İlhanlıların Tesis Ettiği Van Eyaleti’nin Yönetim Sistemi ve İktisadi Durumu

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 18, 558 - 585, 23.12.2018

Erol Keleş

Öz

               Kösedağ bozgunundan sonra Moğol hâkimiyeti altına alınan
Van Gölü Havzası Gürcü Prensesi Thamta’ya iade edilmişti. 1259‘da
tamamen İlhanlı devletinin bir vilayeti haline getirilen bölge, pek çok açıdan
önem arz etmekteydi. Her şeyden evvel sahip oldukları muazzam orduyu bu
bölgedeki zengin otlaklar besleyebilirdi. Ayrıca Azerbaycan ile Kuzeydoğu
Anadolu Bölgesi’nin İlhanlı hâkimiyeti altına alınması buradan Doğu Akdeniz’e ulaşan
yolların da İlhanlıların eline geçmesi demekti. Bu yüzden Hülagü Han kışlak olarak Mugan ya da Arran’ı, yazlık
olarak da Van Gölü’nün
kuzeyindeki Aladağları seçecektir. Zira burası İran, Kafkasya, Suriye ve Anadolu’ya hâkim bir coğrafya
idi.İlhanlılar Doğu ve Güneydoğu Anadolu’yu Hülagü’den itibaren iki eyalet
halinde yönetmişlerdir. Bunlardan birisi merkezi Musul olan Diyarbekir, diğeri ise merkezi Ahlat olan Van Eyaleti’dir. Gazan Han zamanında ekonomik
olarak büyük gelişme gösterenVan Eyaleti, bu gücünü kaybetmekle birlikte sahip
olduğu bu statüyü XIV. yy’ın sonlarına kadar devam ettirmiştir.Bu çalışmada Van
Gölü Havzası’nın stratejik öneminin İlhanlılar tarafından kabul edildikten
sonra, yöreyi bir eyalet çatısı altına alırken hangi özellikleri gözettikleri ve
burada nasıl bir idari sistemi tesis ettikleri öncelikli mevzular olmuştur. Bununla
birlikte tesis edilen bu eyaletin İlhanlı iktisadi ve ticari sistemindeki yeri
vurgulanmaya çalışılmıştır. Bu vesileyle İlhanlıların Anadolu politikası
açısından gereken ilgiyi görememiş bölgenin önemi daha iyi anlaşılmış
olacaktır.   

Anahtar Kelimeler

Ahlat, İlhanlı, Van Eyaleti, Hülagü Han

The Management System and The Economic Situation of The Van Province Established By Ilkhanids

Öz

           After the Köse Dağ victory, Van Lake
basin area, which was fallen under Mongol ruling, was handed over to Thamta,
the Georgian princess. The region, which become a province of Ilkhanids in
1259, was important in many respects. First of all, their great army could feed
rich pastures in the region. On the other hand, taking Azerbaijan and north
eastern Anatolia under control by Ilkhanids means the sovereignty over the
routes to Eastern Mediterranean. Therefore, Hulagu Khan chose Mugan or Arran
for wintery and The Alatags in the north of Lake Van for summery highland
pasture. The Government of İlkhanids ruled East and Southeast of Anatolia by
dividing them into two provinces beginning from the Hulagu Khan term. One of
them was the province of Diyarbakir whose headquarters was Mosul and the other
was The Province of Van, whose headquarters was Ahlat. The Province of Van,
which has shown great economic development in the time of Ghazan Khan, lost its
power and the status continued until the end of 14th century. This article studies the ruling system that Ilkahnids
were looking for in Van Lake area, after they recognized its strategic
importance and established province. Together with this, the position of this
province in economic and commercial system of Ilkhanids was studied in this
research. In this way, importance of the region that was not considered in
terms of Ilkhanids Anatolian policy will be better understood.

Anahtar Kelimeler

Ahlat, Ilkhanid, The Province of Van, Hulagu

Состояние системы контроля в учрежденной Элханитами области Ван

Öz

После поражения в Кёсе-даг бассейн озера Ван перешёл к владениям монголов,
через два года он был
передан грузинской принцессе Тамта Только эта область в 1259 году
полностью стало одной из провинций государства Хулагуидов. Ибо Хулагу знал
насколько важны пастбища Азербайджана и бассейна озера Ван. Могущественную
армию, которой владел, он мог накормить имея власть над этими регионами. Более
того, владение хулаидами Азербайджаном и северо-восточным регионом Анатолии
означало что все пути, ведущие к восточному Средиземноморью, должны были
перейти во власть хулаидов. По этой причине Хулагу хан в качестве зимовки
выбрал Муганскую степь или Арран, а в качестве летней резиденции выбрал Аладаг,
находящийся на севере озера Ван. Ибо эти места по географическим данным  включали Иран, Кавказ, Сирию и Анатолию.
Хулагуиды со времен хана Хулагу начали править Восточной и Юго-восточной
Анатолией разделив их на две провинции. Одна из провинций это Диярбакыр со
столицей Мосул, а другая провинция Ван, расположенная в Аладаг со столицей
Ахлат. Поэтому с середины 13 века, провинцией сформированной вокруг Ахлата,
будут управлять губернаторы  с титулом “Emirü’l Kebir”. Провинция Ван в таком состоянии будет
существовать до конца 14 века. Провинция Ван, которая расположена на торговых
путях, ведущих к Черному морю и прибывающих в Черное море через Иран и
открывающих порты восточного Средиземноморья, станет одним из самых богатых
регионов мира в период Газан-Хан. В этой работе приоритетным стало то, какие
особенности были выявлены преобразования озера Ван в провинцию, какие
административные системы были установлены в стратегически важном бассейне озера
Ван, после овладения им хулагуидами. Вместе с этим сделана попытка подчеркнуть
место этой провинции в экономической и торговой системе хулагуидов. Таким
образом, будет определена важность данной области, которая отошла на второй
план в Анатолийской политике хулагуидов или даже осталась без внимания. 

Anahtar Kelimeler

Ахлат, хулагуиды, провинция Ван, Хулагу хан

Kaynakça

• UZUNÇARŞILI, İ. H., Osmanlı Devlet Teşkilatına Methal, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
• VON ROBRUK, W, Moğolların Büyük Hanına Seyahat, çev. Ergin Ayan, İstanbul: Ayışığı Yayınları, 2012.
• YALTKAYA, Ş., “İlhaniler Devri İdari Teşkilatına Dair (Nasir-Eddin Tusi’nin Bir Eseri)”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, C 2, Evkaf Matbaası, İstanbul (1939):7-16.
• YAŞA, R., Bitlis’te Türk İskânı (XII. ve XIII. Yüzyıl), Ankara: Ahlat Kültür Vakfı Yayınları, 1992.
• YAZICIZADE ALİ, Tevarih-i Ali Selçuk, çev. Abdullah Bakır, İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2009.
• ZENGİN, M., İlhanlılar- Eratnalılar- Memluklar Dönemi Malatya (1295-1401), İstanbul: Malatya Kitaplığı Yayınları, 2017.