Büyük Selçuklu Döneminin Ünlü Astronomu Ömer Hayyâm ve Astronomi Çalışmalarının Rubâilerine Yansımaları

Yıl 2023, , 2512 - 2525, 23.01.2024

Berna Karagözoğlu

https://doi.org/10.46868/atdd.2023.635

Öz

Selçuk Devleti döneminin ünlü şahsiyetlerinden bilim insanı ve şair yönüyle tanınan Ömer Hayyâm, Melikşah’ın isteği üzerine kendisinin başkanlığında oluşturulan bir heyet eşliğinde rasat çalışmalarında bulunarak Celâli Takvimi ortaya çıkarmıştır. Bu takvim ile birlikte hayatın pek çok alanında kolaylık ve düzen sağlanmıştır. Şair yönü ile de bilinen Hayyâm, rubâi türünde yazdığı şiirlerinde okurlarına gökyüzü çalışmalarının derinliğinin izlerini yansıtmıştır. Rubâilerinde felek, yıldız, gün, ay, yıl, güneş vb. göksel terimlerin bolca yer aldığı görülmektedir. Çalışmamızda Hayyâm ve eserleri anlatılarak onun zihninin gökyüzü ile ne denli meşgul olduğu rubailerine yansıdığı dizelerle örneklendirilecektir. Bu bağlamda çalışmada, Hayyâm’ın rubaileri üzerinden onun gökyüzü algısı anlaşılmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler:

Anahtar Kelimeler

Ömer Hayyâm, Rubai, Astronomi, Celâli Takvimi

Omar Khayyām, the famous astronomer of the Great Seljuk Period and Reflections of Astronomy Studies on Rubai

Öz

Omar Khayyām, one of the famous figures of the Seljuk State period, known as a scientist and poet, created the Celāli Calendar at the request of Malik Shah by conducting observations with a committee headed by him. With this calendar, convenience and order were provided in many areas of life. Khayyām, who is also known as a poet, reflected the traces of the depth of the sky studies to his readers in his poems written in the rubāi genre. In his rubāi, celestial terms such as heaven, star, day, month, month, year, sun, etc. are abundant. In our study, Hayyām and his works will be explained and the extent to which his mind was preoccupied with the sky will be exemplified by the lines reflected in his rubās. In this context, the study tries to understand Hayyâm's perception of the sky through his rubais.

Anahtar Kelimeler

Omar Khayyām, Rubai, Astronomy, Celāli Calenda

Kaynakça

• Abid, N. M. (2002). Mâverâü’n-Nehir Mutasavvıflarından Sûfî Allahyâr’da Nakşibendî Ve Müceddidî Merkezli İrfân. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Dergisi. Mayıs-Haziran.
• Alpaslan, A. Y. (2020). Ömer Hayyâm’ın Şiirlerinde Tasavvufî Semboller [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. Yök Tez.
• Aydın, H. (2011). Kozmolojik Temelleri Işığında İhvan es-Safa'da Astroloji ve AstrolojininMeşruluğu Sorunu. KADER Kelam Araştırmaları Dergisi, 9 (1), 179-198.
• Bakkal, A. (2019). İslâm tarihinde rasathaneler. Bilimname, (39), 105-140.
• Cevdet, A. (2013). Ömer Hayyâm Rubâileri, Şule Yayınları.
• Güzelyüz, A. (2012). Ömer Hayyam'ın Eserlerine Bir Bakış. Şarkiyat Mecmuası, (19), 51-62.
• Kalkandelen, A. H. (2021). Şarkılarda Ömer Hayyam. Doğu Esintileri, (15), 101-119.
• Kaya, S. Ömer Hayyâm ve İsfahan Rasathanesi’nde Astronomi Çalışmaları. Cappadocia Journal of History And Social Sciences, 510-516.