Armenian Diaspora in the Middle East: A Historical Assessment on Iran, Lebanon and Syrian Armenians

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 1399 - 1430, 30.09.2020

Yıldız Deveci Bozkuş

https://doi.org/10.46868/atdd.1

Öz

 In this study, the historical process of the Armenian diaspora structure in the Middle East will be examined in general terms. Then at first, the concept of diaspora and diaspora studies in international literature will be evaluated. Later, the historical formations of diaspora Armenians will be discussed. Thus, it will be evaluated how influential the region they live in on the current political orientation of the Armenian diaspora in the Middle East. In other words, this study will seek answers to the following questions: How do the political, economic, social and cultural structure of the region they live in shape the structure of these diasporas? Can the Armenian diaspora in the Middle East be mentioned as a monolithic entity or is there a diaspora structuring on a country basis? How have the developments in the Middle East affected and shaped the structure of the Armenian diaspora in the historical process?

Anahtar Kelimeler

Diaspora, Middle East, Armenian, Lebanon, Iran.

Армяне на Ближнем Востоке : оценка исторического процесса Иранских, Ливийских и Сирийских Армян

Öz

В данном исследовании в общих чертах будет рассмотрен исторический процесс формирования армянской диаспоры на ближнем востоке. В рамках исследования в первую очередь будет оценена концепция диаспоры и диаспорологических исследований в международной литературе. Таак же будут рассмотрены международные отношение Османской Империи и сегодняшней Турции на политическое влияние формирования этой диаспоры. Таким образом, нынешняя политическая ориентация армянской диаспоры на ближнем востоке будет отражена в том, насколько влиятельным является регион, в котором они живут. Другими словами, это исследование будет искать ответы на следующие вопросы: как политическая, экономическая, социальная и культурная структура региона, в котором они живут, формируют структуру этих диаспор? можно ли упоминать армянскую диаспору на ближнем востоке как монолитную единицу или диаспора структурируется по страновому признаку? как события на ближнем востоке повлияли и сформировали структуру армянской диаспоры в историческом процессе?

Anahtar Kelimeler

Диаспора, Армяне, Иран, Ливия, Ближний Восток

Ortadoğu’da Ermeni Diasporası: İran, Lübnan ve Suriye Ermenilerine Dair Tarihi Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışmanın temel amacı Ortadoğu’daki Ermeni diaspora yapısının tarihi açıdan incelenmesidir. Bu çerçevede Osmanlı İmparatorluğu’ndan günümüze Türkiye’nin hem Ermenistan’la olan ilişkilerinde hem de uluslararası ilişkilerinde önemli bir etkiye sahip olan diaspora Ermenilerinin doğru bir şekilde analiz edilmeleri öngörülmektedir. Bu çalışma aslen benzer bir kökenden gelen Ortadoğudaki Ermeni diasporasının günümüzdeki siyasi yönelimlerinde içinde yaşadıkları bölgenin ne kadar etkili olduğunun sorgulanmasını hedeflemektedir. Diğer bir deyişle bu çalışmada şu sorulara yanıt aranacaktır: İçinde yaşadıkları bölgenin siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel yapısı bu diasporaların yapısını nasıl şekillendirmektedir? Ortadoğudaki Ermeni diasporasından monolitik bir entite olarak söz edilebilir mi yokes ülke bazında bir diaspora yapılanması mı mevcuttur? İçinde bulundukları topluma Ermeniler nasıl entegre olmuşlardır? Diaspora yapılanması nasıl kurumsallaşmıştır? Ortadoğudaki Ermeni diasporasında kurumsal bir bağ mevcut mudur? Ortadoğu’da Ermeni diasporasının günümüzde anavatan Ermenistan ve Türkiye ile ilişkileri nasıldır? Ortadoğu'daki Ermeni diasporaları 1915 Olayları konusundaki faaliyetlerde eşit derecede etkili midirler?

Anahtar Kelimeler

Ortadoğu, Ermeniler, İran, Lübnan, Suriye

Kaynakça

• Atlıoğlu, Y. (2014). Lübnan Marunileri. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Abramson, S. 2008. Lebanese Armenians; A Distinctive Community in the Armenian Diaspora and in the Aftermath of a Refugee Crisis, New York: Berghahn.
• Abu’l-Farac. 1987. “Abu’l-Farac Tarihi”, Çev.: Ömer Rıza Doğrul, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1:155-156, 162.
• Akarli, E. 1993. The Long Peace: Ottoman Lebanon, 1861–1920. New York: Center for Lebanese Studies and London: I. B. Tauris.
• Aṛakʼel (Davrižecʼi), & Bournoutian, G. A. (2005). The History of Vardapet Aṛakʻel of Tabriz. Mazda Publishers.
• Aydın, M. 2005. “Türkiye’de Misyonerlik Faaliyetleri - Türkiye’ye Yönelik Katolik Misyonerliğin Dünü ve Bugünü”, 1. Basım, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Avsharian, R. 2009. The Ta’ef Agreement and the Lebanese Armenians. in Armenians of Lebanon: From Past Princesses and Refugees to Present-Day Community, ed. Aida Boudjkanian. Beirut: Haigazian University & Armenian Heritage Press.
• Bournoutian, George A. "The ethnic composition and the socio-economic condition of Eastern Armenia in the first half of the nineteenth century." Transcaucasia, Nationalism, and Social Change (1996): 69-86.
• Bournoutian, G. A. 2002. A Concise History of the Armenian People: From Ancient Times to the Present, Costa Mesa, CA: Mazda Publishers.
• Carkcıyan, G. 2006. Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Choi, I. 2003. Korean Diaspora in the Making: Its Current Status and Impact on the Korean Economy. The Korean Diaspora in the World Economy, 9-29.
• Çakaş, C. Ö. Ermeni Diasporasi ve Kültürleşme Stratejileri: Lübnan, Fransa ve ABD Örnekleri Üzerinde Bir İnceleme. Akademik Matbuat, 2(2), 31-48.
• Dekmejian, Richard H. 2004. The Armenian Diaspora. in Armenian People from Ancient to Modern Times 2. New York: St. Martin’s Press.
• Deveci Bozkuş, Yıldız 2011. Parlamento Kararları Çerçevesinde Soykırım İddialarının Yabancı Basında Yeniden İnşası. Ankara: Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• El-Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ. 2013. Fütuhu’l-Büldân. Trc. Mustafa Fayda, İstanbul: Siyer Yayınları, 225.
• Feldinger, Lauren G. “We Are Third-class Citizens,' Says Armenian Patriarch of Jerusalem”, https://www.haaretz.com/.premium-armenian-patriarch-we-are-third-class-citizens-1.5288119, Son Erişim Tarihi: Jun 29, 2013 9:23 AM.
• Geukjian, O. (2007). The policy of positive neutrality of the Armenian political parties in Lebanon during the civil war, 1975–90: A critical analysis. Middle Eastern Studies, 43(1), pp.65-73.
• Gratien, C. and Pope-Obeda, Emily K. 2018. “Ottoman Migrants, U.S. Deportation Law, and Statelessness During the Interwar Era”, Mashriq & Mahjar 5, no. 2.
• Greenshields, T. H. 1978. The settlement of Armenian refugees in Syria and Lebanon, 1915-1939 (Doctoral dissertation, Durham University).
• Hagopian, A. (1986). Armenians in Israel. Jerusalem Letters of Lasting Interest (Jerusalem Center for Public Affairs), 2.
• Hovannisian, Richard G. and Myers, David N. 1999. Enlightenment and Diaspora, The Armenian and Jewish Cases, Atlanta, Georgia: Scholor Press.
• Hitti, Philip K. 2011. İslam Tarihi. Çev.: Salih TUĞ, İstanbul, 270.
• Işık, R. 2010. “1820-1950 Yılları Arasında Suriye ve Lübnan’da Protestan Misyonerlerin Kadınlara Yönelik Faaliyetleri”, İlahiyat Fakültesi Dergisi 15(2), 167-187.
• İshakoğlu, Ö. (2012). Suriye tarihi: Osmanlı dönemi Suriyesi'nde edebî ve kültürel hayatı, 1800-1918. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Karpat, Kemal H. 1993. “Câliye”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, c.7, s.34-38.
• Kılıç, D. 2001. Osmanlı Ermenileri Arasında Katolik Kilisesi’nin Kuruluş Faaliyetleri. Yeni Türkiye, Mart-Nisan 2001, Yıl:7, Sayı 38.
• Libaridian, Gerard J.. 2004. Modern Armenia: People. Nation, State. 1st Edition. London: Transaction Publishers.
• Lutskiy, B. 2016. Arap Ülkelerinin Yakın Tarihi 16. Yüzyıldan 20. Yüzyıla. Çeviren: Turan Keskin, 2. Basım, İstanbul: Yordam Kitap.
• Migliorino, N. 2008. (Re)constructing Armenia in Lebanon and Syria: Ethno-cultural Diversity and the State in the Aftermath of a Refugee Crisis (First Edition). Oxford: Berghahn Books.
• Naskali, E. 2000. “İran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 22: 394-395.
• Odeh, B. J. (1986). Lübnan’da İç Savaş. İstanbul: Belge Yayınları.
• Özgüdenli, Osman G. 2000. “İran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 22: 396.
• Özkan, S. H. (2014). Osmanlı Devleti’nden İran’a Ermeni Göçü ve Sonuçları (1878–1915). Tarihte Türkler ve Ermeniler, Ankara: TTK.
• Özşavlı, H.2014. Lübnan Ermenileri (1914-1939). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Palabıyık, Mustafa S. 2014. Ermeni Tehcirini Doğru Anlamak: Türkler ve Ermeniler. Ankara: AVİM Yayınları.
• Panossian, R. 2006. The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars. New York: Columbia University Press.
• Pattie, Susan P. 2005. “Armenians in Diaspora”, Ed.: Edmund Herzig and Marina Kurkchiyan, The Armenians, Past and Present in the Making of National Identity, 1st Edition, London: Routledge Curzon, pp. 126-146.
• Redgate, Anne E.. 1998. The Armenians. Oxford: Blackwell Pub.
• Reid, Donald M. 1970. "The Syrian Christians, the Rags-to-Rich es Story and Free Enterprise", International Journal of Middle East Studies, I, p. 353-366.
• Safran, W. 2005. “The Jewish Diaspora in a Comparative and Theoretical Perspective”, Israel Studies, 10(1), 36-60.
• Schahgldian, Nikola B. 1983. “Ethnicity and Political Development in the Lebanese Armenian Community, 1925-1979”, The Armenian Review 36, no. 1/141 (Spring):46-61.
• Shain, Y., & Barth, A. 2003. Diasporas and international relations theory. International organization, 449-479.
• Shorrock, William I. 1970. “The Origin of the French mandate in Syria and Lebanon: The railroad Question, 1901-1914”, International Journal of Middle East Studies, 1(2), 133-153.
• Srteck, M. 1978. “Ermeniye”, MEB İslam Ansiklopedisi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 4: 317-326.
• Sirecik, M.. 1978. “Dvin”, MEB İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. 3: 682-683.
• Sylvia A. Alajaji. 2013. Exilic Becomings: Post-Genocide Armenian Music in Lebanon, Ethnomusicology , Vol. 57, No. 2, pp. 236-260, University of Illinois Press on behalf of Society for Ethnomusicology.
• Üstün, İsmail S. 2000. “İran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 22: 395-400.
• Yazıcı, H. 2002. Göç Edebiyatı: Doğuyu Batıya Taşıyanlar, Ortadoğu Hristiyan Arap Edebiyatçılarının Batıdaki Öncü İsimleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yorulmaz, Ş. 1998. “Fransız Manda Yönetimi Döneminde İskenderun Sancağı (Hatay)’nın Sosyo-Ekonomik ve Siyasal Durumuna İlişkin Bazı Kayıtlar (1918-1939)”. Antakya: V. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuştur. (17-18 Ekim 1998), ss. 231-259.