“Şahnamə” Qəhrəmanlarının Nədim Divanı”nda Təsviri

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 12, 204 - 228, 25.08.2017

Aygün Yusubova

Öz

Firdovsinin “Şahnamə”
əsəri qədim İran əfsanələrinə əsaslanan mənzum dastandır. Bundan sonra Şərq
ədəbiyyatında “Şahnamə” yazma və “Şahnamə” qəhrəmanlarının əsərlərdə təsvir
etmə ənənəsi başlamışdır. Məlimdur ki, Şərq mədəniyyətinə aid bu mifolojik
qəhrəmanlar bütün dövr türk şeirinə öz təsirini göstərmişdir.

Divan ədəbiyyatı da
mifolojik mənbə olaraq İran əsatirlərindən təsirlənmişdir. İran dastanları ilə
əlaqədar mənbələrin Nədim şeirinə təsirini araşdırarkən bu mənbələrdən birinin
“Şahnamə” olduğunu gördük.

Məqalədə də qeyd
etdiyimiz kimi Nədim Divanında adı keçən mifolojik və əfsanəvi şəxslərin təsbit
edilməsində məqsədimiz, bu qəhrəmanların Nədim yaradıcılığında hansı şəkildə
təsvir edildikləri ilə yanaşı bu şəxslər və mənsub olduqları coğrafiya haqqında
geniş məlumatlar əldə etmək idi. Onu da qeyd edək ki, çalışma əsnasında bəzi
qəhrəmanların əfsanəvi  ya da  tarixi şəxsiyyət olduqları ilə əlaqədar bir
tərəddüd yaşandı. Çünki yüz illər boyunca bu 
qəhrəmanlar ətrafında o qədər əfsanələr yaradılmışdı ki, onların tarixi
şəxsiyyətini meydana çıxarmaq  imkansız
olmuşdur.

Anahtar Kelimeler

Şahnamə, Nədim, mifolojik şəxslər, Cəmşid, İsgəndər, Fəridun.

The description of the heroes of “Shahnameh” in the “Divan” of Nadim

Öz

Abuʾl-QasimFerdowsi`s
“Shahnameh” based on Persian mythology is epos expressed in verse.

After
the birth of the poem of Abu ʾl-Qasim Ferdowsi, the tradition of the writing
“Shahnameh” and description of the heroes of “Shahnameh” began in the Eastern
literature.

İt
is clear that, there were influence of the mythological heroes belonging
Eastern literature to the Turkic poetry all times.

Divan
literature was also influenced from the Persian mythology, which is primary
resource.  When we was researching the
influences of the resources belonging Persian eposes to the Nadim`s poetry, we
had been observed that “Shahnameh” is the one of these.

The
purpose of this article, as we had emphasized before, is the identification of
the mythological and legendary heroes had called in the Nadim’s “Divan”, the
influence of these heroes to the works of Nadim and getting extensive
information about these heroes and their homelands. It should also be noted
that, there were hesitation about the personality (mythological or historical)
of heroes, when was researching. That’s why there were many mythological
legends about these heroes and they could not mentioned such as historical
figure for hundreds of years. 

Anahtar Kelimeler

Shahnameh, Nadim, mythological heroes, Jamshid, Isgandar, Feridun

Kaynakça

• MACID, Muhsin, 1996, Gelenekten Geleceyə, Akçağ Yayınları, Ankara.
• ............................,1997, Nedim Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, 1985,19 asr Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitapevi, İstanbul.
• TÖKEL, Dursun Ali, 2000, Divan şiirində mifolojik unsurlar, şahıslar mitolojisi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• FIRDOVSI, 1987, Şahnamə. (təkrar nəşr) Azərbaycan dilinə tərcümə və müqəddimə Mübariz Əlizadənindir. Yazıçı, Baki.
• GƏNCƏVI, Nizami 2004, Yeddi gözəl, müqəddimə Xəlil Yusifli, Lider nəşriyyatı, Bakı.
• Nizami Gəncəvi, Xosrov və Şirin, müqəddimə Həmid Araslı. Bakı, Lider nəşriyyatı, 2004.
• İSTIRA D` DORA, 1982, Osmanlılarda Şiir, çeviri: Semay Taneri, Havvas Yayınları, İstanbul.
• YAŞAR, Ocak Ahmet, 1990, İslam-Türk İnanclarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültürü, T.K.A.E Yayınları, Ankara.
• GÖKYAY, Orhan Şaik, 1968, Hannamə, Necati Lugal armağanı, T.T.K Yayınları, Ankara.
• TABERI Tarihi, 1983, Çevirmen: M.Faruk. Gürtunca, cilt II, İstanbul.
• ALPAY, Tekin Gönül, 1992, Cengname Ahmet Dai, Harvard Üniversitesi Yayınları, ABD.
• ZƏRDÜŞTÜN GATALARI- Zərdüştün öz şiirleri, 1935, Suhulet matbaası, İstanbul. Zərdüşt, Avesta (Bölümlər), 1998, Hazırlayan: Esat Ayata, Kora Yayınları, İstanbul.
• BILGIN, Siraç, 1996, Yazatalar və Homa, Aryan Mitololisi, Doz Yayınları, İstanbul.
• TANYELI, Halit, 1952, Divan Şiirimizdə İranlı Kahramanlar, 1. Cemşid, Türk Dili Dergisi, Mayıs
• ÖGEL, Bahattin, 1993, Türk mitolojisi, T.T.K. Yayınları. cilt I, Ankara. PALA, İskender, 1990, Ansikloprdik Divan Şirri Sözlüyü, cilt I-II, Akçağ Yayınları, Ankara.