The Establishment Theories of Mesopotamian City States and Religion As An Effective Factor

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 519 - 545, 05.07.2019

Yusuf Kılıç , Elvan Eser

Öz

The concept of the city - state and the emergence of the
state have long been a subject of debate in the science world. However, the
only thing that is agreed upon here is that the first city-state formation
occurred in Mesopotamia. From
here, the historical depth of the Mesopotamia city phenomenon is still a matter
of debate, as well as the purpose of the
formation of cities and what is the driving force in the establishment of the
city has not yet been clarified. Although this subject was considered to be connected to the soil and
thus constituted the village settlements, which are the core core of the
cities, in parallel with the beginning of agricultural activities with little
doubt until the last years, the idea of establishing the city concept has
gained a different dimension especially after the discovery of Göbeklitepe. As a matter of fact, the new assumption is that the cities
formed around the temples based on religion.

Anahtar Kelimeler

Mesopotamia, City-State, Religion

Mezopotamya Kent Devletlerinin Kuruluş Nazariyeleri ve Etkin Bir Faktör Olarak Din

Öz

Kent-Devlet
Kavramı ve devletin ortaya çıkışı meselesi uzun zamandan beri bilim dünyasında
tartışma konusudur.  Ancak burada mutabık
kalınan tek şey ilk kent-devlet oluşumunun Mezopotamya’da meydana geldiği
konusudur. Buradan bakıldığında Mezopotamya kent olgusunun tarihsel derinliği
de hâlihazırda tartışma meselesi olduğu gibi, kentlerin oluşum gayelerinin ve
kentin kuruluşundaki itici gücün ne veya neler olduğu konusu da henüz açıklığa
kavuşturulamamıştır. Bu husus son yıllara kadar az bir şüphe ile tarımsal
faaliyetlerin başlamasına paralel olarak insanoğlunun toprağa bağlandığı ve
böylece kentlerin esas nüvesi olan köy yerleşimlerini oluşturduğu şeklinde
kabul görmüş olsa da özellikle Göbeklitepe’nin keşfinden sonra kent kavramının
kuruluş düşüncesi farklı bir boyut kazanmıştır. Nitekim yeni varsayım kentlerin
dini-inanç merkezli olarak tapınakların etrafında kuruldukları şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Mezopotamya, Kent-Devlet, Din

Теория создания месоптамских городов-гос ударств и религия как влиятельный фактор

Öz

Понятие город-государство и возникновение государств на
протяжении вот уже долгого времени являются объектами научных споров. Однако,
единственное на чем сходятся все ученые, так это на том, что первые
города-государства появились в Месопотамии. С этой точки зрения, историческая
глубина городского феномена в Месопотамии по сей день является предметом
споров, и до сих пор неясно, каковы цели формирования городов и что является
движущей силой. Хотя до недавнего времени было принято считать, что вместе с
началом сельскохозяйственной деятельности человек привязался к земле и стал
основывать сельские поселения, которые стали ядром городов, однако, после
обнаружения Гёбекли-Тепе концепция образования городов приобрела иной окрас.
Так, появилась версия о том, что города могли быть религиозно ориентированы и
строиться вокруг храмовых комплексов. 

Anahtar Kelimeler

Месопотамия, город-государство, религия

Kaynakça

• AKGÜL, M., Mitoloji ve Din, ed. Remzi Duran, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012.
• AKTÜRE, S., Anadolu’da Bronz Çağı Kentleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1997.
• ASLANOĞLU, R., Kent İklim ve Küreselleşme, Bursa: Ezgi Kitapevi, 2000.
• ATEŞ, H., ÜNAL, S., “Devletin Doğduğu Yer: Antik Çağ Ortadoğusu’nda İdari Hayat”, Bilgi Dergisi, 8, (2004): 21-42.
• BEYUMİ, M. A., “Sosyolojik Araştırmaların Konusu Olarak Din”, çev. Murat Kobya, Toplum Bilimleri, 6 (12), (2012): 301-310.
• BORDREUİL, P., BRİQUEL-CHATONNET, F., MİCHEl, C., Tarihin Başlangıçları. çev. Levent Başaran, İstanbul: Alfa Yayınları, 2015.
• CEBECİ, S., “Milli Kimlik Bağlamında Din-Kültür İlişkisi”, Akademik İncelemeler, 3 (2), (2008): 1-11. CHİLDE, G., Kendini Yaratan İnsan. çev. Filiz Ofluoğlu, İstanbul: Varlık Yayınları, 2006.
• CRAWFORD, H., Sümer ve Sümerler, çev. Nihal Uzan, Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2010.
• ÇAM, F., “Kuantum Fiziği Bulgularıyla Sanat-Din İlişkisi Üzerine Düşünceler”, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 9, (2012): 55-69.
• ÇAYCI, A., Mitoloji ve Din, ed. Remzi Duran, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012.
• DİNLER, V., “Devlet Paradikması ve Polisin Kurumsallaşması”, Polis Bilimleri Dergisi, 1 (3), (1999): 49-59.
• GRIN, E., “Rudolf Otto Revue de Théologie et de Philosophi”, Nouvelle série, 25 (104), (1937): 229-234.
• GÜNAY, Ü., “Din Sosyolojisinin Tarihsel Gelişimi ve Temel Sorunları”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, (2002): 1-20.
• GÜNDÜZ, Ş., “Kutsal Hakkında Konuşmak: Dinsel Söylemde Mitos”. Minel ve Nihal, 6 (1), (2009): 9-26.
• GÜVEN, M., “Kültürün Bir Unsuru Olarak Din”. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (1), (2012): 933-948.
• HOBBES, T., Leviathan, çev. Semih Lim, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• HROUDA, B., Mezopotamya, çev. Zehra Aksu Yılmazer, İstanbul: Alfa Yayınevi, 2016.
• KESKİN, M., “Din ve Toplum İlişkileri Üzerine Bir Genelleme”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4 (2), (2004): 7-12.
• KILIÇ, Y.,-AY, Ş., “Eski Mezopotamya’da Siyasi Örgütlenmede Din Olgusu”, Turkish Studies, 8 (5), (2013): 387-403.
• KILIÇ, Y.,-ESER, E., “Eskiçağ Toplumlarının Mitolojisinde Ölümsüzlük Arayış”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 4 (13), (2017):122-156.
• KÖKTÜRK, A., “Modern Öncesi Devletin Yönetim Anlayışı”, Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Güvenlik Stratejileri Dergisi, 7, 13, (2011): 73-97.
• KUHRT, A., Eski Çağ’da Yakındoğu, C.1, çev. Dilek Şendil, İstanbul: İşbankası Yayınları, 2009.
• KURT, A. O., - GÖLER, M. E., “Anadolu’da ilk Tapınak: Göbeklitepe”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21 (2), (2017): 1107-1138.
• MCNEİLL, W. H., Dünya Tarihi, çev. Alaeddin Şenel, Ankara: İmge Kitapevi, 2006.
• MERRY, E., HANKS, W., Erken Modern Dönemde Avrupa, çev. Hamit Çalışkan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2009.
• MİEROOP, M. V., Eski Yakındoğu Tarihi, çev. Sinem Gül, İstanbul: Homer Yayınevi, 2018.
• MUMFORD, L., Tarih Boyunca Kent, çev. Gürol Koca-Tamer Tosun, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
• ÖZDOĞAN, M., “Köyden Kente”, Arkeo Atlas (Anadolu’nun Arkeolojik Atlası: Özel Koleksiyon), (2009): 102-118.
• POLLOCK, S., Antik Mezopotamya, çev. Burak Esen, İstanbul: Sümer Yayıncılık, 2017.
• PUSTU, Y., “Küreselleşme Sürecinde Kent Antik Site’den Dünya Kentine”, Sayıştay Dergisi, 60, (2006): 129-151.
• SCHMİDT, K., İki Nehir Arasında Batıya Doğru Akan Nehir, ed. Bekir Karlığa, İstanbul: Medam Yayınları, 2012.
• SEPİCİ, L., Göbekli Tepe, İstanbul: Sınır Ötesi Yayınları, 2013.
• ŞENEL, A., İlkel Topluluktan Uygar Topluma, Ankara: V Yayınları, 1991.
• WACH, J., Din Sosyolojisine Giriş, çev. Battal İnandı, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1987.
• YAVUZ, K., “Dini İnancın Gelişiminde Nativizm ve Tecrübecilik Problemi”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7, (1986): 129-142.
• YAVUZ, Ş., “Modern Öncesi Âdem’den Post/Modern Bir Köye Evrilişte Kutsal’ın Arkeolojisine Yeniden Bakış”, Milel ve Nihal, 4 (1), (2007): 77-126.
• YÜKSEL, E., “Din Fenomeni”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, (1999): 79-110.