus A. (1923). Liber Christianae Expeditionis pro Ereptione, Almancaya. (Çev. H. Hefele). Geschichte des Ersten Kreuzzuges, Jena.
• Angold, M. (1997). The Byzantine Empire, 1025-1204. Longman Press.
• Anna Komnena. (1996). Alexiad. (Çev. B. Umar). İnkılâp Kitabevi.
• Attaleiates, M. (2008). Tarih. (Çev. B. Umar). Arkeoloji ve Sanat Yayınları. Avdıç, N. (1936). Ankara Tarihi. Çığır Gençlik ve Kültür Mecmuası, 37, 107-109.
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Türkoğlu, Ö., Özsoy, E. D. (2005). Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara. Dost Kitabevi Yayınları.
• Baykurt, B. (2003). Ankara Akıncı Ovası Tarihi ve Kültürü. Kazan Ofset.
• Börtücene. D. (t.y.). Bir Zamanlar Ankara. Ankara Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Bryennios, N. (2008). Tarihin Özü. (Çev. B. Umar). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Büyükyıldız, F. (2009). Başka Kent Ankara. Phoenix Yayınları.
• Cedrenus, G. (1838). Historiarum Compendium, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae (C. 1). Bonnae.
• Cross, T. M., Leiser, G. (2000). A Brief History of Ankara. Indian Ford Press.
• Çelik, R. İ. (2023). Ankara Ahileri Yönetiminden Önce Türkiye Selçuklu Şehzadelerinin Ankara’daki Faaliyetleri ve Mücadeleleri. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7 (2), 188-204. Darkot, B. (1965). Ankara. İslam Ansiklopedisi, (C. 1, ss. 437-453). MEB Yayınları. Eyice, S.(1996). Bizans Döneminde Ankara. Anadolu Araştırmaları, S. XIV, Prof. Dr. Afif Erzen’e Armağan Sayısı, 243-264.
• Foss, C. (1977). Late Antique and Byzantine Ankara. DOP, 31, 27+29-87.
• Galanti, A. (2005). Ankara Tarihi I-II. Çağlar Yayınları.
• Gülekli, N. C. (1948). Ankara Tarih-Arkeoloji. Doğuş Matbaası.
• Harris, J. (2003). Byzantium and The Crusades, Hambledon and London.
• İbn Havkâl. (1938). Kitâb-ı Sûretu’l-Arz (J. H. Kramers). Brill.
• İdil, V. (2001). Ankara The Ancient Sites and Museums. Net Turistik Yayınlar.
• İl Yıllığı (1973). Ankara Valiliği Yayınları.
• Krieyev, N. G. (1972). Ankara. Uzdatelstvo Nauka Glounoya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturi.
• Niğdeli Kadı Ahmed (2015). el-Veledü’ş-Şefîk ve’l-Hâfidü’l-Halîk. (C. I). (Haz. A. Ertuğrul). TTK Yayınları.
• Özaydın. A. (1991). Ankara. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 3, ss. 203-204). TDV Yayınları. Özdemir, R. (2002). Dünden Bugüne Ankara. Türk Yurdu(Ankara Sayısı), 22 (176), 40-49.
• Purton, P. (2009). A History of the Early Medieval Siege c.450-1200. The Boydell Press.
• Runciman, S. (2008). Haçlı Seferleri Tarihi. (Çev. F. Işıltan). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sargın, H. (2004). Antik Ankara. Kozan Ofset.
• Sülüner, H. S. (2005). The Citadel of Ankara”: Aspects of Visual Documentation and Analysis Regarding Material Use [Yayımlanmamış doktora tezi]. ODTÜ. Süryani Partik Mihail’in Vekayinâmesi (1944). Birinci Kısım (622-1042), İkinci Kısım (1042-1195), (H. D. Andreasyan). (TTK’da henüz yayınlanmamış tercüme), Ankara.
• Theophanes Confessor (1997). The Chronicle (C. Mango, R. Scott, Haz.). Clarendon Press.
• Tournefort, J. P. (1741). A Voyage into the Levant, (C III). London.
• Treadgold, W. (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford University Press.
• Turan, O. (1998). Selçuklular Zamanında Türkiye. Boğaziçi Yayınları.
• Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar. İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi ve Papaz Grigor’un Zeyli, (2000). (Çev. H. D. Andreasyan). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Wittek, P. (1936). Orta Zamanlarda Ankara. (N. Ardıç, Çev.) Çığır Gençlik ve Kültür Mecmuası, IV (46), 83-84.
• Yınanç, M. H. (1944). Türkiye Tarihi Selçuklular Devri. Burhaneddin Matbaası.
• Zonaras, I. (2008). Tarihlerin Özü. (Çev. B. Umar). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.