Urartu Irrigation Systems Detected In And Around

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 13, 566 - 587, 26.12.2017

Gökhan Kalmış

Öz

            Erzurum is the largest city of the Eastern Anatolia region in terms of
surface area. Erzurum, which has been inhabited since the earliest periods of
history, is located on the important road routes. The region has been under the
influence of Karaz Culture since 4000 BC. In the region dominated by
Azzi-Hayasha communities since 2000 BC., the existence of the Kingdom of
Diauehi has been known in 1000 BC. In 1000 BC, Erzurum was ruled by Urartu. The
Urartians, who had been ruling for centuries between 9000 and 6000 BC, had made
the region flourishing by building important landmarks, settlements, roads and
irrigation systems in the region. Most of the irrigation systems built by the
Urartians have reached today without any deterioration in structure. Some of these
irrigation systems maintain their function today. The Urartians have built
irrigation systems in and around Erzurum. Pasinler Plain can be shown as an
example of these places. Numerous Urartu irrigation systems have been
determined on the basis of surveys carried out by Belli and Ceylan. In our
study, the dam and irrigation systems that were determined as the result of
surface surveys were discussed

Anahtar Kelimeler

The Eastern Anatolia, Erzurum, Urartian, Irrigation Pond

Erzurum ve Çevresinde Tespit Edilen Urartu Sulama Sistemleri

Öz

Erzurum, Doğu Anadolu
bölgesinin yüzölçümü açısından en büyük ilidir. Tarihin en eski dönemlerinden
itibaren yerleşim gören Erzurum, önemli yol güzergâhları üzerinde
bulunmaktadır. Bölge, M.Ö. IV. binden itibaren Karaz Kültürü’nün etkisi
altındadır. M.Ö. II. binden itibaren Azzi-Hayaşa topluluklarının hâkimiyetinde
olan bölgede, M.Ö. I. binde Diauehi Krallığı’nın varlığı bilinmektedir. Yine
M.Ö. I. binde Erzurum’a Urartular hakim olmuştur. M.Ö. 9-6. yüzyıllar arasında
hüküm süren Urartular, bölgede önemli kaleler, yerleşim yerleri, yollar ve
sulama sistemleri inşa ederek, bölgeyi bayındır hale getirmişlerdir. Urartular
tarafından inşa edilen sulama sistemlerinin büyük bir kısmı, günümüze kadar
sağlam bir şekilde ulaşmıştır. Bu sulama sistemlerinin bir kısmı, günümüzde işlevini
korumaktadır. Urartular Erzurum ve çevresinde önemli ovalara sahip olan yerlerde
sulama sistemleri inşa ettirmişlerdir. Pasinler Ovası, bu yerlere örnek olarak
gösterilebilir. Bölgede, Belli ve Ceylan tarafından yürütülen yüzey
araştırmaları neticesinde, çok sayıda Urartu sulama sistemleri tespit
edilmiştir. Çalışmamızda yüzey araştırmaları sonucunda tespit edilmiş olan
baraj ve sulama sistemleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu, Erzurum, Urartu, Sulama Göleti

Kaynakça

• BALKAYA, İhsan, Sabri, 1995, En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Hasankale ve Çevresi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• BELLİ, Oktay, 1982, “Urartular”, Anadolu Uygarlıkları Ansiklopedisi Sayı 1, İstanbul, s. 139-208.
• BELLİ, Oktay, 2000, “Doğu Anadolu’da Urartu Yol Şebekesinin Araştırılması”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999), (Ed. O. Belli), Ankara, s. 379-385.
• BELLİ, Oktay, 1984, “Van Ovasında Yeni Urartu Merkezleri”, Araştırma Sonuçları, Sayı 2, Ankara, , s. 163-178.
• BELLİ, Oktay, 1988, “Van Bölgesinde Urartu Baraj ve Sulama Sisteminin Araştırılması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, Sayı 6, Ankara, , s. 313-331.
• BELLİ, Oktay, 1995, “Şamram’ın Dünyada Bir Benzeri Yok: 2800 Yıldır Çalışan Sulama Kanalı”, Tarih ve Medeniyet, Sayı 13, İstanbul, s. 53-57.
• BELLİ, Oktay, 1997, Doğu Anadolu’da Urartu Sulama Kanalları, İstanbul.
• BELLİ, Oktay, 1999, “Dams, reservois and irrigation channels of the Van Plain in the period of the Urartian kingdom”, Anatolian Studies, Sayı 49, Ankara, s. 11-26.
• BELLİ, Oktay, 2000, “Dünya’nın En Büyük Hidrolik Uygarlığı: Urartular”, Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi, Ankara, s. 394-402.
• BELLİ, Oktay, 2001, “1999 Yılında Doğu Anadolu Bölgesi’nde Urartu Baraj, Gölet ve Sulama Kanallarının Araştırılması”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, Sayı 18, Cilt II, Ankara, s. 205-218.
• BELLİ, Oktay, 2004, “2003 Yılı Doğu Anadolu Bölgesi’nde Urartu Baraj, Gölet ve Kanalları Araştırması”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler, Sayı 28, İstanbul, s. 31-32.
• BELLİ, Oktay, 2005, “Sulama Yapıları”, Arkeoatlas, Sayı 4, İstanbul, s. 89.
• BELLİ, Oktay, 2007, “Van Bölgesi’nde Urartu Sulama Tesislerinin Genel Özelliği”, Tarih Boyunca Van, İstanbul, s. 358-408.
• BELLİ, Oktay, 2008, “Van Gölü’nün Güneydoğusunda Keşfedilen Urartu Sulama Tesislerine Toplu Bir Bakış”, III. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu, (Ed. O. Belli), Ankara, s. 140-178.
• BELLİ, Oktay, 2011, “Sulama Yapıları”, ArkeoAtlas-Tarih Öncesinden Demir Çağı’na Anadolu’nun Arkeoloji Atlası, (Edt. N. Karul), İstanbul, s. 453.
• CEYLAN, Alpaslan, 2005, 2003 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları, Araştırma Sonuçları Toplantısı, Sayı 22, Cilt II, Ankara, s. 189-200.
• CEYLAN, Alpaslan, 2008, Doğu Anadolu Araştırmaları I (Erzincan-Erzurum-Kars-Iğdır), Erzurum.
• CEYLAN, Alaslan, 2015, Doğu Anadolu Araştırmaları II (Erzincan-Erzurum-Kars-Iğdır), Erzurum. CEYLAN, Nezahat, 2016, “Pasin Ovasının Kuzeye Açılan İki Tarihi Yolu”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 9, Cilt 43, s. 656-671.
• ERZEN, Afif, 1992, Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara.
• GÜNAŞDI, Yavuz vd. 2012, “2010 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları, Araştırma Sonuçları Toplantısı, Sayı 29, Cilt III, Ankara, s. 49-70.
• KATAR, Murat, 2009, Urartu Devleti’nde Ekonomik Yapı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• KOZBE, Gülriz-Alpaslan Ceylan vd., 2008, TAY – Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri 6a/6b: Demir Çağı, İstanbul.
• ÖĞÜN, Baki, 1970, Van’da Urartu Sulama Tesisleri ve Şamram (Semiramis) Kanalı, Ankara.
• ÖZGÜL, Oktay, 2011, Eskiçağ’da (Yukarı) Aras Vadisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• ÖZGÜL, Oktay, 2015, “Erzurum Tortum’da Önemli Bir Urartu Kalesi Kapıkaya”, Trakya Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 9, Cilt V, Edirne, s. 69-92.
• ÖZGÜL, Oktay, 2016, “Erzurum’da Stratejik Bir Urartu Kalesi: Tepeköy (Pir Ali Baba)”, TÜBA-AR, Sayı 19, s. 137-157.
• ÖZGÜL, Oktay-Alpaslan Ceylan vd., 2013, “2011 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları, Araştırma Sonuçları Toplantısı, Sayı 30, Cilt II, Ankara, s. 277-292.
• TARKAN, Tevfik, 1974, “Ana Çizgileriyle Doğu Anadolu Bölgesi ve Çevresi”, Atatürk Üniversitesi 50. Yıl Armağanı. Erzurum.
•